Βοθρολύματα που ξεχειλίζουν και κυλούν, σκηνές που στηρίζονται με κοτρόνες για να μην τις πάρει ο αέρας, αυτοσχέδια τσαντίρια κατασκευασμένα με όποιο υλικό μοιράστηκε, αποκτήθηκε στη μαύρη αγορά εντός του καταυλισμού ή βρέθηκε στα σκουπίδια, τουαλέτες που βρωμοκοπούν και ντους με κρύο νερό, κοντέινερ χωρίς παράθυρα γεμάτα κουκέτες συν ανθρώπους που κοιμούνται στο πάτωμα και ερκοντίσιον που δεν λειτουργούν, σκηνές λίγων ατόμων μέσα στις οποίες κοιμούνται πολυμελείς οικογένειες άγνωστες μεταξύ τους και διαφορετικής εθνικότητας, μεταλλικά βαρέλια όπου ανάβουν φωτιές για θέρμανση, μάτια όπου μαγειρεύουν οι πρόσφυγες μέσα στο κατάλυμά τους δίπλα σε εύφλεκτα υλικά, παιδιά που κρέμονται για παιχνίδι πίσω από μεγάλα φορτηγά που κάνουν επικίνδυνες μανούβρες ανάμεσα στον κόσμο, οξυμμένα πνεύματα, φασαρία, απογοητευμένοι άνθρωποι. Η Μόρια έχει ξεπεράσει τα όριά της προ πολλού.
Μόλις μπήκε «Το Βήμα» στον καταυλισμό της Μόριας την Πέμπτη στις 10 το πρωί, ξέσπασε ταραχή. Ασυνόδευτοι ανήλικοι Αφγανοί, 16-18 χρόνων έμοιαζαν, διαμαρτύρονταν επειδή κρύωναν το βράδυ και επειδή ήθελαν να μεταφερθούν από τον χώρο της πρώτης καταγραφής, όπου φιλοξενούνται εκ των ενόντων – ο χώρος αυτός είναι για άλλη δουλειά, όπως μαρτυρά και το όνομά του – στην πτέρυγα των ασυνόδευτων ανηλίκων, η οποία όμως είναι ξέχειλα γεμάτη και δεν χωράει άλλους. Φώναζαν και σπρώχνονταν πίσω από μια κλειδωμένη πόρτα με κάγκελα και, έτσι όπως ήταν οργισμένοι, έδειχναν ότι λίγο έμενε να ορμήσουν όλοι μαζί και να τη σπάσουν (ο χώρος έχει και άλλη είσοδο που ήταν ανοιχτή). Η διοίκηση της Μόριας τούς πρόσφερε κουβέρτες. «Δεν τις θέλουμε» απάντησαν μέσω του μεταφραστή. «Θέλουμε να μεταφερθούμε».
Στην πτέρυγα των ασυνόδευτων ανηλίκων επρόκειτο να αδειάσουν μερικές θέσεις χάρη σε μια μαζική μεταφορά ανθρώπων από τη Μόρια στον Πειραιά και από εκεί σε δομές στη Βόρεια Ελλάδα. Ομως το απαγορευτικό στον απόπλου των πλοίων που εκδόθηκε την Πέμπτη ανέβαλε τα σχέδια. Νέες εξηγήσεις προς τους διαμαρτυρόμενους ανηλίκους, δυσπιστία… Κάπου εκεί κόπηκε το ρεύμα σε όλον τον καταυλισμό της Μόριας (Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης, ΚΥΤ είναι η επίσημη ονομασία του) – διακοπές ρεύματος συμβαίνουν περίπου μία φορά την εβδομάδα μας είπαν, ενώ την ίδια στιγμή εμφανίστηκε η Τροχαία έξω από τον καταυλισμό και άρχισε να γράφει τα αυτοκίνητα των εργαζομένων στο ΚΥΤ που ήταν παρκαρισμένα στις δύο πλευρές του δρόμου (στη μέση τού πουθενά!).
Οταν ηρέμησαν, για την ώρα, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, το «Βήμα» ξεκίνησε την περιήγησή του στη Μόρια που διήρκεσε πέντε ώρες εντός του περιφραγμένου χώρου του καταυλισμού, συν άλλες δύο ώρες στα γύρω χωράφια που έχουν «καταλάβει» οι πρόσφυγες που δεν χωρούσαν στο ΚΥΤ.

