Οι γυναίκες των υποβρυχίων: «Είμαστε έτοιμες να κάνουμε ό,τι χρειαστεί»

Ναύσταθμος Σαλαμίνας Παρασκευή πρωί. Το τζιπ του Πολεμικού Ναυτικού φτάνει στα υποβρύχια. Στόχος όχι τόσο να μάθουμε αυτό το άγνωστο πλοίο του βυθού, αλλά τους ανθρώπους που το έχουν κάνει σπίτι τους. Και πιο συγκεκριμένα τις γυναίκες που έχουν αρχίσει να τα κατακτούν. Μία ιδέα που κάρφωσε στο μυαλό μου ο επίτιμος – πλέον – αρχηγός ΓΕΝ, Στυλιανός Πετράκης.

Τα υποβρύχια είναι άγνωστα για τους περισσότερους. Σε «πλοία επιφανείας» οι συνθήκες είναι πιο οικείες. Στα καράβια που καταδύονται, τα αόρατα, αθόρυβα πλοία, την αιχμή του δόρατος του Πολεμικού Ναυτικού είναι πολύ διαφορετικά. Τα υποβρύχια είναι το μέρος που – όταν είναι σε αποστολή – ακόμα και το 2023 δεν υπάρχει Ιντερνετ, τηλέφωνο, τηλεόραση και ραδιόφωνο. Γιατί αν υπάρξει Ιντερνετ και τηλέφωνο θα δώσεις στίγμα, άρα θα μπορεί να σε εντοπίσει ο εχθρός. Τηλεόραση και ραδιόφωνο απλά δεν πιάνουν. Οι πιο τυχεροί, όσοι υπηρετούν σε υποβρύχια τύπου 214 όπως ο «Κατσώνης», μπορούν να βλέπουν κι έξω. Στα παλαιότερου τύπου αυτό ήταν προνόμιο του κυβερνήτη. Οι υπόλοιποι καταλάβαιναν αν είναι μέρα ή νύχτα από τα φώτα και από το ρολόι τους.

Οι γυναίκες μπήκαν στα υποβρύχια αρχικά ως υπαξιωματικοί από το 2015. Και έδειξαν από την αρχή ότι μπορούν να τα καταφέρουν. Και πλέον να συζητούμε για τις δυνατότητες να έχουμε σε μερικά χρόνια την πρώτη γυναίκα κυβερνήτη.

Η Σοφία και η Δήμητρα του «Κατσώνη»

Το τζιπ του Πολεμικού Ναυτικού με ξεφόρτωσε μπροστά από τον «Κατσώνη». «Γεια σας, είμαι η Σοφία Π., ανθυποπλοίαρχος στο «Κατσώνης», θα σας δείξω πώς να κατέβετε». Η Σοφία είναι ένα κορίτσι 28 χρόνων. Χαμογελά και προσπαθεί να κρύψει την αμηχανία της απέναντι σε έναν περίεργο «εισβολέα» όπως εγώ, που ετοιμάζεται να μπει στο «σπίτι» της και να προσπαθήσει να καταλάβει την καθημερινότητά της. Μου δείχνει πώς να κατέβω την κλίμακα και φροντίζει να βάλει τα πόδια μου στα σωστά σημεία. Στο καρέ του «Κατσώνη» με περιμένει ένα ακόμα μέλος του πληρώματος, η Δήμητρα Ζ., αρχικελευστής.

