Κάποτε ήταν το πλυσταριό στις αυλές των συνοικιακών σπιτιών της Αθήνας και στις ταράτσες των πολυκατοικιών του ’50 και του ’60 που αποτελούσε τόπο κοινωνικής συναναστροφής, αυτοπροβολής και κουτσομπολιού, με πειράγματα, αστεία και ενίοτε καβγάδες.

Σήμερα, το TikTok μοιάζει με ένα σύγχρονο υπερεθνικό «πλυσταριό» με μαζική διείσδυση σε διαφορετικές κοινωνικές, εθνοτικές, θρησκευτικές και ηλικιακές ομάδες. Το TikTok έχει εισχωρήσει δυναμικά στην πολιτική και οι πολιτικοί έχουν ενδώσει στη γοητεία της αμεσότητάς του ως «διαύλου» αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας με ιδιαίτερη πρόσβαση στις νέες ηλικίες. Στη σχεδόν αδιάφορη προεκλογική περίοδο των ευρωεκλογών αυτό που μάλλον ξεχώρισε περισσότερο, τουλάχιστον στο επίπεδο των εντυπώσεων, ήταν τα βιντεάκια που φιλοτέχνησαν οι πολιτικοί αρχηγοί με τους συνεργάτες τους για το ΤikΤok.

Ακόμα και ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας «υποχώρησε» μπροστά στην «κρυφή γοητεία» που ασκεί η πλατφόρμα σε ευρύτερα στρώματα τα οποία σε άλλη περίπτωση δεν θα επέλεγαν να γίνουν αποδέκτες του προεκλογικού «μηνύματος» του Περισσού. Το χιούμορ και η μουσική υπόκρουση της Μαρίνας Σάττι έκαναν τη διαφορά. Αρκεί όμως αυτό για να κρίνει την προτίμηση των ψηφοφόρων στη σημερινή ευρωκάλπη;

«Μπορεί να γίνει δημιουργική η επικοινωνία»

Πόσο μπορεί το TikTok να επηρεάσει πραγματικά την εκλογική και εν γένει πολιτική συμπεριφορά των χρηστών του; Πόσο ωφελεί τελικώς την πολιτική και τους πολιτικούς η ενασχόληση με τη δημοφιλή πλατφόρμα και σε ποια μονοπάτια πορεύεται η πολιτική επικοινωνία; «Οταν δεν είναι υπερβολή, μπορεί να γίνει δημιουργική η προβολή και η επικοινωνία από το TikTok και άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» είπε ο κ. Κουτσούμπας όταν ρωτήθηκε σχετικά από το in.gr.

Αν κρίνει κάποιος από τις προβλέψεις των δημοσκόπων και των αναλυτών για υψηλά ποσοστά αποχής από τη σημερινή εκλογική διαδικασία, τελικά η… συνεισφορά του TikTok δεν φαίνεται να είναι και ιδιαίτερα καρποφόρα. Ιδίως αν αναλογιστεί κάποιος ότι εκείνοι που θα επιλέξουν… παραλία είναι το πιθανότερο φαν της πλατφόρμας.

Μάλλον, λοιπόν, πολύ TikTok για το τίποτα. Η «αβάσταχτη ελαφρότητα» του μέσου, με το αυθόρμητο και διασκεδαστικό στοιχείο, το καθιστά πιο ελκυστικό και σίγουρα πιο άμεσο, αρκεί το χιούμορ, η καυστική ματιά και το ευρηματικό σχόλιο να μην εξαφανίζουν το πολιτικό νόημα.

Ποιος όμως αναζητεί πολιτικό νόημα στο TikTok; Μάλλον ελάχιστοι. Ισως αυτό είναι και το στοιχείο που το καθιστά ευρύτερα δημοφιλές, δεδομένης της απαξίωσης της πολιτικής και των πολιτικών που επιχειρούν μέσα από έναν ευχάριστο, διασκεδαστικό και εύπεπτο τρόπο να εμφανίσουν το «ανθρώπινο πρόσωπό» τους, να γίνουν πιο οικείοι αφήνοντας στην άκρη το αυστηρά επιτηδευμένο προφίλ, τον «ξύλινο» λόγο και τα κλισέ.

«Χώρος για χιούμορ και χαλαρή αλληλεπίδραση»

Η προεκλογική καμπάνια του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη μέσω TikTok για τις εθνικές εκλογές του 2023 σημείωσε νούμερα-ρεκόρ αποσπώντας μάλιστα βραβείο από την Ενωση Εταιρειών Διαφήμισης και Επικοινωνίας – περισσότερα από 2 εκατομμύρια likes και 42 εκατομμύρια views. Ενώ δυναμικό «παρών» έδωσε και στην προεκλογική εκστρατεία των ευρωεκλογών, ενσωματώνοντας οργανικά την απήχηση του μέσου στη στρατηγική του.