«Πέντε μήνες και δεν έχω πού να κοιμηθώ»

Σε μια αυτοσχέδια καλύβα στηριγμένη όπως-όπως στα διπλανά κοντέινερ συναντάμε την 23χρονη Σαμίρα από το Αφγανιστάν να κάθεται μαζί με δύο συμπατριώτισσές της. «Είμαι πέντε μήνες στη Μόρια και δεν έχω ακόμη χώρο δικό μου για να κοιμάμαι» λέει. Τη φιλοξενεί η μία από τις συμπατριώτισσές της στην καλύβα που έχτισε ο άντρας της με τα χέρια του για να ζήσει η τετραμελής οικογένειά τους. Για πάτωμα έχει παλέτες. «Τις αγοράσαμε 2 ευρώ η μία από τους Αραβες εδώ στον καταυλισμό. Οι Αραβες έχουν όλο το εμπόριο» λέει η ιδιοκτήτρια της καλύβας. Ο άντρας της αποφάσισε να τη «χτίσει» αφού πέρασαν μία εβδομάδα σε μια σκηνή δύο ατόμων μαζί με τα δυο τους παιδιά.
Η Σαμίρα έφυγε από το Αφγανιστάν γιατί ο παππούς της ήθελε να την παντρέψει με έναν 50άρη. Πλήρωσε 200 ευρώ στους διακινητές μέχρι το Ιράν, άλλα 300 μέχρι την Τουρκία και 600 ευρώ για τη βάρκα από τη Σμύρνη στη Λέσβο. «Τα λεφτά τα δανείστηκε η μητέρα μου από τον αδερφό της» λέει. «Δεν αισθάνομαι ασφαλής εδώ μόνη μου στη Μόρια. Καθημερινά ξεσπούν καβγάδες. Το βράδυ κάνει κρύο. Τι θα κάνουμε τον χειμώνα;».
Απέναντι από την καλύβα, σε μια μικροσκοπική σκηνή δίπλα σε άλλες στημένες σε έναν μικρό χώρο ανάμεσα σε δύο κοντέινερ, ζει η Νιούσα από το Ιράν μαζί με τον έφηβο γιο της. Μας δείχνει εμφατικά το ακάλυπτο κεφάλι με τα κομμένα κοντά μαλλιά της. «Στο Ιράν με υποχρεώνουν να φοράω μαντίλα αλλά δεν θέλω» λέει. Εχει πιάσει φιλία με τις Αφγανές απέναντι. «Μόνο η μία από εμάς πάει κάθε φορά να στηθεί στην ουρά για το φαγητό και παίρνει μερίδες για όλους μας. Για το πρωινό κάνουμε ουρά από τις πέντε το πρωί και όλα αυτά για νερό και ένα κρουασάν ο καθένας. Πολλές γυναίκες τσακώνονται και μαλλιοτραβιούνται στην ουρά για το φαγητό τρεις φορές την ημέρα. Το καλοκαίρι στηνόμασταν στην ουρά από τις 2 το πρωί για να πάρουμε το νερό γιατί διψούσαμε. Νερό μάς δίνουν αρκετό. Το φαγητό δεν τρώγεται. Γι’ αυτό μαγειρεύουν όλοι στις σκηνές τους. Το βράδυ βλέπουμε δεκάδες ποντίκια να τρέχουν γύρω στις σκηνές, μέσα στις σκηνές, παντού».