Μου άρεσε η θάλασσα, μου άρεσαν τα ταξίδια, οπότε έτσι το επέλεξα. Γιατί μου άρεσε και η πειθαρχία

Δήμητρα Ζ. αρχικελευστής

«Είμαι από ένα χωριό της Κρήτης, την Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου. Οι γονείς μου δεν είχαν καμία σχέση με το Ναυτικό, είναι καθηγητές. Η μητέρα μου βιολόγος και ο πατέρας μου μαθηματικός. Από παιδί ήθελα να κάνω κάτι που να μου εξάπτει τη φαντασία, να είναι δραστήριο, οπότε με την αφορμή και την αγάπη μου για το υγρό στοιχείο αποφάσισα να έρθω στο Ναυτικό» μου λέει η Σοφία. Και γιατί στα υποβρύχια, ρωτάω. «Τα υποβρύχια μου άρεσαν στη σχολή, λόγω αυτών που έβλεπα και από τα μαθήματα που κάναμε. Αυτή η ιδιαιτερότητα που έχουν να μην είναι στην επιφάνεια, να καταδύονται».

Είναι η σειρά της Δήμητρας να μου συστηθεί. 26 χρόνων από το Αγρίνιο. «Δεν είχα κανέναν στο Ναυτικό. Αλλά από μικρή μου άρεσε. Μου άρεσε η θάλασσα, μου άρεσαν τα ταξίδια, οπότε έτσι το επέλεξα. Γιατί μου άρεσε και η πειθαρχία» μου λέει.

«Μαζί σε όλα, δεν υπάρχει διαφορά»

Καμία από τις δύο δεν είναι παντρεμένη και δεν έχει παιδιά. Λόγω επαγγελματικής επιλογής θα το σκεφτούν διπλά. Ο «Κατσώνης» είναι το σπίτι τους. Και τα 40 άτομα που συνολικά αποτελούν το πλήρωμά του η οικογένειά τους. «Μαζί κοιμόμαστε, μαζί τρώμε, μαζί εκπαιδευόμαστε, δεν υπάρχει καμία διαφορά» μου λέει η Σοφία, όταν ρωτάω για διακρίσεις ανδρών και γυναικών. Με τη Δήμητρα να συμπληρώνει «μας συμπεριφέρονται σαν ίσους. Οπως σε όλους. Από την αρχή που ήρθαμε είχαμε μία πολύ καλή αντιμετώπιση και συνεργασία. Δεν υπήρξε κάποιο πρόβλημα επειδή είμαστε γυναίκες».

Η κρίση (του 2020) είχε κρατήσει συνολικά πέντε μήνες. Είχαμε μια εγρήγορση παραπάνω. Οχι φόβο

Σοφία Π. ανθυπολοίαρχος

Η Σοφία ως  ανθυποπλοίαρχος θα τηρήσει πορεία, βάθος, τις διαταγές του κυβερνήτη. Η Δήμητρα έχει τα αυτόματα συστήματα του καραβιού, «είμαι τεχνικός, αν χαλάσει κάτι από τα αυτόματα συστήματα το επισκευάζω εγώ, μαζί με έναν ακόμα και στο εν πλω, πέρα από τα αν προκύψει κάποια βλάβη, κάνουμε και πηδάλιο» μου εξηγεί.

Ξέρουν τον «Κατσώνη» καλύτερα από τον καθένα. Μπορούν να μεταφράσουν κάθε ήχο και να καταλάβουν τι συμβαίνει. Εκπαιδεύονται στις αρμοδιότητές τους και σε όλα τα κοινά γυμνάσια.

Ζητώ μια περιγραφή άσκησης. «Κάθε ταξίδι είναι ευκαιρία για μία εκπαίδευση. Σε θέματα ναυτιλίας, οπλικών συστημάτων και επισκευών. Στο υποβρύχιο, για παράδειγμα, έχουμε τορπίλες και εκπαιδευόμαστε σε αυτό, πώς να λύσουμε σωστά έναν στόχο. Στην άσκηση μπορεί να είμαστε αντίπαλοι με άλλο υποβρύχιο, να έχουμε συνεργασία με ελικόπτερα, να έχουμε στόχο μία φρεγάτα. Κάθε σενάριο και κάθε αντικείμενο έχει τον δικό του χειρισμό» λέει η Σοφία.

