Οι πρόσφατες συνταρακτικές εξελίξεις στη Συρία, με την ταχύτατη προέλαση των ισλαμιστών ανταρτών του Αλ Τζολάνι και τη σχετικώς αθόρυβη ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος Ασαντ, που βρήκε καταφύγιο στη σύμμαχό του Ρωσία, άλλαξαν άρδην τα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά δεδομένα συνόλης της περιοχής της Μέσης Ανατολής.
Εφεραν όμως στο προσκήνιο της επικαιρότητας και το ζήτημα του Πατριαρχείου της Αντιόχειας, που ομολογουμένως μπορεί να θεωρηθεί, ως εκ της καταστάσεως στην περιοχή δικαιοδοσίας του, εμπερίστατο.
Το Πατριαρχείο αυτό ανήκει στα πρεσβυγενή Πατριαρχεία, όπως ονομάζοντα εκείνα που ιδρύθηκαν με αποφάσεις Οικουμενικών Συνόδων, είναι δε το τρίτο κατά τη σειρά της τάξης προκαθεδρίας, μετά τα Πατριαρχεία Κωνσταντινούπολης και Αλεξάνδρειας και πριν από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, μεταξύ των τεσσάρων Πατριαρχείων της Ανατολής.
Η ίδρυσή του, ήδη στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ.Χ., επαναλήφθηκε και επικυρώθηκε και στη Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο, στην Εφεσο το 431 μ.Χ., η οποία αφήρεσε από τη δικαιοδοσία του την Κύπρο και κατέστησε Αυτοκέφαλη την Εκκλησία της. Συνεπώς, η δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αντιόχειας εκτείνεται πλέον, έκτοτε έως και σήμερα, στο μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής και ειδικότερα στη Συρία, στον Λίβανο, στη Νότια Τουρκία, στο Ιράκ, στο Ιράν και στα υπόλοιπα κράτη της Αραβικής Χερσονήσου.
Εχει όμως Μητροπόλεις και στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία, καθώς επίσης δύο ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στον Βόρειο Λίβανο, το Μπαλαμάντιο Ορθόδοξο Πανεπιστήμιο και τη Θεολογικής Σχολή του Αγ. Ιωάννη του Δαμασκηνού.
Στην πορεία του χρόνου το «Ελληνορθόξο Πατριαρχείο Αντιόχειας» είναι πλέον αραβόφωνο και έχει μεταφέρει την έδρα του στη, δεινώς σήμερα χειμαζόμενη, Δαμασκό. Διοικείται από τη Σύνοδο των εν ενεργεία Μητροπολιτών του, επικεφαλής της οποίας είναι ο Πατριάρχης Αντιόχειας Ιωάννης (ο 10ος).
Οπως έχει και άλλοτε από τη θέση αυτή εξηγηθεί, πρόσκειται στην Εκκλησία της Ρωσίας και τον Πατριάρχη Μόσχας, λόγος που το οδήγησε και στην τοποθέτησή του στα πανορθόδοξα ζητήματα, όπως λ.χ. η μη αναγνώριση της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας, που ανακήρυξε με Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον Ιανουάριο 2019.
Φυσικά, μετά την επικράτηση των ισλαμιστών ανταρτών και την απώλεια της ρωσικής επιρροής στην περιοχή είναι πολύ ενωρίς να υποθέσει κανείς τις εξελίξεις στα ζητήματα αυτά. Αλλωστε, ήδη, το κενό διαγκωνίζονται να πληρώσουν η Τουρκία και το Ισραήλ. Ετσι, το μόνο βέβαιο είναι το αβέβαιο μέλλον της Συρίας, η οποία αποτελεί μωσαϊκό εθνοτήτων και θρησκειών, αλλά και της ευρύτερης περιοχής.
Σε τέτοιες οριακές καταστάσεις είθισται να ευαισθητοποιούνται και οι πολιτικοί ταγοί της πατρίδας μας. Πράγματι, ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης επικοινώνησε με τον Πατριάρχη Αντιόχειας και αφού πληροφορήθηκε από πρώτο χέρι τα όσα διαδραματίζονται, πρόσφερε τη βοήθειά του.
Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Εχω υποστηρίξει, από πολλών ετών, την ανάγκη για τη χάραξη μιας υπερκομματικής, εθνικής, στρατηγικής για την τύχη των τεσσάρων πρεσβυγενών Ελληνορθόδοξων Πατριαρχείων της Ανατολής, τα οποία, όλα ανεξαιρέτως, βρίσκονται υπό αντίξοες συνθήκες και σε εχθρικό περιβάλλον.
Εν θερμώ δεν αντιμετωπίζονται τέτοια ζητήματα και αποδεικνύεται και εδώ η αβελτηρία της κεντρικής διοίκησης, η οποία έχει μάλιστα στο υπουργείο Εξωτερικών ειδική Διεύθυνση, υπό τον εκάστοτε αρμόδιο Υφυπουργό, για τις εκκλησιαστικές υποθέσεις!
Ο κ. Ιωάννης Μ. Κονιδάρης είναι ομότιμος καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
