«Αντιμετώπισαν τεράστια φτώχεια»

«Η μητέρα μου, Δήμητρα, ήρθε στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 1922 από τη Μικρά Ασία αμέσως μετά την Καταστροφή, σε ηλικία 8 ετών, και ο πατέρας μου, Χρήστος, από τη Θράκη το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών, σε ηλικία 9-10 ετών. Εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, που ήταν το μεγάλο χωνευτήρι. Αυτό ίσως δεν το γνωρίζουν οι Ελληνες, αλλά η μεγάλη προσφυγούπολη ήταν η Θεσσαλονίκη. Εχω ακούσει ιστορίες για πολύ μικρά παιδιά που δούλευαν και κράτησαν ολόκληρες οικογένειες. Η μητέρα μου καταγόταν από ένα χωριό έξω από τη Σμύρνη που το έλεγαν Μπαϊντίρι, στην κοιλάδα του Καΐστρου, περιοχή πανέμορφη και πολύ εύφορη, όπου είχαν μια ζωή εύκολη. Αν σκεφτεί κανείς από πού φύγανε και πού ήρθανε, αντιλαμβάνεται ότι ήταν μια ιδιαίτερα τραυματική εμπειρία. Η καταστροφή της Σμύρνης και η ανταλλαγή των πληθυσμών που ακολούθησε δεν είχαν ιστορικό προηγούμενο. Οι γονείς μου δυσκολεύονταν να μιλήσουν για τις εμπειρίες αυτές. Δεν ήθελαν να αναζωπυρώνουν τις μνήμες που τους είχαν τόσο πολύ τραυματίσει.

Στην Ελλάδα οι δικοί μου αντιμετώπισαν τεράστια φτώχεια. Πρώτα κοιμόντουσαν στον δρόμο, μετά τους έβαλαν σε ένα τζαμί, μιλάμε για πολύ δύσκολες καταστάσεις. Αλλά επειδή ήταν σε μεγάλη πόλη δεν αντιμετώπισαν την οργανωμένη επιθετικότητα που αντιμετώπισαν πρόσφυγες που είχαν καταλήξει σε χωριά, κυρίως μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης. Οταν έφυγαν οι Τούρκοι, οι Ελληνες θεωρούσαν ότι θα πάρουν τα χωράφια τους. Οταν αυτά δόθηκαν στους πρόσφυγες, δημιουργήθηκαν μεγάλες συγκρούσεις. Οι ντόπιοι ξεσηκώθηκαν, έγιναν βίαιες συμπλοκές. Κάποιοι έχασαν ακόμα και τη ζωή τους. Οι πρόσφυγες συνήθως υποχωρούσαν, καθώς ήταν πιο αδύναμοι, και πολλοί κατέφυγαν στις μεγάλες πόλεις. Στην Κρήτη, για παράδειγμα, έγιναν πολύ βίαιες συμπλοκές. Αλλά εκεί έφυγαν περίπου 20.000 μουσουλμάνοι, που ήταν Ελληνες κι αυτοί κι έφυγαν με φοβερό πόνο, καθώς η ανταλλαγή έγινε με βασικό κριτήριο τη θρησκεία, και ήρθαν 30.000 πρόσφυγες. Ως ένα σημείο η εχθρική αντιμετώπιση των προσφύγων από τους ντόπιους ήταν αναμενόμενη. Αλλά οφείλουμε να πούμε ότι το πολύ σε δέκα χρόνια οι κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των δύο ομάδων είχαν εξομαλυνθεί. Πρόκειται για μια μεγάλη επιτυχία της ελληνικής κοινωνίας την οποία αξίζει να επισημαίνουμε».