Στην ιστορία της Συρίας κυριαρχούν οι Αλαουίτες, φυλετική (tribal) εθνικοθρησκευτική ομάδα πολεμιστών με προνομιακή θέση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στη γαλλική αποικιοκρατία υπηρετούσαν ως υψηλόβαθμα στελέχη, με αποτέλεσμα να καταλάβουν μετά την εξουσία.
Εχουν συγκρητιστικά στοιχεία Σιιτισμού, Ιουδαϊσμού και Χριστιανισμού. Οι Χριστιανοί της Συρίας υποστήριξαν τον παναραβισμό ως δυνατότητα εθνο-κρατικού εκδημοκρατισμού και εκκοσμίκευσης. Με τον μαρασμό των μεταποικιακών παναραβικών κρατών αναδύεται ξανά το κοινοτικό μάγμα του Μεσαίωνα: Πριγκιπάτα, εθνότητες, ηγεμονίες, θρησκευτικές ομολογίες διατέμνουν τις εθνικές επικράτειες, υπονομεύοντας την κρατική κυριαρχία. Οταν χάνεται το κρατικό μονοπώλιο της βίας, κυριαρχούν πολιτοφυλακές.
Οι Χριστιανοί είναι οι μόνοι που δεν έχουν κι έτσι γίνονται πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Ως μορφωμένα στρώματα, ακολουθούν την έξοδο της προσφυγιάς. Ετσι μένουν μόνοι τους και όσοι Μουσουλμάνοι δημοκράτες επιθυμούν ανοικτές κοινωνίες στη Μέση Ανατολή.
Στην πρώτη φάση, στους Σουνίτες υπήρξε το δίπολο: Η Αλ-Νούσρα ως ισλαμισμός σε μια χώρα (σαν τον σταλινισμό στους κομμουνιστές) ή το Ισλαμικό Κράτος ως παγκόσμια ισλαμιστική επανάσταση (σαν τον τροτσκισμό). Η Αλ-Νούσρα είχε έτσι παρουσιαστεί ως συγκριτικά λιγότερο κακή για τη Δύση. Κατάφερε, εξάλλου, να καθιερωθεί ως πρώτος υποψήφιος για την ανατροπή του Ασαντ λόγω συνοχής. Επίγονός της είναι η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, που κατέλαβε το Χαλέπι.
Η Ρωσία παρεμβαίνει στην περιοχή, συνεχίζοντας βασικά την τσαρική εξωτερική πολιτική της εξόδου στις «ζεστές» θάλασσες, όπως ο Εύξεινος Πόντος και η Μεσόγειος, δηλαδή εν προκειμένω στη Λαττάκεια της Συρίας, που είναι κέντρο των Αλαουιτών του Ασαντ.
Η τακτική των Ασαντ ήταν ανέκαθεν να ενώνουν τις παράλιες μειονότητες Χριστιανών και Αλαουιτών συν τους Σιίτες ενάντια στη σουνιτική πλειοψηφία. Με τον τρόπο αυτόν, οι Χριστιανοί μετατράπηκαν σε ομήρους του καθεστώτος Ασαντ. Τώρα πλέον, με την υποχώρηση της Γαλλίας, ακόμη και οι Ρωμαιοκαθολικοί ακολουθούν τους Ορθοδόξους στο να θεωρούν τη Ρωσία ως προστάτρια των Χριστιανών.
Ο Πούτιν παρουσιάζεται έτσι κυνικά ως προστάτης του Χριστιανισμού, ενώ η επιδίωξή του είναι η ηγεμονία σε χώρο με γεωστρατηγική σημασία. Η ρωσική πολιτική έχει συνέχεια, τουλάχιστον από το τέλος του 19ου, όταν η τσαρική πολιτική πέτυχε τον εξαραβισμό του Πατριαρχείου Αντιοχείας, που ήταν προηγουμένως ελληνόφωνο, αλλά πλέον είναι αραβόφωνο και εξαρτάται από τη Ρωσία. Δημιουργείται, επομένως, μία συμπόρευση Ρωσίας και Σιιτών-Αλαουιτών ενάντια σε σουνιτικές δυνάμεις υπό την επιρροή της Τουρκίας.
Ο κ. Ζαν-Φρανσουά Κολοσιμό είναι ιστορικός θρησκειών, διευθυντής των εκδόσεων Cerf (Παρίσι).