Πιο προσηλωμένες στον στόχο

Οι γυναίκες ακόμα δεν έχουν δοκιμαστεί σε επόμενο στάδιο στα υποβρύχια, ωστόσο ο διοικητής, πλοίαρχος Γιάννης Στρατογιάννης, πιστεύει ότι θα είναι πιο σκληρές από τους άνδρες, εφόσον το επιλέξουν, αφού είναι πιο προσηλωμένες στον στόχο. Ακόμα και αν για κάποιους ίσως για τις γυναίκες ο συνδυασμός της οικογένειας και αυτής της αποστολής να είναι πιο δύσκολος.

Τα πάντα, όπως λένε, είναι θέμα επιλογής. Γιατί μπορεί διευθυντές τραπεζών να υπάρχουν πολλοί και καλοπληρωμένοι, αλλά κυβερνήτες υποβρυχίων στην Ελλάδα μόνο 10. Και ένας κυβερνήτης – άνδρας ή γυναίκα – κρίνεται συνέχεια, είναι αυτός που οι άλλοι κοιτάνε στα μάτια για να πάνε ακόμα και να πεθάνουν μαζί του. Η ψυχραιμία του στην ανάπτυξη είναι αυτή που χτίζει την εμπιστοσύνη. Είναι αυτός που «μιλάει με τον Θεό και μιλάει από μέσα του». Ενας «ηθοποιός θάρρους» όπως έλεγαν οι παλιοί, ο μόνος που δεν έχει το δικαίωμα να πει ότι δεν είναι καλά και ο μόνος που για να πάρει απόφαση τη δύσκολη στιγμή δεν μπορεί να ρωτήσει κανέναν. Και για αυτό δεν σε προετοιμάζει κανείς. Απλά μία μέρα σου λένε «συγχαρητήρια, καλοτάξιδος».

Ζωή που δεν σηκώνει ημίμετρα

Ανδρες και γυναίκες συμφωνούν ότι το υποβρύχιο είναι επιλογή. Πρέπει να το αγαπήσεις ή να το παρατήσεις, δεν σηκώνει ημίμετρα. Απαιτεί συνθήκες απομόνωσης στην εποχή της επικοινωνίας. Και αν σε ένα πλοίο επιφανείας μπορείς να βγεις στο κατάστρωμα, να πάρεις μια ανάσα, να ακούσεις μια οικεία φωνή στο τηλέφωνο, να χαζέψεις στο Ιντερνετ, ή έστω να δεις κάτι στην τηλεόραση, στο υποβρύχιο βλέπεις μόνο σίδερα. Η είδηση καλή ή κακή δεν φτάνει όταν είναι σε αποστολή, ούτε καν ένα «μαμά/μπαμπά τι κάνεις;». Αλήθεια, τι είναι καλύτερο, να ξέρεις κάτι κακό που συνέβη ή όχι; Η επίσκεψη κλείνει, με την καζούρα στα κορίτσια να έχει ήδη ξεκινήσει.

Στον ελληνικό στόλο

l Το προσωπικό Υ/Β τ. «Παπανικολής» συνίσταται σε πλήρωμα «40 στελεχών» σύμφωνα με τη νέα ιστοσελίδα του Πολεμικού Ναυτικού.l Στα υποβρύχια υπηρετούν 22 γυναίκες. Στον «Κατσώνη» είναι οι πέντε από αυτές.l Τα υποβρύχια τ. «Παπανικολής» φέρουν ως οπλισμό 8 τορπιλοσωλήνες, 4 εκτοξευτές αντιμέτρων Τ/Λ, 16 τορπίλες & K/B.l Το πλήρωμα χωρίζεται σε τρεις «φυλακές». Η μία κοιμάται, η δεύτερη είναι σε βάρδια και η τρίτη κάνει άλλες εργασίες.

