«Γυναίκες εγκυμονούσες ανήλθαν από τα χαλάσματα υγιείς… μετά από πολλές ημέρες… και πολλές εγέννησαν και παιδιά…».
Τα λόγια, οι περιγραφές, οι φράσεις για τις βιβλικές καταστροφές αλλοτινών εποχών αλλά για την ίδια μαρτυρική πόλη: την Αντιόχεια των Σελευκιδών, του Πέτρου, της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, του Βυζαντίου, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και την Αντιόχεια που δοκιμάζεται σκληρά και σήμερα. Το ταξίδι στον χρόνο δείχνει 24 μεγάλους σεισμούς που συντάραξαν την πόλη. Σεισμούς που συγκλόνισαν αυτοκράτορες, Πατριάρχες και «υπηρέτες» του δωδεκάθεου.
Αυτό το «ταξίδι» στον χρόνο που επιχειρεί σήμερα «Το Βήμα της Κυριακής» πραγματοποιείται με «οδηγό» τον αντιοχειανό ιερέα π. Ιωάννη Γιαπιτζίογλου, θεολόγου και ιστορικού, αποφοίτου του Πανεπιστημίου της Σορβόννης και διδάκτορος του Πανεπιστημίου της Μασσαλίας. «Σηματοδότες» οι παρακαταθήκες που άφησαν στους αιώνες ο Μέγας Συναξαριστής, ο χρονογράφος Ιωάννης Μαλάλας, ο Ευάγκριος Σχολαστικός, ο Σέβηρος Αντιοχείας, ο Απολλώνιος Τυάνων, ο Ιουστίνος, ο Λιβάνιος και κυρίως ο Ιερός Χρυσόστομος και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος.
Η καταστροφή των αρχαίων ναών
«Οι θεοί σας τιμωρούν επειδή έχετε μεταξύ σας μίσος αφού είστε λεία των φόβων σας. Σταματήστε τις διαφωνίες». Με αυτά τα λόγια που απηύθυνε ο Φιλόστρατος ο Σοφιστής στους Αντιοχείς περιγράφει στο «Βήμα» τα όσα συνέβησαν στην περιοχή ο πατήρ Ιωάννης. Είναι η εποχή που καταστράφηκαν οι ναοί της Αρτέμιδος, του Ηρακλή και του Αρη. Από τα τέλη του 3ου π.Χ. αιώνα που ιδρύθηκε η Αντιόχεια – από τον Σέλευκο τον Νικάτορα, τον στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου – μέχρι και τη γέννηση του Χριστού καταγράφονται τέσσερις μεγάλοι σεισμοί που συγκλονίζουν την περιοχή. Ο πρώτος το 148 π.Χ. κατά την ελληνιστική περίοδο και ηγεμονίας Αλέξανδρου Βάλα της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών. Ακολουθούν άλλοι τρεις φονικοί σεισμοί το 37 και 47 και το 15 μ.Χ. επί ρωμαϊκής κυριαρχίας Καλιγούλα και Κλαυδίου Α’. Η πόλη, κέντρο πολιτισμού της ελληνιστικής περιόδου, καταστρέφεται άλλοτε ολοσχερώς.