Κάθε σπιθαμή χώρου κατειλημμένη

Κάθε σπιθαμή ανάμεσα στα κοντέινερ έχει καλυφθεί με αυτοσχέδιες καλύβες: σλίπινγκ μπαγκ που σκίζονται στα δύο για να παραστήσουν  την πόρτα, μουσαμάδες και χαρτόνια για τοίχους, παλέτες για πάτωμα – τι θα γίνει όταν βρέξει; Με αυτοσχέδιες καλύβες έχει καταληφθεί ακόμη και ένα μικρό ρέμα που περνά μέσα στον περιφραγμένο χώρο του ΚΥΤ.
Αλλά και τα ίδια τα κοντέινερ έχουν μετατραπεί σε τσαντίρια στο εσωτερικό τους: αναζητώντας λίγη ιδιωτικότητα, καθένας από τους ενοίκους περιβάλλει το κρεβάτι του με κουρέλια κρεμασμένα από την πάνω κουκέτα ή το ταβάνι. Σε ένα τέτοιο κοντέινερ χωρίς παράθυρα συναντάμε τη Σεσούμα από την Ερυθραία.
Στον ίδιο χώρο ζουν και άλλοι Αφρικανοί, άντρες και γυναίκες, όχι απαραίτητα συγγενείς μεταξύ τους, σύνολο 10 άτομα (όπως και στα περισσότερα κοντέινερ, οι οκτώ στις τέσσερις κουκέτες και οι δύο στο πάτωμα). Η Σεσούμα μαγειρεύει για όλους στο μισοσκόταδο του κοντέινερ σε ένα ηλεκτρικό μάτι: ανακατεύει κομμάτια κρέας σε μια μεγάλη κατσαρόλα. «Είναι χοιρινό με μπαχαρικά» λέει. Ζει έναν χρόνο στη Μόρια. Δίπλα της ο Φρανσουά είναι από το Κονγκό-Κινσάσα. Εχει 15 μήνες στη Μόρια. «Αλλοι φεύγουν αλλά εγώ μένω εδώ» λέει με παράπονο.
Μεταφορές προς την ηπειρωτική Ελλάδα γίνονται συνεχώς από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου αλλά δεν επαρκούν, ειδικά όταν οι ροές από την Τουρκία είναι αυξημένες, όπως το τελευταίο τρίμηνο. «Τον Ιούλιο έφυγαν 924 άτομα από τη Μόρια αλλά ήρθαν 1.200 από Τουρκία. Τον Αύγουστο έφυγαν 987, αλλά ήρθαν 1.780» μας λέει ο αναπληρωτής διοικητής του ΚΥΤ Δημήτρης Βαφέας.

Εμπόριο εντός του καμπ

Αρκετοί, κυρίως Σύροι και Ιρακινοί, έχουν φτιάξει αυτοσχέδια μαγαζάκια κατά μήκος των κεντρικών δρόμων εντός του ΚΥΤ, σαν τα γκισέ που πωλούν εισιτήρια λεωφορείων αλλά με άλλα υλικά: τσίγκους και κομμάτια πλαστικού. Ενας 20χρονος Σύρος μας εξηγεί ότι αγοράζει στην πόλη 7 ευρώ ένα κουτί νεσκαφέ και στη Μόρια πουλάει μισό ευρώ τον φραπέ και 0,30 λεπτά το τσάι.
Παρακάτω, ένας Πακιστανός επιδεικνύει πιο επιχειρηματικό πνεύμα. «Είμαι 22 χρόνων και βρίσκομαι επτά μήνες στη Μόρια. Πριν από δύο μήνες έφτιαξα το μαγαζί από ό,τι υλικά βρήκα. Μόνο το ξύλο αγόρασα» μας λέει. Εχει αγοράσει αλουμινένια δοχεία φαγητού με καπάκι, όπως αυτά που χρησιμοποιούν τα ντιλίβερι, μαγειρεύει καθημερινά και πουλάει τις μερίδες. «Σήμερα έχω μπιριάνι (ινδικό φαγητό). Πουλάω 1 ευρώ τη μερίδα γιατί σήμερα είναι με σκέτο ρύζι. Οταν βάζω και κοτόπουλο, πουλάω 2 ευρώ τη μερίδα. Πουλάω και καφέ, νες ή καπουτσίνο, σοκολάτα, τσάι και τσιγάρα. Δεν βγάζω λεφτά γιατί οι περισσότεροι αγοράζουν βερεσέ». Στους ενοίκους της Μόριας μοιράζεται ένα μηνιαίο βοήθημα, γύρω στα 80 ευρώ τον μήνα ανά άτομο.
Τα χρήματα αυτά τα ξοδεύουν βεβαίως στο νησί: παίρνουν το λεωφορείο της γραμμής που έβαλε ο Δήμος για να εξυπηρετεί το ΚΥΤ (2 ευρώ πήγαινε-έλα), τους βλέπουμε να ψωνίζουν στα μαγαζιά της Μυτιλήνης, να κάθονται να τρώνε στα σουβλατζίδικα.

