Οι άνθρωποι έχουμε δύο ενδιαφέρουσες ιδιότητες, που αναδεικνύονται σε περιόδους κρίσεων.
Η πρώτη είναι η μεγάλη προσαρμοστικότητα που διαθέτουμε στην περίπτωση αλλαγής των βασικών συνθηκών ζωής.
Και η δεύτερη, η ουσιαστική μας άρνηση να προετοιμάζουμε το μέλλον μας μέσα από αρνητικά σενάρια εξελίξεων, ακόμα και όταν αυτά είναι προφανή και ορατά διά γυμνού οφθαλμού, ίσως και εξαιτίας της προσαρμοστικότητάς μας.
Κλασικό παράδειγμα, ο τρόπος αντιμετώπισης των πολέμων. Η καταστροφική τους δύναμη δεν φαίνεται ικανή να κινητοποιεί ισχυρούς μηχανισμούς αποτροπής τους. Οι άνθρωποι δείχνουν να «μαθαίνουν» να ζουν με το όπλο στο πλευρό τους, «μαθαίνουν» στις απώλειες και ταυτόχρονα μπορούν να κάνουν σχέσεις, ακόμη και να παντρεύονται, μέσα στα χαλάσματα, όπως είδαμε στην Ουκρανία.
Αλλο παράδειγμα, η κλιματική αλλαγή. Στη χώρα μας, εννιά στους δέκα (91%) θεωρούν ότι υφίσταται θέμα κλιματικής αλλαγής και από αυτούς πάλι εννιά στους δέκα (90%) πιστεύουν ότι οφείλεται κυρίως στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Ομως, δεν έχει καταστεί ακόμα εφικτό να αλλάξουμε ουσιαστικά το ενεργειακό μας μοντέλο και τον τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων μας. Μας χαρακτηρίζει μία απίστευτη μακαριότητα, έστω και αν έχουμε κάνει κάποιες αλλαγές στις συνήθειές μας για να προσαρμοστούμε και να αποτρέψουμε, σε έναν βαθμό, την καταστροφή του περιβάλλοντος.
Επιπλέον, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι οι εξελίξεις – κυρίως λόγω των διαρκών τεχνολογικών επαναστάσεων – επισυμβαίνουν με αυξανόμενη ταχύτητα, δεν είναι αργόσυρτες μέσα στον ιστορικό χρόνο, όπως γινόταν από την απαρχή της ανθρωπότητας και μέχρι έναν-δυο αιώνες πριν. Κι αυτό σημαίνει ότι είναι ακόμη περισσότερο ανεξέλεγκτες.
Τίποτα, επομένως, δεν μας λέει ότι το 2023 θα είναι ένα έτος «μικροδιευθετήσεων», εκτός βέβαια από τη μία από τις ανθρώπινες ιδιότητες που προαναφέραμε: την άρνησή μας να δούμε κατάματα τις πραγματικές προκλήσεις.
Υπό αυτό το πρίσμα, οι εξελίξεις στην εσωτερική πολιτική σκηνή, αλλά και οι σχετικές συζητήσεις περί εκλογών και άλλων, φαντάζουν τουλάχιστον απερίσκεπτες με τον τρόπο που γίνονται. Οι κεντρικοί πολιτικοί «παίκτες» και οι δημοσιολογούντες συμπεριφέρονται σαν να κρατούν στα χέρια τους την μπαγκέτα της ορχήστρας, όμως πολύ φοβόμαστε πως αυτό δεν ισχύει.
- Οι αποφάσεις του 2023
Κατά τη γνώμη μας, δύο θα είναι τα μεγάλα θέματα που θα ανακύψουν μέσα στο 2023:
- Οι ευρύτερες πολιτικές πρωτοβουλίες, σε συνθήκες αυξανόμενης γεωπολιτικής έντασης και κλιματικής κρίσης, δεν μπορούν να ανήκουν σε μεμονωμένα πρόσωπα και τον κύκλο τους, αλλά σε συνδυασμό παραγόντων. Ετσι, όσοι φιλοδοξούν να «κινούν την ιστορία» θα βρεθούν προ εκπλήξεων.
- Οι διακηρύξεις ανθρωποκεντρικών πολιτικών, όπως και οι επιδοματικές πολιτικές, θα είναι όλο και λιγότερο αποτελεσματικές εάν δεν απαντούν στα θεμελιώδη ερωτήματα που αντιμετωπίζουμε, γεωπολιτικά και περιβαλλοντικά.
Το 2023 μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς για μια διαφορετική πορεία προς το μέλλον. Αντλούμε τις ελπίδες μας για αυτό από την άλλη θεμελιώδη ανθρώπινη ιδιότητα που αναφέραμε στην αρχή: την προσαρμοστικότητά μας.
Και αυτό είναι το μεγάλο πολιτικό μας στοίχημα για τη χρονιά που έρχεται. Μπορούμε να εννοήσουμε την κρίσιμη έννοια του μετασχηματισμού με κοινωνικούς όρους και περισσότερο μακροπρόθεσμα;
Γιατί η ζωή είναι κάτι πιο πολύπλοκο από application στο κινητό.
*Ο κ. Στράτος Φαναράς είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Metron Analysis SA.
