«Αγνωστος Χ» η αποχή στα Σκόπια

Σε τρεις εβδομάδες από σήμερα, στις 30 Σεπτεμβρίου, οι πολίτες της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας θα πάνε στις κάλπες σε ένα ιστορικό δημοψήφισμα. Καλούνται να αποφασίσουν αν δέχονται τη Συμφωνία των Πρεσπών και την αλλαγή του συνταγματικού ονόματος ώστε να ανοίξει ο δρόμος για ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Βεβαιότητες όμως για την τελική έκβαση του δημοψηφίσματος δεν υπάρχουν. Η κυβέρνηση του Ζόραν Ζάεφ εκφράζει την αισιοδοξία της ότι το «Ναι» θα επικρατήσει. Ωστόσο, ο «άγνωστος Χ» είναι το ποσοστό συμμετοχής, που θα καθορίσει την εγκυρότητα του δημοψηφίσματος. Η ανησυχία για υψηλή αποχή ήταν ένα από τα ζητήματα που μετέφερε ο Γενς Στόλτενμπεργκ στον Αλέξη Τσίπρα κατά τη συνάντηση που είχαν οι δύο άνδρες το βράδυ της Πέμπτης, μετά την επίσκεψη του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ στα Σκόπια.

Στην Αθήνα, η θερμοκρασία περί του Μακεδονικού ανέβηκε πάλι τις τελευταίες ημέρες με σφοδρές αλληλοκατηγορίες μεταξύ κυβέρνησης και ΝΔ, οι οποίες όμως εστιάζουν μάλλον στο παρελθόν, και ιδιαίτερα στην περίοδο πριν και μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ του 2008 στο Βουκουρέστι. Η κριτική της αντιπολίτευσης εστιάζει στην απεμπόληση των όρων «Μακεδόνας» και «μακεδονικός», η κυβέρνηση απαντά ότι κέρδισε ένα όνομα για όλες τις χρήσεις, κάτι που οι προκάτοχοί της δεν είχαν καταφέρει. Ξένες διπλωματικές πηγές στην Αθήνα έχουν πάντως αρχίσει να ασχολούνται με την περιρρέουσα φημολογία ότι ενδέχεται το Μακεδονικό να εργαλειοποιηθεί για την πυροδότηση εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων, ενδεχομένως ακόμα και για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Η κυβέρνηση διαμηνύει ότι θα προχωρήσει κανονικά στην κύρωσή της στη Βουλή, καθώς, παρά τη δεδηλωμένη πρόθεση του Πάνου Καμμένου να καταψηφίσει τη συμφωνία, η κοινοβουλευτική αριθμητική θα επιτρέψει ευελιξία κινήσεων.

Ο διεθνής παράγοντας έχει κινητοποιηθεί, ίσως και πέραν του δέοντος, για να ενισχύσει το έργο της κυβέρνησης Ζάεφ να ξεπεράσει τον σκόπελο του δημοψηφίσματος. Τις τελευταίες ημέρες υπήρξε παρέλαση δυτικών αξιωματούχων που εξεδήλωσαν την υποστήριξή τους στη Συμφωνία των Πρεσπών. Χθες, ημέρα ανακήρυξης της ανεξαρτησίας της πΓΔΜ, αναμενόταν στα Σκόπια η Ανγκελα Μέρκελ. Με αφορμή την ημέρα της ανεξαρτησίας, ο Ντόναλντ Τραμπ έστειλε μήνυμα στον Πρόεδρο της πΓΔΜ Γκιόργκι Ιβανόφ, εκ των βασικών πολεμίων της Συμφωνίας των Πρεσπών, χαιρετίζοντάς τη! Μόλις την Παρασκευή είχε βρεθεί στα Σκόπια και ο καγκελάριος της Αυστρίας Σεμπάστιαν Κουρτς. Η Αυστρία ασκεί το τρέχον εξάμηνο την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ και είναι από τους βασικότερους υποστηρικτές της ευρωατλαντικής πορείας της πΓΔΜ.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ χαρακτήρισε «αυταπάτη» την ιδέα ότι θα μπορούσε να υπάρξει ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ χωρίς θετική ψήφο στο δημοψήφισμα. Η ξεκάθαρη τοποθέτησή του φαίνεται ότι επιχειρεί να καθησυχάσει και όσους στην ελληνική πλευρά, ιδιαίτερα στους κύκλους της αντιπολίτευσης, θεωρούν ότι, εφόσον η Συμφωνία των Πρεσπών εγκριθεί στα Σκόπια αλλά όχι στην Αθήνα, θα μπορούσε να υπάρξει ένα «Σχέδιο Β» για ένταξη της γειτονικής χώρας στη Συμμαχία με το προσωρινό όνομα. Το κλειδί για τις μετέπειτα εξελίξεις στα Σκόπια βρίσκεται ουσιαστικά στα «χέρια» του VMRO – DPMNE. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που βάλλεται για υποθέσεις διαφθοράς της πρωθυπουργίας Νίκολα Γκρούεφσκι, πιέζεται σφόδρα από τον διεθνή παράγοντα, Αμερικανούς αλλά και την ευρωπαϊκή Δεξιά, να άρει τις επιφυλάξεις του.

Πολλοί στα Σκόπια θεωρούν ότι ο πρόεδρός του Χρίστιαν Μισκόφσκι θα αποφύγει το δίλημμα να υποδείξει στους ψηφοφόρους του τι να ψηφίσουν και θα τους αφήσει να πράξουν κατά το δοκούν. Το ερώτημα είναι τι θα επικρατήσει: η επιθυμία για προσέγγιση με την Ευρώπη, έστω και με την αποδοχή ότι το συνταγματικό όνομα θα αλλάξει, ή μια πιο ουδέτερη στάση που θα αύξανε το ποσοστό αποχής; Σε αυτή την περίπτωση, το όριο του 50% για να επιτευχθεί η εγκυρότητα του δημοψηφίσματος μπορεί να χαθεί και το πλήγμα για την κυβέρνηση Ζάεφ θα είναι τεράστιο.

Ακόμα όμως και να υπάρξει θετικό αποτέλεσμα στις 30 Σεπτεμβρίου, ο πρωθυπουργός Ζάεφ και οι δύο βασικοί συνοδοιπόροι του, η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Αμυνας Ραντμίλα Σεκερίνσκα και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρόφ, θα πρέπει στη συνέχεια να περάσουν τις απαραίτητες συνταγματικές αλλαγές από τη Βουλή. Εκεί απαιτείται πλειοψηφία 80 εδρών σε σύνολο 120, έργο καθόλου εύκολο. Επισήμως, η κυβέρνηση έχει μαζί της 68 έδρες και μαζί με ορισμένα πρόσωπα (από αλβανικά κόμματα που σήμερα βρίσκονται στην αντιπολίτευση) που θεωρούνται φιλικώς διακείμενα προς τη Συμφωνία των Πρεσπών μπορεί να ελπίζει σε 70-71 «σίγουρους» υποστηρικτές. Λείπουν όμως 8-9 βουλευτές. Οι γνωρίζοντες δεν αποκλείουν αυτοί να βρεθούν όχι από τον πυρήνα του VMRO – DPMNE, αλλά από μικρότερους σχηματισμούς που συνεργάζονται με αυτό.