Μια «πόλη»-γκέτο μέσα στην μπόχα

Επειτα από πέντε ώρες στο ΚΥΤ, βγαίνουμε από την επάνω πύλη και βρισκόμαστε στον επονομαζόμενο «Olive Grove» (Ελαιώνα). «Εκεί ζουν περίπου 3.000 άτομα» – μαζί με εκείνα εντός του ΚΥΤ, ήταν σύνολο 8.347 την Πέμπτη (με επίσημη χωρητικότητα 3.100) – «σε τρία χωράφια. Το πρώτο το έχει νοικιάσει η ολλανδική ΜΚΟ Movement on the Ground. Τα άλλα δύο τα έχουμε καταλάβει παράνομα» λέει ο κ. Βαφέας.

Πρόσφυγες έχουν στήσει αυτοσχέδιες σκηνές και παραπήγματα ανάμεσα στις ελιές. Το ΚΥΤ έχει βάλει χημικές τουαλέτες και ντους (σε άθλια κατάσταση), έχει τραβήξει καλώδια με ηλεκτρικό ρεύμα και φροντίζει για τη σίτιση όλων (το φαγητό μοιράζεται σε ένα σημείο για όλους εντός του ΚΥΤ). Η διαφορά ανάμεσα στον απερίφραχτο ελαιώνα και τον περιφραγμένο καταυλισμό της Μόριας είναι οριακή: πολύ χώμα έξω που θα μετατραπεί σε λάσπη με τις βροχές αλλά περισσότερη «άπλα», λιγότερο αλλά αρκετό χώμα και μέσα και πιο στριμωγμένες συνθήκες.

Η ώρα κοντεύει πέντε το απόγευμα. Οι καντίνες που λειτουργούν ντόπιοι γύρω από την είσοδο του ΚΥΤ είναι γεμάτες πρόσφυγες, κυρίως Αφρικανούς αλλά και άλλους, που πίνουν αναψυκτικά ή μπίρες και ακούν η κάθε παρέα τη μουσική της. Υπάρχει η ίδια οχλαγωγία που επικρατεί και μέσα στον καταυλισμό: οι Αραβες ακούν αμανέδες στη διαπασών, οι Αφρικανοί μπιτ και ραπ.

«Το χωριό Μόρια έχει ωφεληθεί από το καμπ, μην ακούτε τι λένε» μας λέει η ιδιοκτήτρια μίας από τις καντίνες. «Γίνονται μικροκλοπές, ναι, αλλά πότε άλλοτε είχαν τέτοια κίνηση τα μαγαζιά της Μόριας; Πότε άλλοτε νοίκιαζαν τόσο ακριβά τα σπίτια τους; Εγώ έχω αυτή την καντίνα από το 2015. Ποτέ δεν αντιμετώπισα πρόβλημα. Ενα βράδυ προσπάθησαν να την παραβιάσουν αλλά δεν τα κατάφεραν. Ομως και πριν από το 2015 είχα καντίνα, σε μια παραλία, και εκεί είχαν προσπαθήσει να την παραβιάσουν ένα βράδυ».

