Ηταν μόλις 13 ετών όταν τον Δεκέμβριο του 2018 έφτασε ως ασυνόδευτος ανήλικος στη Λέσβο. Μόνος ταξίδεψε από την πόλη του, Μπαμιγιάν του Αφγανιστάν, αφήνοντας πίσω όχι μόνο την οικογένειά του αλλά και τον φόβο και την αβεβαιότητα. Βρήκε, όμως, παρηγοριά στην ελευθερία που ανακάλυψε, ακόμα και στις πολύ δύσκολες συνθήκες που έπρεπε να αντιμετωπίσει στο κέντρο υποδοχής της Μόριας, που εκείνη την περίοδο χαρακτηριζόταν από πολλούς ως το «κολαστήριο της Ευρώπης».
Αυτή είναι η ιστορία του 19χρονου σήμερα Ματίν, την οποία έφερε στο προσκήνιο η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. «Στην αρχή όλα ήταν δύσκολα. Δεν περίμενα να με δεχτούν, να κάνω φίλους. Ηταν η πρώτη φορά που ήμουν μακριά από την οικογένειά μου» θυμάται. Σήμερα πια, μαθητής στη Β’ τάξη του Πρότυπου Γενικού Λυκείου Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, βάζει στόχους και κάνει όνειρα κι είναι αποφασισμένος να πραγματοποιήσει το παιδικό του όνειρο και να μπει στην Ιατρική Σχολή και να γίνει καρδιολόγος ή χειρουργός. Για την επίτευξη του στόχου μετά το σχολείο παρακολουθεί καθημερινά μαθήματα σε φροντιστήριο ώστε να προετοιμαστεί κατάλληλα για το δύσκολο και απαιτητικό επίπεδο των πανελλήνιων εξετάσεων. Στο ταξίδι αυτό, όπως αναφέρει η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ο Ματίν δεν ήταν μόνος. Δίπλα του βρέθηκαν οι άνθρωποι της αστικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης στη Λέσβο «Ηλιακτίδα».
Οι ροές συνεχίζονται
Ασυνόδευτοι ανήλικοι, όπως ο Ματίν, οικογένειες με μικρά παιδιά, νέοι και νέες συνεχίζουν να πραγματοποιούν το επικίνδυνο ταξίδι που θα τους οδηγήσει στην ασφάλεια, παρόλο που γνωρίζουν πως τις περισσότερες φορές η διαδρομή που θα ακολουθήσουν κρύβει μεγάλους κινδύνους. Μπορεί το μεταναστευτικό ρεύμα να μην είναι σε έξαρση όπως ήταν το 2015 και το 2016, οι ροές, όμως, δεν έχουν σταματήσει.
Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, Frontex, ο αριθμός των παράτυπων διελεύσεων στα ευρωπαϊκά σύνορα το πρώτο τρίμηνο του 2024 μειώθηκε κατά 12%. Κι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η μόνη μεταναστευτική οδός που σημείωσε μείωση παράνομων διελεύσεων – κατά 59% συγκριτικά με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα πέρυσι – ήταν αυτή της Κεντρικής Μεσογείου. Από την άλλη, οι διαδρομές της Δυτικής Αφρικής και της Ανατολικής Μεσογείου παρουσίασαν μεγάλες αυξήσεις και μάλιστα οι αφίξεις προς τα νησιά του Αιγαίου (μεταναστευτικός διάδρομος Ανατολικής Μεσογείου) κατέγραψαν αύξηση 109%, αποτελώντας, έτσι, το πιο ενεργό μονοπάτι προς την ΕΕ για παράτυπους μετανάστες το πρώτο τρίμηνο, με τον αριθμό των ανιχνεύσεων να υπερδιπλασιάζεται σε λίγο πάνω από 13.700. Είναι ενδεικτικό πως μόνο τον Απρίλιο ο συνολικός αριθμός των παράνομων αφίξεων στη χώρα μας διαμορφώθηκε σε 2.541, όταν τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι ο αριθμός αυτός ίσα που ξεπερνούσε τις 1.050 και το 2022 ήταν 1.300.