«Στο TikTok υπάρχει χώρος για χιούμορ και πιο χαλαρή αλληλεπίδραση, αλλά και λιγότερος χρόνος για λεπτομέρειες, που απαιτεί να εστιάσουμε στα βασικά. Και στις δύο περιπτώσεις, πάντως, νιώθω ο εαυτός μου. Απλώς, έχω την ευκαιρία να δείξω μια διαφορετική πλευρά μου» έχει πει ο κ. Μητσοτάκης, ο οποίος διαβάζει και τα σχόλια για να διαμορφώνει άποψη. «Προσωπικά, δεν με ενδιαφέρει να γίνω viral. Με ενδιαφέρει η ουσία. Και η ευκαιρία να επικοινωνήσω με ευρύτερα κοινά. Οχι μόνο προς μία κατεύθυνση, αλλά αμφίδρομα» έχει δηλώσει.

Για τον κ. Μητσοτάκη αποδείχθηκε ένα χρήσιμο εργαλείο στην προσέγγιση ανθρώπων που δεν παρακολουθούν τις ειδήσεις στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο ή τις εφημερίδες. Είναι όμως αρκετό για να σφυρηλατούνται σχέσεις εμπιστοσύνης και πολιτικής ώσμωσης που θα εκφραστούν στην κάλπη; Τι μένει τελικώς από το βιντεάκι στο TikTok πέρα από την επιτυχημένη ατάκα, το ευρηματικό σκετσάκι, το χιούμορ και τις αιχμές κατά του αντιπάλου;

Ο ισχυρότερος αντίπαλος του κ. Μητσοτάκη στον «σύμπαν» του TikTok είναι αναμφισβήτητα ο Στέφανος Κασσελάκης, ο οποίος επί της ουσίας πολιτεύεται μέσω αυτού. Είναι η «αδιαμεσολάβητη» επικοινωνία του με ένα ακροατήριο που παρακολουθεί την ιλιγγιώδη ταχύτητα με την οποία λειτουργεί επικοινωνιακά ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ. «Το αδιαμεσολάβητο που κάνω με τον κόσμο είναι μια κοινωνική ανάγκη» έχει πει ο ίδιος και έχει αρνηθεί ότι το «καρφί» του Αλέξη Τσίπρα ότι «δεν είναι μόνο το TikTok πολιτική» τον αφορά.

Η αλήθεια είναι ότι ο ένοικος της Κουμουνδούρου «απογείωσε» τη μορφή αυτή επικοινωνίας με το ευρύ και απροσδιόριστο κοινό του το οποίο παρακολουθεί ένα πραγματικό one man show επί παντός επιστητού – από τα Τέμπη και το ΕΣΥ ως την τιμή της φέτας στα ράφια του σουπερμάρκετ και τα παιχνίδια με έναν σκύλο ξάπλα σε πεζοδρόμιο της Δράμας όπου περιόδευε.

Μένει να φανεί αν ο «δεσμός» που δημιουργήθηκε με ιδιαίτερη σπουδή από τον κ. Κασσελάκη και την ομάδα που «σκηνοθετεί» τα βίντεό του θα επιβεβαιωθεί και στην κάλπη. Αν δηλαδή όσοι κάνουν like στις αναρτήσεις του θα επιλέξουν να τον στηρίξουν ή θα προτιμήσουν τη δροσιά της θάλασσας.

Οπως μένει να διαπιστωθεί και ποια είναι τα οφέλη από τους… «σκυλοκαβγάδες» που παρακολουθήσαμε στο TikTok (απέναντι στο «ευρωκομματόσκυλο» Πίνατ του κ. Μητσοτάκη, ο κ. Κασσελάκης επιστράτευσε τη Φάρλι: «Οχι, αγάπη μου, δεν το κάνω εγώ αυτό. Εγώ δεν σε εκμεταλλεύομαι έτσι, αγάπη μου. Εγώ απλά σ’ αγαπώ. Σ’ αγαπούσα από την πρώτη στιγμή που σε είδα»).

«Λόγος που δεν ξέρεις εάν είναι ιδιωτικός ή δημόσιος»

«Δυστυχώς, Κασσελάκης και Μητσοτάκης κάνοντας θεό την επικοινωνία, το TikTok, το σόου, υποτιμούν τους πολίτες και την πολιτική» πιστεύει ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ Νίκος Ανδρουλάκης, ο οποίος επιχείρησε για μια φορά να χρησιμοποιήσει το μέσο κοινωνικής δικτύωσης ανεβάζοντας ένα βίντεο με τη μητέρα του που μαγείρευε χοχλιούς και μάλλον το μετάνιωσε: «Για αυτό μας θέλει ο λαός; Η χρησιμότητά μας είναι οι χοχλιοί της μητέρας μου; Ή αύριο-μεθαύριο τα ντολμαδάκια του κ. Μητσοτάκη ή τα κατοικίδια του κ. Κασσελάκη; Οχι» έχει καταλήξει ο ίδιος ως προς τον ρόλο του TikTok και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που όπως είπε προσφάτως ο Ευάγγελος Βενιζέλος «σε ωθούν στην αποπολιτικοποίηση, στην εκφορά ενός λόγου που δεν ξέρεις εάν είναι ιδιωτικός ή δημόσιος, εάν αφορά ζητήματα προσωπικά, οικογενειακά, εξομολογήσεις οι οποίες γίνονται δημόσια αλλά είναι ιδιωτικές, ή εάν αφορά ζητήματα ιστορικά, ζητήματα πολιτικά, ζητήματα μεγάλου κοινωνικού ενδιαφέροντος».