Η 78χρονη Αγγελική Σαρηγιαννίδου μαζί με την κόρη της Ελένη φτάνουν στον χώρο όπου ανακαλύφθηκαν τυχαία στην περιοχή του Επταπυργίου στη Θεσσαλονίκη οι ομαδικοί τάφοι εκτελεσμένων πολιτικών κρατουμένων κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου. Μόλις αντικρίζει το σημείο στο οποίο βρέθηκαν οι 33 σκελετοί, ξεσπάει σε κλάματα.

Σκουπίζει τα μάτια της και αφήνει ένα κόκκινο γαρίφαλο. Ηταν βρέφος, μόλις έξι μηνών, όταν εκτελέστηκε ο πατέρας της Απόστολος Ωρολογάς, σε ηλικία 35 ετών. Τον έχει γνωρίσει μόνο μέσα από τις λιγοστές φωτογραφίες του και τις διηγήσεις συγγενών και φίλων.

Η ίδια δεν οργανώθηκε ποτέ στο ΚΚΕ, ούτε δραστηριοποιήθηκε πολιτικά στη ζωή της, σε αντίθεση με την κόρη της. Από φόβο, όπως λέει. «Μετά τον θάνατο του πατέρα μου κλειστήκαμε. Μας κλείσανε» δηλώνει στο «Β». Ομως είναι περήφανη για τον πατέρα της, το όνομα του οποίου μάλιστα έχει δοθεί σε έναν μικρό δρόμο στην περιοχή της Καλαμαριάς, όπου ζει έως σήμερα εκείνη. «Του είπαν «πρόδωσε για να σωθείς» και αυτός είπε «εγώ προδότης δεν γίνομαι». Ετσι μου έλεγε η μάνα μου» λέει συγκινημένη.

«Εκτελέστηκε με άλλους 49»

Οταν η ηλικιωμένη γυναίκα κάνει επίκληση στον Θεό, δέχεται την παρατήρηση της κόρης της. «Δεν μπορώ να ακούω τέτοια, δεν υπάρχει Θεός» λέει στη μητέρα της η Ελένη Σαρηγιαννίδου. «Εσείς δεν καταλαβαίνετε τώρα. Μεγαλώσατε και ζήσατε ελεύθεροι και με ασφάλεια. Εγώ μικρό κοριτσάκι, φοβισμένο και ορφανό, έβρισκα παρηγοριά με τις προσευχές. Τι να κάνω; Μεγάλωσα με τη μητέρα μου και τη γιαγιά μου που δούλευαν πλύστρες και λαντζιέρισσες για να έχουμε ένα πιάτο φαΐ» απαντά εκείνη.

Ο Απόστολος Ωρολογάς, σύμφωνα με την εγγονή του, δικάστηκε με συνοπτικές διαδικασίες στις 16 Νοεμβρίου 1946 και εκτελέστηκε ακριβώς έναν μήνα αργότερα, στις 16 Δεκεμβρίου 1946. «Εκτελέστηκε με άλλους 49 και τους έβαλαν όλους σε έναν λάκκο. Αυτό έγινε επειδή ήταν κομμουνιστής. Δεν βρέθηκαν όπλα, η κατηγορία κατέρρευσε, αλλά αυτοί είχαν τα μέσα όλα και τον εκτελέσανε, όπως όλους τους συντρόφους του που είχαν την ίδια κατάληξη. Το πτώμα του δεν παραδόθηκε ποτέ. Δυστυχώς» σημειώνει η Αγγελική Σαρηγιαννίδου.

Η 78χρονη διατηρεί μέχρι σήμερα μια γλυκιά ανάμνηση για τον πατέρα της, αν και δεν τον γνώρισε, και επιθυμεί να ταυτοποιηθούν τα οστά του «για να τα βάλω σε ένα κασελάκι και να μπορώ να τον κλαίω» όπως λέει χαρακτηριστικά. «Ενας πατέρας με την καλοσύνη του, με την αγάπη του, με την κιθάρα του, με την εκκλησία του. Επειδή όμως ήταν κομμουνιστής και δεν πρόδωσε, τον φάγανε» συνεχίζει.

Τα ευρήματα

Τα πρώτα οστά βρέθηκαν στα τέλη Δεκεμβρίου 2024, στο πλαίσιο εργασιών ανάπλασης του πάρκου που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Μιαούλη και Κανάρη, στον Δήμο Νεάπολης-Συκεών, σε μια περιοχή που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τις φυλακές του Γεντί Κουλέ, τον «υγρό τάφο» όπως τον έχουν χαρακτηρίσει πολιτικοί κρατούμενοι που φυλακίστηκαν εκεί. Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί 33 σκελετοί, ενώ οι έρευνες θα συνεχιστούν.