Φεύγοντας παρατηρούμε ότι το ρυάκι από βοθρολύματα που κυλάει κατά μήκος του εξωτερικού τοίχου του ΚΥΤ έχει μεγαλώσει. Η μπόχα είναι αφόρητη. Η αποχέτευση του παλαιού αυτού στρατοπέδου ήταν για 880 άτομα. Σήμερα ο βόθρος γεμίζει πολύ γρήγορα και απαιτούνται 20-30 εκκενώσεις την ημέρα, όπως μας πληροφορεί η διοίκηση του ΚΥΤ, προς 50 ευρώ η εκκένωση. Το έργο ήταν να το αναλάβει η Υπάτη Αρμοστεία, τελικά δεν τα κατάφερε και από τα μέσα του 2016 το υπουργείο Αμυνας όλο ξεκινάει να κατασκευάζει τον βιολογικό καθαρισμό αλλά ακόμη δεν έχει γίνει τίποτα – είχε υποσχεθεί ότι θα ήταν έτοιμος το καλοκαίρι του 2018. Το κόστος του έργου είναι 700.000 ευρώ – αν κάνουμε έναν πρόχειρο υπολογισμό του συνολικού κόστους των εκκενώσεων του βόθρου μέχρι σήμερα, το έργο ήδη έχει πληρωθεί μιάμιση φορά και ακόμη είμαστε με τα βοθρολύματα.

Το υπουργείο Αμυνας προκήρυξε τον διαγωνισμό στις 18 Σεπτεμβρίου. Το έργο θα ξεκινήσει τον Δεκέμβριο και αναμένεται να ολοκληρωθεί έξι μήνες αργότερα. Το υπουργείο Αμυνας το «έσπασε» σε μικρότερα τμήματα, ονομάζοντας το πρώτο «προκαταρκτικές εργασίες» τις οποίες αναλαμβάνει ο στρατός με ίδια μέσα μέχρι να δημοπρατηθούν τα υπόλοιπα. Οι κακές γλώσσες στη Λέσβο λένε ότι πήγαν μια-δυο μπουλντόζες του στρατού για να μετακινήσουν λίγο χώμα και να «πουληθούν» οι φωτογραφίες ως έναρξη του έργου ενώ στην ουσία δεν πρόκειται να ξεκινήσει πριν από το τέλος του έτους και αν. Εν τω μεταξύ, θα συνεχίσουν να δουλεύουν τα βυτία και να τρέχουν τα λύματα.

Προχειρότητα και έλλειψη σχεδίου

«Ο καταυλισμός της Μόριας είναι σήμερα η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στο νησί μετά την πρωτεύουσα» λέει ο αναπληρωτής διοικητής του ΚΥΤ κ. Βαφέας. Το «Βήμα» προσπάθησε να καταλάβει γιατί δεν επιτυγχάνεται ποτέ η περίφημη αποσυμφόρησή του, αλλά αντίθετα διογκώνεται ο πληθυσμός του, ενώ οι ροές είναι γενικώς μειωμένες.
«Οι ροές δεν δικαιολογούν αυτή την κατάσταση» μας λέει ο δήμαρχος Λέσβου Σπύρος Γαληνός, τον οποίο συναντήσαμε την Τετάρτη στο γραφείο του. «Αν γινόταν μια γρήγορη εξέταση των αιτημάτων και όσοι δεν δικαιούνταν άσυλο επέστρεφαν στην Τουρκία, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα. Προϋπόθεση είναι οι επιστροφές» λέει αφήνοντας να εννοηθεί ότι η απουσία τους ίσως οφείλεται και σε κυβερνητική ιδεοληψία. «Οι Τούρκοι λένε “περιμένουμε να μας στείλετε επιστροφές” και εμείς δεν στέλνουμε. Δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όπως η Μόρια, με νομοθεσία και διαδικασίες καθημερινότητας – γραφειοκρατία, προχειρότητα, έλλειψη σχεδίου…».