Στις 22 Ιουνίου του 1172 «μέγας σεισμός συνετάραξε το έδαφος της Αντιόχειας, καθ’ ήν ώραν ο Πατριάρχης Αθανάσιος ετέλει την θείαν λειτουργίαν εν τω ναώ του Αποστόλου Πέτρου. Ο Πατριάρχης επληγώθη θανασίμως, οι δε ιερείς μετά πολλών εκκλησιαζομένων εφονεύθησαν» αναφέρει ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, ενώ ο Μέγας Συναξαριστής μνημονεύει τον φονικό σεισμό του 1092 μ.Χ., με την 28η Φεβρουαρίου κάθε έτους να είναι αφιερωμένη στη μνήμη αυτών των τραγικών θυμάτων, αφού οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για εκατόμβη νεκρών…
10 μήνες δονήσεων, 300 χιλιάδες νεκροί
Η Αντιόχεια ισοπεδώνεται. Οι νεκροί αγγίζουν τις 300 χιλιάδες. Οι κάτοικοι ήταν παγιδευμένοι στα ερείπια των σπιτιών τους, αναφέρει ο π. Ιωάννης, και μια «φωτιά κατά τον Ιωάννη Μαλάλα», προσθέτει, «που πέφτει από τον αέρα σαν σπίθες, καταστρέφει ολοσχερώς την πόλη». Οι δονήσεις διήρκεσαν δέκα μήνες. Οι πληροφορίες για τα τεκταινόμενα φτάνουν στην Πόλη του Μεγάλου Κωνσταντίνου και ο μπαρουτοκαπνισμένος στρατιώτης… ο αυτοκράτορας Ιουστίνος Α’, λυγίζει, κλαίει και εισέρχεται στον ναό της Αγίας Σοφίας για να προσευχηθεί χωρίς το στέμμα του.
Η Αντιόχεια των Σελευκιδών… Ή του Λιβάνιου… Η Αντιόχεια που ανταγωνιζόταν τη Ρώμη και την Αλεξάνδρεια στην τέχνη, στη διανόηση και στο κάλλος έχει καταστραφεί ολοσχερώς…. Ο Ιουστινιανός, ανιψιός του Ιουστίνου Α’, στέφεται αυτοκράτορας. Η καταστροφή της πόλης τον κατατρώει και αρχίζει την αναστήλωσή της. Η Κωνσταντινούπολη είναι αφιερωμένη και την προστατεύει η Παναγία. «Ο αυτοκράτορας ρωτά τους πατέρες πού να αφιερώσει την Πόλη την οποία σκοπεύει να ξαναδημιουργήσει» λέει ο π. Ιωάννης. «Η απάντηση που έλαβε ήταν να συμβουλευτεί τον Συμεών τον Στυλίτη που μόναζε στη Λαύρα». Η προτροπή του Αγίου ήταν να αναθέσει την προστασία της πόλης στον Θεό και ο αυτοκράτορας ονομάζει την πόλη Θεούπολη, δηλαδή η Πόλη του Θεού. Από τότε μέχρι και τις ημέρες μας η Θεούπολη μνημονεύεται στον τίτλο του εκάστοτε Πατριάρχη Αντιοχείας.
«Αντεξε καταστροφές και θα αντέξει ξανά»
πρεσβύτερος, Ιωάννης Γιαπιτζίογλου
Γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αντιόχεια και πατέρας τριών παιδιών, ο πρεσβύτερος Ιωάννης Γιαπιτζίογλου δηλώνει: «Το πεπρωμένο των κατοίκων της είναι συνδεδεμένο με αυτό της πόλης για την οποία είναι υπερήφανοι. Η δοκιμασία είναι σκληρή και οι συνέπειες πολλές φορές ανεπανόρθωτες. Εμαθαν να ζουν με την παράνοια της φύσης κτίζοντας σπίτια χαμηλά. Οι αρχαιολόγοι από τις πρώτες ανασκαφές του περασμένου αιώνα μέχρι και σήμερα αναρωτιούνται ακόμα πόσο ισχυροί ήταν αυτοί οι σεισμοί ώστε να αφανίσουν όχι μία, αλλά τέσσερις πόλεις της Αντιόχειας: την ελληνική, τη ρωμαϊκή, τη βυζαντινή και τη φραγκική.
Σε μια πόλη με 340 μοναστήρια, 2.500 εκκλησίες, δεκάδες παλάτια και δεκάδες δημόσια κτίρια, λουτρά, θέατρα, αγορές, ιπποδρόμους, απόρθητα τείχη των 400 πύργων, η μοναδική ανάμνηση βρίσκεται στις σελίδες αυτών που την εξύμνησαν και την περιέγραψαν με τον πιο γλαφυρό τρόπο».