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που ακολούθησαν βρέθηκαν ρούχα, άρβυλα, σόλες παπουτσιών, κοσμήματα, σφαίρες, κουμπιά από εσώρουχα κυρίως και κάποια άλλα προσωπικά αντικείμενα. «Βρέθηκαν 33 σκελετοί σε τέσσερις συγκεντρώσεις. Οι σκελετοί δεν είναι σε πολύ καλή κατάσταση λόγω του χώματος και των συνθηκών. Είναι πολύ εύθρυπτα τα ευρήματα» εξηγεί η αρχαιολόγος Σταυρούλα Τζεβρένη, η οποία συνέδραμε στις ανασκαφές.

«Είναι συνταρακτικό να βλέπεις το κρανίο να έχει την τρύπα από τη χαριστική βολή. Να βλέπεις τη σφαίρα μέσα στο κεφάλι. Να βλέπεις το παπούτσι με το τακούνι που παραπέμπει σε νέα κοπέλα. Να μη ζήσει ξανά η πατρίδα μας τέτοιες φρικιαστικές στιγμές, που γίνονται ακόμα πιο φρικιαστικές όταν σκεφτόμαστε ότι ο αδελφός σκότωνε τον αδελφό.

Είμαστε στενοχωρημένοι, πικραμένοι και θυμωμένοι γιατί έχασαν τη ζωή τους νέα παιδιά. Απάνθρωπα πράγματα, φρικιαστικά, αδιανόητα για τον σημερινό ελληνικό πολιτισμό» ανέφερε μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Νεάπολης-Συκεών Σίμος Δανιηλίδης κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στα μέσα της εβδομάδας με πρωτοβουλία του ΚΚΕ.

Περίπου 400 εκτελέσεις

Τα ευρήματα έχουν παραδοθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες και ήδη έχει ξεκινήσει προσπάθεια να ταυτοποιηθούν οι σκελετοί με εξετάσεις DNA. Το επόμενο διάστημα αναμένεται να δημοσιοποιηθεί και από το ΚΚΕ η λίστα με τα ονόματα όσων έχουν εκτελεστεί εκείνη την περίοδο.

«Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου σε αυτή την περιοχή είχαν εκτελεστεί περίπου 400 άνθρωποι που ήταν πολιτικοί κρατούμενοι στο Γεντί Κουλέ. Οι εκτελεσμένοι θάβονταν σε ομαδικούς τάφους χωρίς να ξέρουν οι συγγενείς τους πού είναι θαμμένος ο καθένας. Εδώ η περιοχή είναι γεμάτη από λείψανα. Στο βιβλίο που έχω γράψει με τίτλο «Γεντί Κουλέ – Η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», το οποίο θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα, υπάρχει ένας πλήρης κατάλογος με τα περίπου 400 ονόματα των εκτελεσμένων τα οποία συνέλεξα από το αρχείο των φυλακών το 1986» επισημαίνει στο «Βήμα» ο δημοσιογράφος Σπύρος Κουζινόπουλος.

Στο απόσπασμα

Ο Μιλτιάδης Παραθυράς διηγείται την ιστορία του θείου του, ο οποίος, όπως λέει, βρέθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα μαζί με τον Νίκο Νικηφορίδη, μέλος της ΕΠΟΝ. Το 1950 ο Νικηφορίδης διακίνησε στη Θεσσαλονίκη την «Εκκληση της Στοκχόλμης για Ειρήνη», κείμενο που στόχευε στην πλήρη κατάργηση και απαγόρευση των πυρηνικών όπλων.

«Στις 5 Μαρτίου του 1951 εκτελέστηκε ο θείος μου Ρήγας Παραθυράς, αδελφός του πατέρα μου. Ηταν λοχαγός του Δημοκρατικού Στρατού, συνελήφθη στη Χαλκιδική το 1949 περίπου και κρατήθηκε στις φυλακές του Γεντί Κουλέ για περίπου δύο χρόνια. Εκτελέστηκε μαζί με άλλους μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού, μαζί με τον Νίκο Νικηφορίδη, ο οποίος ήταν υπεύθυνος στο Δημοκρατικό Φιλειρηνικό Μέτωπο Νέων. Δεν γνωρίζουμε πού έχει θαφτεί. Πού τον πετάξανε. Από τότε δεν γνωρίζουμε τίποτα. Την περίοδο από το 1946 έως το 1954 είχαν καταδικαστεί σε θάνατο πάνω από 600 άτομα» διηγείται ο Μιλτιάδης Παραθυράς. Οι περισσότεροι, 70 χρόνια μετά, εξακολουθούν να αγνοούνται.