Από τον Μάρτιο του 2016 που υπογράφηκε η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας για το Προσφυγικό «ήταν αναγκαία η ενίσχυση της Υπηρεσίας Ασύλου για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες» λέει στο «Βήμα» η περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Χριστιάνα Καλογήρου, την οποία συναντήσαμε στα γραφεία της Περιφέρειας στη Μυτιλήνη. «Περισσότερες από 17.000 αιτήσεις εκκρεμούν στο Βόρειο Αιγαίο – Λέσβο, Χίο, Σάμο. Από την 1η Ιανουαρίου εφέτος έχουν φθάσει στα τρία αυτά νησιά περισσότερα από 18.000 άτομα. Η διεκπεραίωση αργεί πάρα πολύ. Αν οι υπηρεσίες ασύλου ήταν στελεχωμένες και εξέταζαν τα αιτήματα σε λίγες εβδομάδες, όσοι δικαιούνται άσυλο θα πήγαιναν στην ηπειρωτική Ελλάδα και όσοι δεν δικαιούνται θα επέστρεφαν στην Τουρκία».

Στην ουρά τρεις ώρες για ένα πιάτο φαγητό

Η 27χρονη Φρίστα από το Αφγανιστάν ήταν καθηγήτρια Φυσικής στην Καμπούλ και ήρθε στην Ελλάδα με τον άντρα της και την τριάμισι ετών κόρη τους. Αγόρασαν τα υλικά για να φτιάξουν μια χαμηλοτάβανη παράγκα ανάμεσα σε δύο κοντέινερ. Τη συναντάμε στην είσοδο της παράγκας να μαγειρεύει στο ηλεκτρικό μάτι με την πλατιά κατσαρόλα που έχουν πολλοί από τους πρόσφυγες στη Μόρια. «Την αγόρασα 25 ευρώ από τη Μυτιλήνη. Αλλά πρέπει να μαγειρεύω. Το φαγητό συχνά δεν τρώγεται. Σήμερα είναι ωμό» λέει και μας δείχνει μια μερίδα κοτόπουλο με αρακά. «Κάναμε ουρά για να πάρουμε αυτό το πράγμα. Η ζωή μας εδώ είναι μια σειρά από ουρές: τρεις ώρες για το πρωινό, δυόμισι για το μεσημεριανό και άλλες δυόμισι για το βραδινό. Περνάμε όλη μας την ημέρα στην ουρά».
Ζεσταίνει λάδι και κόβει μέσα κρεμμύδια, ντομάτες και σκόρδο για να μαγειρέψει ξανά το κοτόπουλο με τον αρακά. Η κόρη της παραπατάει καθώς πάει να βγει από την παράγκα και παρά λίγο να πέσει με το κεφάλι μέσα στην κατσαρόλα με το καυτό λάδι. «Πριν από δύο νύχτες τσακώθηκαν οι Αφρικανοί, έριχναν πέτρες. Η κόρη μου ξύπνησε τρομαγμένη από τις φωνές» λέει. «Είμαστε τρεις μήνες στη Μόρια και μόλις προχθές περάσαμε από τον ιατρικό έλεγχο».
Από τότε που ανέλαβε αποκλειστικά το κράτος τα πέντε ΚΥΤ στα νησιά του Αιγαίου, αποχώρησαν οι ΜΚΟ και τον ιατρικό έλεγχο των προσφύγων που πρωτοκαταφθάνουν πραγματοποιεί το ΚΕΕΛΠΟ. «Στις 12 Οκτωβρίου έχουμε ραντεβού για συνέντευξη» προσθέτει η Φρίστα. «Ποια συνέντευξη; Για το άσυλο;» τη ρωτάμε. «Δεν έχω ιδέα» απαντά.
«Η γραφειοκρατία που αφορά τους πρόσφυγες είναι τεράστια» μας είχε πει νωρίτερα ο κ. Βόλβης, ο αναπληρωτής διοικητής της Μόριας. «Καθένας τους πρέπει να πάρει 10-20 έγγραφα. Τους εξοντώνουμε με τη γραφειοκρατία!».
Πίσω στην παράγκα της Φρίστα, βλέπουμε μια φιγούρα να χαιρετά από το παράθυρο μιας κακοστημένης σκηνής απέναντι. «Είναι η αδερφή μου. Ηρθαμε μαζί από το Αφγανιστάν. Ζει σε αυτή τη σκηνή με τον άντρα της και τα τέσσερα παιδιά της συν άλλη μια οικογένεια από τη Συρία, σύνολο 12 άτομα». Η σκηνή είναι-δεν είναι για έξι άτομα.