Κανείς δεν γεννήθηκε ήρωας…

Βρεθήκαμε στον «Κατσώνη» τη μέρα κοπής της πρωτοχρονιάτικης πίτας. Με τον διοικητή της Διοίκησης Υποβρυχίων πλοίαρχο Ιωάννη Στρατογιάννη να ευχαριστεί το πλήρωμα για την προσφορά του, για τα όσα έδωσε το 2020 και να μην μπορεί να συγκρατήσει τα δάκρυά του σε μία ευχή «μακάρι ποτέ να μη χρειαστεί να κάνουμε αυτά για τα οποία εκπαιδευτήκαμε». Θυμίζοντας τους ότι κανείς δεν γεννήθηκε ήρωας.

159 ημέρες υπό τη θάλασσα

Φτάνουμε στις μέρες της κρίσης του «Ορούτς Ρέις» το 2020. Τα κορίτσια ήταν ήδη στον «Κατσώνη». Το βλέμμα της Σοφίας πρώτα στρέφεται στον ύπαρχο. «Η κρίση είχε κρατήσει συνολικά πέντε μήνες. Επειδή ήταν ανάπτυξη, κινητοποίηση, είχαμε μία εγρήγορση παραπάνω. Οχι φόβο. Σε κάθε ταξίδι είτε είναι άσκηση είτε είναι κάτι έκτακτο είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ό,τι χρειαστεί».

«Οι δικοί σας δεν ανησυχούν;» ρωτάω τη Δήμητρα. «Οταν είπα στους γονείς μου ότι θα έρθω εδώ είχαν μία ανησυχία, πιο πολύ για την επικοινωνία, αλλά εντάξει. Τώρα που είδαν πώς είναι και καταλαβαίνουν τη δουλειά μας είναι εντάξει» μου απαντά.

Για τη Σοφία «το κακό είναι ότι όταν λείπουμε, δεν έχουμε και επικοινωνία με τους δικούς μας. Εγώ σκέφτομαι ότι το κάνω γιατί θέλω να τους υπερασπιστώ, το κάνω για την ασφάλειά τους και τους έχω πει να σκέφτονται ότι όλα είναι καλά και θα τους πάρω όταν γυρίσω».

Το 2020 αυτοί οι άνθρωποι έφυγαν εν πλω και δεν ήξεραν πώς και πότε θα τελειώσει.

Παρακολουθούσαν το «Ορούτς Ρέις» και έστελναν ακριβή περιγραφή των κινήσεών του σε κάθε ευκαιρία που έβρισκαν. Σε μία κατάσταση πολύ διαφορετική από την άσκηση. Και αν τα φώτα έσβησαν λίγο μετά το καλοκαίρι, αυτοί συνέχισαν μέχρι τον Νοέμβριο. Οι συνολικές πλεύσιμες μέρες του υποβρυχίου το 2020 ήταν 159. Και όπως παραδέχονται όλοι, αυτά τα παιδιά δοκιμάστηκαν σε συνθήκες που οι προηγούμενοι δεν είχαν γνωρίσει.Η Τουρκία προχωρεί στην απόκτηση του πρώτου της υποβρυχίου τύπου 214, όπως είναι ο «Κατσώνης». Ωστόσο το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό εξακολουθεί να έχει πλεονέκτημα. Γνωρίζει τον τύπου του καραβιού, ξέρει πώς να το χειρίζεται, έχει εμπειρία, ξέρει τις βλάβες και τον οργανισμό του. Το ζει εδώ και 10 χρόνια.

Ρωτάω τον κυβερνήτη του «Κατσώνη» αν μπορεί να «δει» τη Σοφία κυβερνήτη. «Αν το θέλει η ίδια ναι. Δεν μπορεί κανείς να σου το επιβάλει. Πρέπει να το θες πολύ. Δεν έχει καμία σημασία αν είσαι άνδρας ή γυναίκα». Η ίδια δεν μιλάει. Λέει απλά ότι η πορεία θα δείξει.