Οι διακριτοί ρόλοι Ελλάδας και Τουρκίας και οι αποκλίνουσες επιδιώξεις τους στο ευμετάβλητο νεο-ψυχροπολεμικό γεωπολιτικό περιβάλλον αναδύονται και ως διεθνής παράμετρος της συγκυρίας, έπειτα από τον ιδιότυπο «διάλογο» μεταξύ Κυριάκου Μητσοτάκη και Ταγίπ Ερντογάν από το βήμα της 77ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, την προηγούμενη εβδομάδα στη Νέα Υόρκη.
Για την ελληνική κυβέρνηση η στάση του τούρκου προέδρου και τα νέα στοιχεία που διαρκώς προστίθενται στην κλιμακούμενη επιθετική ρητορική του διαμορφώνουν μια συνθήκη εντεινόμενης ανησυχίας και μόνιμης εγρήγορσης.
Συνεργάτες του Πρωθυπουργού εκδήλωναν τον σχετικό προβληματισμό τους λίγες ώρες προτού ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέβει στο βήμα της ΓΣ το βράδυ (ώρα Ελλάδος) της Παρασκευής. Επισήμαιναν μεταξύ των άλλων ότι η στάση του Ερντογάν, σε συνδυασμό με τη νέα τακτική του Βλαντίμιρ Πούτιν στο πεδίο του πολέμου στην Ουκρανία, διαμορφώνει ένα περιβάλλον αυξανόμενης αβεβαιότητας διεθνώς και διαπίστωναν ότι και στις δύο περιπτώσεις απουσιάζει το ορατό περιθώριο υποχώρησης.
Η νέα επινόηση του Ερντογάν
Παρά το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός ήταν προετοιμασμένοι εν όψει της παρουσίας και ομιλίας του τούρκου προέδρου στον ΟΗΕ, τα νέα στοιχεία της προκλητικότητάς του ενέτειναν τον προβληματισμό. Η απόπειρά του να παρουσιάσει την Ελλάδα ως χώρα η οποία παραβιάζει τους ανθρωπιστικούς κανόνες και το διεθνές δίκαιο μιλώντας για επαναπροωθήσεις «που οδηγούν στον θάνατο αθώων ψυχών» και ως κράτος το οποίο αρνείται να συμπράξει για την επίλυση των προβλημάτων με βάση «τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και τις αρχές της καλής γειτονίας» προσέθεσε νέα στοιχεία στη ρητορική του των τελευταίων ετών.
Την ίδια στιγμή επισημάνθηκε όμως και ότι η ομιλία του Ταγίπ Ερντογάν δεν περιελάμβανε τις αναμενόμενες αναφορές στο Αιγαίο, τις γκρίζες ζώνες ή την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Υπό αυτό το πρίσμα, η τακτική του τούρκου προέδρου παρακολουθείται, αξιολογείται και ερμηνεύεται στην Αθήνα, με γνώμονα διάφορες παραμέτρους: Αφενός, την προεκλογική περίοδο στην Τουρκία. Αφετέρου, τις φιλοδοξίες του Ερντογάν να διεκδικήσει με κάθε τίμημα έναν ρόλο ενδιαμέσου μεταξύ Δύσης και αυταρχικής Ανατολής και να επισημάνει ότι τίποτε από τα όσα εξελίσσονται στην ευρύτερη περιοχή δεν μπορεί να συμβαίνει ερήμην του.
Υπό αυτήν την έννοια, το μεγάλο ζητούμενο είναι η επίδραση όλων αυτών στις επιδιώξεις του στη ΝΑ Μεσόγειο στα πεδία της ενέργειας και των γεωπολιτικών και στρατιωτικών ισορροπιών, αλλά και στους τρόπους με τους οποίους θα επιχειρήσει να τις επιτύχει.
Οι απαντήσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη ενώπιον του ευρύτερου δυνατού διεθνούς ακροατηρίου δόθηκαν το βράδυ της Παρασκευής. Ο Πρωθυπουργός ανέδειξε από το βήμα της ΓΣ την αναθεωρητική ατζέντα της Αγκυρας και τον αποσταθεροποιητικό ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, δύο στοιχεία τα οποία ενεργοποιούν αντανακλαστικά, ειδικώς μεταξύ των δυτικών συμμάχων στην παρούσα συγκυρία. Επισήμανε ότι η ρητορική του τούρκου προέδρου έχει πολεμικά χαρακτηριστικά, ενώ αναφέρθηκε διεξοδικά και αποδόμησε τους αβάσιμους και ψευδείς ισχυρισμούς για τα νησιά του Αιγαίου και την αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε για τις παραβιάσεις από θαλάσσης και αέρος, ενώ ανέδειξε τη συστηματική επιχείρηση παραπληροφόρησης της Αγκυρας και τη μονομερή απόφασή της να διακόψει κάθε επικοινωνία και να εκμηδενίσει τις δυνατότητες διαλόγου.