Απογοήτευση που δεν φεύγουν τα πλοία λόγω μποφόρ

Ο Κίουα, 33 ετών, ήταν να αναχωρήσει την Πέμπτη από τη Μόρια, μαζί με άλλα 300 άτομα, αλλά λόγω του απαγορευτικού για τα πλοία λόγω ισχυρών ανέμων, τον βλέπουμε να σέρνει μια μικρή βαλίτσα και να επιστρέφει στο κοντέινερ όπου ζούσε τους τελευταίους 15 μήνες μαζί με συμπατριώτες του από το Κονγκό-Κινσάσα και το Καμερούν. «Πήρα την μπλε σφραγίδα» λέει – όσοι έχουν τη σφραγίδα αυτή δεν υπόκεινται στον γεωγραφικό περιορισμό, ενώ αντίθετα όσοι έχουν κόκκινη σφραγίδα δεν επιτρέπεται να φύγουν από τη Λέσβο.
Από τότε που σχεδόν έκλεισε η λεγόμενη «δίοδος της Κεντρικής Μεσογείου», από τη Λιβύη στην Ιταλία, πολλοί από το Κονγκό-Κινσάσα και άλλες χώρες της υποσαχάριας Αφρικής πετούν αεροπορικώς για Τουρκία, για την οποία βγάζουν εύκολα βίζα με 60 ευρώ, και μετά περνούν στην Ελλάδα με τη βοήθεια διακινητών.
«Το ερκοντίσιον στο κοντέινερ είναι χαλασμένο από τον Ιανουάριο. Τα βράδια τσακώνονται οι Σύροι με τους Αφγανούς. Εχουμε αρρωστήσει, υπάρχει πολύ στρες, φόβος. Είναι δύσκολα» μας λέει ο Κίουα που σχεδόν δεν μιλιέται επειδή αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω. Οπως και πολλοί άλλοι, κάθε εθνικότητας, που νόμιζαν ότι θα έφευγαν από τη Μόρια την Πέμπτη αλλά έμαθαν ότι η αναχώρησή τους αναβάλλεται μέχρι να επιτραπεί ο απόπλους των πλοίων. Ηταν να πάνε Πειραιά και από εκεί στον καταυλισμό του Κατσικά στα Γιάννενα. Εχουν εναποθέσει όλες τις ελπίδες τους στον νέο καταυλισμό. Δεν πιστεύουν ότι τα πλοία δεν φεύγουν λόγω αέρα. «Δεν φυσάει και πολύ» λένε. Ρωτούν το «Βήμα» όλο αγωνία αν είναι αλήθεια ή αν τους είπαν ψέματα για να τους κρατήσουν στη Μόρια. Οι προσπάθειες αποσυμφόρησης της Μόριας είναι εντατικές.
Τη Δευτέρα και την Τρίτη αναχώρησαν περίπου 500 άτομα για τον καταυλισμό της Βόλβης, στη Θεσσαλονίκη. Θα ακολουθήσουν και άλλες αναχωρήσεις, στον βαθμό που θα ελευθερώνονται θέσεις στα καμπ και σε διαμερίσματα στην ενδοχώρα. Εχει προκύψει όμως ένα ζήτημα το οποίο το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής (ΥΜΕΠΟ) δεν έχει βρει ακόμη πώς θα το λύσει: όσοι φύγουν από τη Μόρια πρέπει να επιστρέψουν εκεί για να περάσουν την πρώτη τους συνέντευξη για το άσυλο! «Κοιτάζουμε όσοι φεύγουν να έχουν ημερομηνία για συνέντευξη μακριά, μέσα στο 2019» μας λέει εκπρόσωπος του ΥΜΕΠΟ που συναντήσαμε στη Μόρια. Πώς θα οργανωθεί όλο αυτό; Κανείς δεν γνωρίζει. Μια σκέψη είναι να επιστρέψουν στη Μυτιλήνη με δικά τους έξοδα, μια άλλη να αναλάβει να τους χρηματοδοτήσει η Υπάτη Αρμοστεία.

