«Ποτέ ξανά το 1933» φώναξαν ένα εκατομμύριο άνθρωποι στους δρόμους και στις πλατείες ζητώντας να μπει φραγμός στην ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), παρομοιάζοντας το κόμμα με τους ναζί που είχαν ανεβεί στην εξουσία πριν από 90 χρόνια. Η AfD αναδύθηκε στο πολιτικό προσκήνιο μεσούσης της ευρωπαϊκής χρηματοπιστωτικής κρίσης ως ένα λαϊκιστικό αντιευρωπαϊκό κίνημα που χάιδευε τα αφτιά των γερμανών φορολογουμένων με ρατσιστικά στερεότυπα για τους Ελληνες και τους άλλους «τεμπέληδες του Νότου». Μεταλλάχθηκε εν μέσω προσφυγικής κρίσης σε ένα ακροδεξιό ξενοφοβικό κόμμα και μπήκε στην ομοσπονδιακή βουλή το 2017. Σήμερα, τέσσερις μήνες πριν από τις ευρωεκλογές της 6ης Ιουνίου και ενώ η AfD είναι δεύτερο κόμμα στις δημοσκοπήσεις, πυκνώνουν οι φωνές ώστε να τεθεί εκτός νόμου ή να διακοπεί η χρηματοδότησή της από το κρατικό ταμείο.
Ακραία σχέδια
«Το ποτέ ξανά είναι τώρα» προειδοποιούσε σε δραματικό τόνο ένα από τα συνθήματα μπροστά στο Ράιχσταγκ, την ομοσπονδιακή Βουλή στο Βερολίνο. Και δεν ήταν μόνο η πρωτεύουσα που δονήθηκε από παρόμοια συνθήματα το περασμένο Σαββατοκύριακο. Στο Αμβούργο, το Μόναχο, τη Φρανκφούρτη, το Ανόβερο, την Κολωνία, τη Βρέμη, τη Λειψία και την Ερφούρτη εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών κινητοποιήθηκαν μετά τις αποκαλύψεις ότι η AfD απεργάζεται μαζί με ομάδες της εξωκοινοβουλευτικής Ακροδεξιάς ένα στρατηγικό σχέδιο για μαζικές απελάσεις προσφύγων, μεταναστών, ακόμη και γερμανών υπηκόων, που θα θεωρούνται (από ποιους άραγε;) ότι δεν ανταποκρίνονται στις γερμανικές αξίες.
Η αλήθεια είναι πως η σημερινή Γερμανία δεν ζει ημέρες του 1933 σε πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό επίπεδο. Ομως είναι εξίσου αλήθεια πως η οικονομία επιβραδύνει και φλερτάρει στενά με την ύφεση, ότι πυκνώνουν οι κινητοποιήσεις διαφόρων κλάδων (με αποκορύφωμα εκείνη των αγροτών που κατέκλυσαν με τα τρακτέρ τους το Βερολίνο, επηρεάζοντας αγρότες που κινητοποιήθηκαν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες), την ώρα που η ακροδεξιά ρητορική και πρακτική δηλητηριάζουν τη χώρα η οποία υποδέχθηκε τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή στην κρίση του 2015 επί καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ.
Δημοψήφισμα για Dexit
Η ακροδεξιά επίδοξη καγκελάριος και συμπρόεδρος της AfD, Αλις Βάιντελ, απειλεί με έξοδο της Γερμανίας από την ΕΕ στα πρότυπα του Brexit. «Εάν αποτύχουμε (ως κυβέρνηση) να ανακτήσουμε την κυριαρχία των κρατών-μελών, τότε θα πρέπει να αφήσουμε τους πολίτες να αποφασίσουν, όπως έκανε η Βρετανία. Θα μπορούσαμε να κάνουμε δημοψήφισμα για το Dexit» δήλωσε η Βάιντελ στους «Financial Times», απορρίπτοντας παράλληλα ως «σκανδαλώδη παραπληροφόρηση» τις καταγγελίες εναντίον του κόμματός της.
Οι αποκαλύψεις του ερευνητικού δικτύου Correctiv για τη μυστική σύναξη ακροδεξιών πολιτικών, νεοναζί και επιχειρηματιών σε ξενοδοχείο του Πότσνταμ στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Γιατί ανάμεσά τους ήταν τέσσερα ανώτερα πολιτικά στελέχη της AfD, όπως ο Ρόναλντ Χάρτβιγκ (πρώην βουλευτής και προσωπικός σύμβουλος της Βάιντελ), ο αυστριακός «γκουρού» του κινήματος των Ταυτοτικών Μάρτιν Σέλνερ καθώς και δύο στελέχη της άτυπης δεξιάς πτέρυγας των Χριστιανοδημοκρατών, της Ενωσης των Αξιών.
