Αν ο Οσάμα μπιν Λάντεν ζούσε ακόμη, πιθανότατα να χαμογελούσε με χαιρεκακία τις τελευταίες ημέρες. Η κυνική απόφαση του Τζο Μπάιντεν για πλήρη αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν λίγες ημέρες πριν από τη συμπλήρωση 20 ετών από την αποφράδα 11η Σεπτεμβρίου 2001, η οποία σηματοδότησε την εκκίνηση του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, οδήγησε σε ένα χάος και σε μια τραγωδία που θα αφήσουν βαθύ στίγμα στη, συνήθως καλογυαλισμένη, δημόσια «πανοπλία» των ΗΠΑ. Η κίνηση του αμερικανού προέδρου όμως δεν συνιστά, όπως ορισμένοι πιστεύουν, μία κομβική στιγμή υποχώρησης της αμερικανικής αυτοκρατορίας που κυριάρχησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτή η στιγμή έλαβε χώρα στις 19-20 Μαρτίου 2003. Εκείνο το διήμερο, ένας άλλος αμερικανός πρόεδρος, ο μοιραίος Τζορτζ Μπους ο νεότερος, διέπραξε το τεράστιο στρατηγικό ολίσθημα της δεύτερης εισβολής στο Ιράκ. Εχοντας ήδη κινηθεί εναντίον του Αφγανιστάν με σκοπό την εξουδετέρωση της Αλ Κάιντα και των Ταλιμπάν που την υπέθαλπαν, δέσμευσε τις ΗΠΑ σε μια διπλή εκστρατεία όχι απλά εκδίωξης κάποιων τρομοκρατών ή κάποιου αυταρχικού ηγέτη (Σαντάμ Χουσεΐν). Δέσμευσε την υπερδύναμη σε μία εκστρατεία αλλαγής καθεστώτων και «ανοικοδόμησης εθνών» (αυτού που στη διεθνή ορολογία ονομάστηκε «nation-building») με ανυπολόγιστες συνέπειες, όχι μόνο για την Ουάσιγκτον, αλλά και για τη Δύση.
Ολοι οι αμερικανοί πρόεδροι μετά τον Μπους επρόκειτο να ζήσουν με τις συνέπειες των πράξεων εκείνου. Τόσο στο Αφγανιστάν όσο και στο Ιράκ δεσμεύθηκαν απίστευτοι οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι. Και μαζί με τους πόρους, ολόκληροι μηχανισμοί διέγνωσαν γρήγορα την ευκαιρία να βρουν νέο λόγο ύπαρξης – με το αμερικανικό Πεντάγωνο και το ΝΑΤΟ (όπου επί χρόνια όλοι σχεδόν οι Σύμμαχοι ακολουθούσαν πιστά τους Αμερικανούς, αλλά τώρα ορισμένοι εμφανίζονται δυσαρεστημένοι) ανάμεσα σε αυτούς. Διαβάζοντας ορισμένες κορυφαίες αναλύσεις σε αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, ακόμη και σε εκείνα που διακατέχονται από εμμονή με ιδέες του φιλελεύθερου διεθνισμού, δεν είναι λίγοι όσοι συμφωνούν με το αδυσώπητο ερώτημα που έθεσε ο Μπάιντεν ακόμη και στο διάγγελμά του: μέχρι πότε θα έμεναν οι ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και με τι στόχο;
Την 1η Ιανουαρίου 2019, ο Ρόμπερτ Κάπλαν, ένας από τους ουσιαστικότερους στρατηγικούς αναλυτές παγκοσμίως, είχε γράψει στους «New York Times» ένα άρθρο με τίτλο: «Ηρθε η ώρα να φύγουμε από το Αφγανιστάν» («Time to Get Out of Afghanistan»). Οι μεγάλοι ηγέτες οφείλουν να λαμβάνουν τέτοιες δύσκολες αποφάσεις για τις χώρες τους και να απορροφούν το κόστος – και ο Μπάιντεν αποφάσισε να το κάνει. Αναμφίβολα, ο τρόπος με τον οποίο ελήφθη θα κριθεί σκληρά τόσο πολιτικά όσο και ιστορικά. Ισως μία «βήμα προς βήμα» αποχώρηση, όπως αυτή που περιέγραφε το Afghanistan Study Group τον Φεβρουάριο του 2021, να ήταν ιδανικότερη, αλλά με τα «αν» δεν γράφεται Ιστορία. Επίσης, αποδείχθηκε ξανά ότι στη διεθνή πολιτική – και σε αυτό ο αμερικανός πρόεδρος μάλλον τηρεί υποκριτική στάση – τα ανθρώπινα δικαιώματα έρχονται σε δεύτερη μοίρα ή εργαλειοποιούνται για αλλότριους σκοπούς.
Οι ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε άλλη τροχιά ήδη από την προεδρία του Μπαράκ Ομπάμα και μόνο ένας τυφλός δεν το βλέπει αυτό. Είναι πριν από όλα θαλάσσια, όχι ηπειρωτική, δύναμη και επίσης δεν μπορεί να ασχολείται με πολλούς εχθρούς ταυτόχρονα. Σήμερα, ζούμε στην «εποχή της Κίνας» και οι ΗΠΑ, εμμονικά ίσως, εστιάζουν εκεί και στην ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού – επιδιώκοντας να απαλλαγούν από αχρείαστα βαρίδια. Την ίδια στιγμή, οι Κινέζοι και οι Ρώσοι κοιτούν την περιοχή της Κεντρικής Ασίας χωρίς να έχουν αποφασίσει ακόμη πώς θα τη διαχειριστούν: ανταγωνιστικά ή συνεταιριστικά; Σίγουρα πάντως, δεν θα ήθελαν τους Αμερικανούς «στα πόδια τους».
Για τη «μικρή Ελλάδα» εγείρονται κρίσιμα ερωτήματα. Ποιος θα είναι ο ρόλος της Τουρκίας σε αυτή την, υπό αναδιάταξη, σκακιέρα; Θα μπορούσε «να κολλήσει» σε μια μεγάλη ηπειρωτική συμμαχία με τη Ρωσία και την Κίνα και τι θα σήμαινε για την Αθήνα αυτό; Τι θα μπορούσε η χώρα μας να προσφέρει στις ΗΠΑ και στη Δύση στη νέα «εποχή της Κίνας»; Πώς θα διαχειριστεί πιθανές μεγάλες μεταναστευτικές ροές; Μπορεί να αναμένει από την Ευρώπη κάτι ουσιαστικότερο πέραν ενός κλειστού βαλκανικού διαδρόμου και περισσότερων hotspots στα νησιά, που θα… χρυσώνονται με δισεκατομμύρια ευρώ; Πότε άραγε η Ευρώπη θα συνειδητοποιήσει ότι η όμορφη περίοδος που βρισκόταν υπό την αμερικανική στρατηγική ομπρέλα έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί; Η εποχή της αθωότητας πέρασε…