Σε απάντηση των πρόσφατων, ψευδών αιτιάσεων του Ερντογάν, ο Πρωθυπουργός σημείωσε εμφατικά ότι η Τουρκία είναι αυτή που συστηματικά μεταχειρίζεται και εκμεταλλεύεται το Μεταναστευτικό, ενώ υπογράμμισε ότι η Ελλάδα θα υπερασπιστεί με σθένος τα σύνορα και την κυριαρχία της, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Μήνυμα ειρήνης στους τούρκους πολίτες
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης οριοθέτησε κατά την ομιλία του τις εθνικές κόκκινες γραμμές έναντι της Τουρκίας, επισημαίνοντας τη διαφύλαξη της ασφάλειας, της σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή και της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. Επιπλέον, απέρριψε κατηγορηματικά τη λύση του Κυπριακού με τη δημιουργία δύο κρατών, την οποία επιδιώκει ο Ερντογάν, μιλώντας για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και τη διαίρεση του νησιού κατά τα τελευταία σχεδόν 50 χρόνια.
Σε αντίθεση δε με τον τούρκο πρόεδρο, ο Πρωθυπουργός απευθύνθηκε από το βήμα της ΓΣ του ΟΗΕ στους πολίτες της γειτονικής χώρας λέγοντας: «Η Ελλάδα δεν απειλεί την Τουρκία. Δεν είμαστε εχθροί, είμαστε γείτονες. Η πλειοψηφία στις δύο χώρες δεν θέλει πολιτική σύγκρουση και εχθρότητα».
Ιμπραήμ Καλίν: Δεν αποκλείεται συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στην Πράγα
Νέο στοιχείο στην ημερήσια διάταξη της ελληνοτουρκικής έντασης προσέθεσε η Αγκυρα το βράδυ της Παρασκευής, με μία δήλωση που τροποποιεί κατά πολύ την τουρκική στάση των τελευταίων μηνών. Μιλώντας στο τηλεοπτικό δίκτυο NTV ο εκπρόσωπος της τουρκικής Προεδρίας Ιμπραήμ Καλίν, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στο πλαίσιο της συνόδου της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Επιτροπής, στην Πράγα στις 6-7 Οκτωβρίου. «Ο πρόεδρός μας δεν αποκλείει κανέναν. Οταν γίνεται ένα βήμα, ο πρόεδρός μας κάνει δύο βήματα. Δεν ξέρω αν θα γίνει συνάντηση στην Πράγα στις 6-7 Οκτωβρίου. Εξαρτάται από τα βήματα της ελληνικής πλευράς. Προς το παρόν δεν υπάρχουν προγραμματισμένες συναντήσεις με τον Μητσοτάκη» ανέφερε ο στενός συνεργάτης του Ταγίπ Ερντογάν. Κυβερνητικές πηγές την Παρασκευή δεν απέκλειαν το ενδεχόμενο.
Σύγκρουση με υπαρξιακά χαρακτηριστικά στην Ουκρανία
Στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ο έλληνας πρωθυπουργός περιέλαβε αναφορές στην ευρύτερη γεωπολιτική ρευστότητα και στα επίδικα της περιόδου που θα επακολουθήσει.
Αντιπαρέβαλε τα όσα συμβαίνουν και εκδηλώνονται από τη στιγμή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και μίλησε για μία σύγκρουση με υπαρξιακά χαρακτηριστικά, ανάμεσα στη δημοκρατική Δύση και στα αυταρχικά καθεστώτα. Υπό αυτό το πρίσμα, ανέδειξε τις πολυδιάστατες επιπτώσεις του πολέμου για την Ευρώπη στα πεδία της στρατιωτικής και ενεργειακής ασφάλειας, αλλά και της ευημερίας και ανάπτυξης.
Ο Πρωθυπουργός τόνισε ότι ο πόλεμος έδειξε πώς οι δημοκρατίες πρέπει να αγωνίζονται όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με μία απρόκλητη επίθεση και συμπλήρωσε ότι στην Ουκρανία δοκιμάζεται σήμερα η δημοκρατία απέναντι στον αναθεωρητισμό και στον δεσποτισμό.
Επιπλέον, ο Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε για την ορατή προοπτική ενός δύσκολου χειμώνα εξαιτίας της προσπάθειας της Ρωσίας να μεταχειριστεί εκβιαστικά τον τομέα της ενέργειας, ενώ αναφέρθηκε και στις προσπάθειες αποσταθεροποίησης δυτικών κυβερνήσεων. Δήλωσε δε κατηγορηματικά ότι υπό αυτές τις συνθήκες «θα στηρίξουμε τους πολίτες», ενώ παράλληλα υπογράμμισε την επείγουσα ανάγκη διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας και επιτάχυνσης της μετάβασης στις ΑΠΕ.