Μάλιστα, από τον περασμένο Οκτώβριο τα κυκλώματα των διακινητών έχουν προσθέσει στα… δρομολόγιά τους και τη διαδρομή από τις ακτές της Αφρικής προς τα νότια της χώρας. Με ξύλινα σκάφη από τα αφρικανικά παράλια, ιδίως το Τομπρούκ της Λιβύης, βγαίνουν στα νερά της Μεσογείου, με προορισμό τη Νότια Κρήτη και τη Γαύδο. Είναι ενδεικτικό πως από τις αρχές του έτους μέχρι και σήμερα 1.400 πρόσφυγες και μετανάστες – μεταξύ αυτών και αρκετά ασυνόδευτα παιδιά – έχουν επιχειρήσει αυτό το ταξίδι. Την ίδια στιγμή, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, σύμφωνα με μαρτυρίες, περιμένουν σε αποθήκες στην Ανατολική Λιβύη, έτοιμοι να μπουν στις βάρκες.
Οι αιτούντες άσυλο
Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, η αποσυμφόρηση του εθνικού συστήματος ταυτοποίησης, καταγραφής και φιλοξενίας πολιτών τρίτων χωρών αιτούντων άσυλο τους τελευταίους μήνες έχει επιταχυνθεί. Τον Απρίλιο σημειώθηκε νέα μείωση στον αριθμό των διαμενόντων αιτούντων άσυλο στις 33 δομές φιλοξενίας. Συγκεκριμένα, ο εν λόγω πληθυσμός από 23.245 τον Μάρτιο μειώθηκε κατά 13,9% σε 20.021 τον Απρίλιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μείωση από τις αρχές του χρόνου αγγίζει το 40%, ενώ στις πέντε δομές των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου η μείωση ξεπερνά το 50%. Σήμερα, λοιπόν, στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου φιλοξενούνται 8.071 πρόσφυγες και μετανάστες, με τους 2.632 να βρίσκονται στη Λέσβο.
Οι επανεγκαταστάσεις
Την ίδια στιγμή, έχει ανοίξει σε ευρωπαϊκό επίπεδο η συζήτηση για το κατά πόσο οι επανεγκαταστάσεις προσφύγων – πρόκειται για πρόσφυγες που χρήζουν διεθνούς προστασίας και μεταφέρονται από χώρα εκτός ΕΕ και εγκαθίστανται σε χώρα της ΕΕ με κάποια μορφή νομικής προστασίας – πραγματοποιούνται, παρά τις αρχικές δεσμεύσεις των κρατών. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς πως το 2023 είχαν προσφερθεί 29.157 θέσεις αλλά σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, πέρυσι, μόνο 13.830 άτομα επανεγκαταστάθηκαν σε χώρες της ΕΕ, δηλαδή 25% λιγότερα από ό,τι το 2022 (18.555).
Λίγο πριν φύγει το 2023, η Ευρωπαϊκή Ενωση έλαβε και πάλι υποσχέσεις από τα κράτη-μέλη για θέσεις «επανεγκατάστασης» για όλους τους πρόσφυγες, όπου κι αν βρίσκονται. Το αποτέλεσμα, όμως, χαρακτηρίστηκε από πολλούς απογοητευτικό. Μόνο 14 κράτη-μέλη συμφώνησαν να συμμετάσχουν κι έτσι για τα επόμενα δύο χρόνια 30.960 θέσεις είναι διαθέσιμες για επανεγκατάσταση, μεταξύ αυτών οι 13.100 από τη Γερμανία, 6.000 από τη Γαλλία και 2.700 θέσεις από την Ιταλία. Στον αντίποδα, το πλούσιο Λουξεμβούργο έχει υποσχεθεί μόλις 10 θέσεις!
Σύμφωνα, πάντως, με την έκθεση «Αποτίμηση των Προβλεπόμενων Παγκόσμιων Αναγκών Επανεγκατάστασης» για το 2024, περισσότεροι από 2,4 εκατομμύρια πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο θα χρειαστεί να επανεγκατασταθούν, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 20% σε σχέση με το 2023. Οι σύροι πρόσφυγες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τις υψηλότερες ανάγκες επανεγκατάστασης για 8η συνεχόμενη χρονιά, με περίπου 754.000 άτομα σε όλο τον κόσμο να χρήζουν άμεσης υποστήριξης μέσω της επανεγκατάστασης ενώ οι αφγανοί πρόσφυγες εκτιμάται ότι έχουν το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό σε ανάγκες επανεγκατάστασης.