Οσοι φεύγουν πρέπει να επιστρέψουν για… συνέντευξη

Σύμφωνα με τον Βασίλη Κερασιώτη, διευθυντή της ΜΚΟ HIAS Ελλάδας, που παρέχει νομικές υπηρεσίες προς πρόσφυγες και έχει παρουσία στη Λέσβο, καθυστερήσεις σημειώνονται «είτε στη διαπίστωση της ευαλωτότητας γιατί η διοικητική πρακτική αλλάζει διαρκώς είτε γιατί υπήρχαν άνθρωποι που θα μπορούσαν να φύγουν ως ευάλωτοι αλλά δεν έφευγαν γιατί περίμεναν επί μήνες ολόκληρους την πρώτη συνέντευξη για το άσυλο» (σ.σ. όσοι φεύγουν από την περασμένη εβδομάδα για την αποσυμφόρηση της Μόριας πρέπει να επιστρέψουν για την πρώτη συνέντευξη).
Κατά τον κ. Κερασιώτη, «δεν πάσχει ο νόμος αλλά η εφαρμογή του κυρίως από την υπηρεσία πρώτης υποδοχής και ταυτοποίησης, το ΚΕΕΛΠΝΟ και το EASO, γιατί αυτοί κρίνουν καταρχήν την ευαλωτότητα. Επίσης, δεν υπάρχει μηχανισμός υλοποίησης των απελάσεων. Αν ολοκληρωθούν οι δύο βαθμοί της εξέτασης ασύλου και το αίτημα απορριφθεί, δεν υπάρχει μηχανισμός απέλασης και γι’ αυτό ευθύνεται η Αστυνομία».
Ο Γιάννης Μπαλπακάκης, διοικητής του ΚΥΤ της Μόριας, αποδίδει το πρόβλημα στις πολλές αφίξεις από την Τουρκία. «Εχουμε στο πρόγραμμα να φεύγουν από τη Μόρια 150-200 άτομα την ημέρα. Εχουμε κάνει συμφωνία με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης για να φιλοξενηθούν σε ξενοδοχεία στην ηπειρωτική Ελλάδα, επιπλέον από τις θέσεις που αδειάζουν στα υπάρχοντα καμπ ανά τη χώρα» λέει.
Στο Μεταναστευτικό, πανευρωπαϊκά και όχι μόνο στην Ελλάδα, φαίνεται να κάνουν κουμάντο οι διακινητές. Η διοίκηση του ΚΥΤ θυμάται μια εποχή, πρόσφατα, όπου κατέφθαναν από την Τουρκία με βάρκες ακριβώς όσοι είχαν αναχωρήσει την προηγούμενη ημέρα προς την ηπειρωτική Ελλάδα. Το τελευταίο διάστημα έρχονται πολυμελείς οικογένειες και άνθρωποι που πάσχουν από ασθένειες, δηλαδή όσοι θα χαρακτηριστούν εύκολα ευάλωτοι και θα αναχωρήσουν για την ενδοχώρα. «Πριν από έναν μήνα, ήρθε ένας Σύρος με τέσσερις συζύγους και 18 παιδιά» λέει ο κ. Βαφέας.