Νέο δεξιό κόμμα
Καθώς οι γερμανοί πολίτες διαδήλωναν εναντίον της Ακροδεξιάς, η Ενωση των Αξιών ανακοίνωσε τη μετεξέλιξή της σε ένα νέο κόμμα, «συντηρητικό και φιλελεύθερο» όπως το περιέγραψε ο πρόεδρός του και πρώην επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος, Χανς Γκέοργκ Μάασεν. Ο Μάασεν είχε απομακρυνθεί από τη θέση του το 2018, μετά από εξαετή θητεία, κατηγορούμενος για ασυμβίβαστες με τον θεσμικό του ρόλο ακροδεξιές τάσεις και διασυνδέσεις. Ο ίδιος έκανε τότε λόγο για «αριστερή συνωμοσία» και «αφελή» προσέγγιση του Μεταναστευτικού από την κυβέρνηση. Το νέο δεξιό κόμμα δεν θα κατέλθει στις ευρωεκλογές του Ιουνίου, όμως σχεδιάζει να πάρει μέρος στις εκλογικές αναμετρήσεις που θα πραγματοποιηθούν το φθινόπωρο στα κρατίδια της Θουριγγίας, της Σαξονίας και του Βρανδεμβούργου. Και στα τρία αυτά κρατίδια της Ανατολικής Γερμανίας η AfD προηγείται στις δημοσκοπήσεις. Σύμφωνα με μέτρηση του ινστιτούτου Insa, περίπου 15% των ψηφοφόρων θα εξέταζαν το ενδεχόμενο να ψηφίσουν το κόμμα του Μάασεν. Θα μπορούσε η Ενωση των Αξιών να απορροφήσει πιθανές νέες διαρροές από τους Χριστιανοδημοκράτες προς την AfD ή να συγκεντρώσει συντηρητικούς ψηφοφόρους και να τους οδηγήσει σε μια ακροδεξιά συμμαχία με την AfD; Αυτό μένει να αποδειχθεί στην κάλπη.
Η παρέμβαση της Δικαιοσύνης
Στις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις προστέθηκε την Τρίτη η απόφαση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καρλσρούης που κόβει τη ροή κρατικού χρήματος προς το ακροδεξιό κόμμα «Η Πατρίδα», διάδοχο του νεοναζιστικού Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος (NPD). Δυο προηγούμενες προσφυγές για την απαγόρευση του NPD είχαν αποτύχει επειδή το δικαστήριο έκρινε ότι λόγω της μικρής απήχησής του, το κόμμα δεν θα μπορούσε να υλοποιήσει τους αντισυνταγματικούς στόχους του. Το NPD έλαβε κρατική χρηματοδότηση 370.000 ευρώ το 2020 χάρη στο 3,02% που είχε λάβει στις τοπικές εκλογές στο κρατίδιο Μεκλεμβούργο-Πομερανία το 2016. Ομως μετά την αναθεώρηση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου, οι συνταγματικοί δικαστές έκριναν ότι η «Πατρίδα» στοχεύει στην υποβάθμιση ή εξάλειψη της φιλελεύθερης δημοκρατικής τάξης στη Γερμανία και αποφάσισαν να την αποκλείσουν από την κρατική χρηματοδότηση για μια εξαετία, όπως ορίζει το Σύνταγμα.
Η απόφαση ανοίγει τον δρόμο για να διακοπεί η χρηματοδότηση και στην Εναλλακτική για τη Γερμανία. Διόλου τυχαία οι ηγέτες των άλλων πολιτικών κομμάτων ενθάρρυναν μεν τις κινητοποιήσεις κατά της Ακροδεξιάς, απέφυγαν όμως να ζητήσουν δημόσια την απαγόρευση λειτουργίας της AfD σε ομοσπονδιακό ή τοπικό επίπεδο. Γιατί υπάρχουν βάσιμες ανησυχίες ότι πέρα από τα νομικά εμπόδια και την αναμονή μηνών (ίσως και ετών) για την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, οι νέες προσφυγές θα «έσπρωχναν» περισσότερους δυσαρεστημένους γερμανούς πολίτες στην αγκαλιά της Ακροδεξιάς εν όψει μάλιστα των κρίσιμων ευρωεκλογών, όπου η AfD μαζί με Γάλλους, Ιταλούς και άλλους ομοϊδεάτες επιχειρούν έφοδο για την άλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι ακροδεξιές δυνάμεις ποντάρουν σε ένα ισχυρό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές ώστε να ενισχυθεί η δυναμική τους στις βουλευτικές εκλογές ανά χώρα. Οι επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές θα γίνουν στη Γερμανία το αργότερο τον Νοέμβριο του 2025.
Στη δεύτερη θέση η AfD
Παρά την κατακραυγή και την πολιτική απομόνωσή της, η Εναλλακτική για τη Γερμανία δεν φαίνεται να έχει υποστεί σοβαρές δημοσκοπικές απώλειες και παραμένει στη δεύτερη θέση με 21%-22%, πίσω από τους Χριστιανοδημοκράτες/Χριστιανοκοινωνιστές (31%-32%). Χαμηλά βρίσκονται τα τρία κόμματα της συγκυβέρνησης με τους Σοσιαλδημοκράτες στο 13%-14%, τους Πράσινους στο 12%-13% και τους οι Φιλελευθέρους στο όριο του εκλογικού μέτρου (5%). Ακόμα πιο χαμηλά μετρήθηκε η Αριστερά (Die Linke) στο 3%-4%.
Ενδεικτική του πολιτικού αναβρασμού είναι η διάσπαση και στο αριστερό στρατόπεδο. Μετά την αποχώρησή της από την Die Linke, στην οποία είχε διατελέσει αντιπρόεδρος, η βουλευτής Ζάρα Βάγκενκνεχτ παρουσίασε το νέο κόμμα της, Συμμαχία για τη Λογική και τη Δικαιοσύνη, υποσχόμενη ρήξεις με την ΕΕ για όσα «αντιβαίνουν στην οικονομική λογική, στην κοινωνική δικαιοσύνη, στην ειρήνη, στη δημοκρατία και στην ελευθερία της έκφρασης». Η Βάγκενκνεχτ προκάλεσε αμηχανία στην ευρωπαϊκή Αριστερά με τις θέσεις της στο Μεταναστευτικό για διαδικασίες ασύλου στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, ακόμη και σε τρίτες χώρες.
