Αν ενδιαφέρεστε να ενημερωθείτε για τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά, η μεγαλύτερη πιθανότητα είναι ότι μετά από μια απλή αναζήτησή στο Διαδίκτυο θα καταλήξετε με περισσότερες απορίες παρά με καθαρές απαντήσεις.
Στο άρθρο αυτό αναλύουμε τρεις από τους πιο συχνούς μύθους για τα γλυκαντικά, παραπέμποντας σε επιστημονικούς φορείς και στην πρόσφατη επιστημονική βιβλιογραφία.
Μύθος ή αλήθεια όσα διαβάζουμε για την ασφάλεια των γλυκαντικών;
Το θέμα της ασφάλειας των γλυκαντικών ανακυκλώνεται συχνά στο Διαδίκτυο, συνήθως σε άρθρα με τρομακτικούς τίτλους και ελλιπή έως μηδενική επιστημονική τεκμηρίωση. Σπάνια αυτά τα άρθρα αναφέρουν ότι τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά έχουν εγκριθεί ως ασφαλή για χρήση σε τρόφιμα μετά από αυστηρές αξιολογήσεις ασφαλείας από ανεξάρτητες επιστημονικές αρχές σε όλο τον κόσμο και ότι επαναξιολογούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα ώστε να εξετάζονται όλες οι νέες επιστημονικές μελέτες.
Η ασφάλεια των προσθέτων τροφίμων, στα οποία ανήκουν τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά, είναι ευθύνη των Αρχών για την ασφάλεια τροφίμων στην Ευρώπη, την Αμερική, την Αυστραλία, κ.ο.κ. Για παράδειγμα, στην Ευρώπη υπεύθυνη είναι η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA).
Η αξιολόγησή τους γίνεται με λεπτομερή εξέταση όλων των επιστημονικών δεδομένων από επιστήμονες με εξειδίκευση στην ασφάλεια τροφίμων που δεν πρέπει να έχουν οικονομικούς δεσμούς με τη βιομηχανία τροφίμων για να μπορούν να συμμετέχουν στις ανεξάρτητες επιτροπές της EFSA. Στην Ευρώπη έχουν εγκριθεί για χρήση σε τρόφιμα, ροφήματα ή γλυκαντικά δισκία έντεκα γλυκαντικά μηδενικών θερμίδων, όπως η ασπαρτάμη, η στέβια και η σουκραλόζη, και οχτώ πολυόλες χαμηλών θερμίδων όπως η ξυλιτόλη, η σορβιτόλη και η μαλτιτόλη.
Με απλά λόγια, όλα τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία τροφίμων είναι ασφαλή, όπως αξιολόγησε η EFSA μετά από αυστηρούς ελέγχους και συνεχείς επανελέγχους. Μάλιστα, στο πλαίσιο της επαναξιολόγησης όλων των πρόσθετων τροφίμων που έχουν εγκριθεί πριν από το 2009, η EFSA επαναξιολογεί και τα γλυκαντικά έχοντας ήδη επαναεπιβεβαιώσει την ασφάλεια της ασπαρτάμης, της θαυματίνης, της νεο-εσπεριδίνης, της ερυθριτόλης, ενώ μέχρι το 2025 αναμένονται οι αποφάσεις για τα υπόλοιπα εγκεκριμένα γλυκαντικά.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, τον ίδιο ρόλο έχει η κοινή επιτροπή για τα πρόσθετα τροφίμων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (WHO/FAO JECFA). Στην πιο πρόσφατη επαναξιολόγηση το 2023, η JECFA επιβεβαίωσε την ασφάλεια του γνωστού ολιγοθερμιδικού γλυκαντικού ασπαρτάμη, εξετάζοντας και τα συμπεράσματα της αξιολόγησης κινδύνου από τον Διεθνή Οργανισμό Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC), χωρίς να αλλάξει το όριο της Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης των 40 mg ασπαρτάμης ανά κιλό σωματικού βάρους, που αντιστοιχεί στην ποσότητα που μπορεί να καταναλώνεται ημερησίως χωρίς πρόβλημα για την υγεία. Πρακτικά, για έναν ενήλικα μέσου βάρους 70 κιλών το όριο των 40mg ασπαρτάμης / κιλό σωματικού βάρους / ημέρα αντιστοιχεί περίπου σε 9 έως 14 κουτάκια αναψυκτικού.
Ποια είναι η αλήθεια για τον ρόλο των γλυκαντικών στον έλεγχο βάρους;
Με μια απλή αναζήτηση στο Διαδίκτυο για το αν τα γλυκαντικά χωρίς θερμίδες βοηθούν στο αδυνάτισμα θα βρεθείς μπροστά σε απόλυτα αντιφατικές πληροφορίες. Σε αυτό συνέβαλε και η οδηγία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) που δημιούργησε ερωτηματικά σχετικά με το ρόλο των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών στον μακροχρόνιο έλεγχο βάρους. Η αλήθεια όμως κρύβεται κάπου… στη μέση.
Αυτό που είναι δεδομένο είναι ότι τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά προσδίδουν γλυκιά γεύση με μηδενικές ή ελάχιστες θερμίδες. Οταν χρησιμοποιούνται στη θέση της ζάχαρης, ουσιαστικά μάς «γλιτώνουν» από τις θερμίδες της (4 θερμίδες ανά γραμμάριο ζάχαρης).
Συνεπώς, όταν ένας άνθρωπος καταναλώνει πολλή ζάχαρη στη διατροφή του, π.χ., μέσα από γλυκά, αναψυκτικά ή στον καφέ, αντικαθιστώντας αυτά τα προϊόντα με αντίστοιχα που έχουν ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά θα διατηρήσει τη γλυκιά γεύση στη διατροφή του μειώνοντας τη συνολική πρόσληψη θερμίδων, κάτι που αποδεδειγμένα συμβάλλει στην απώλεια βάρους. Και αυτό επιβεβαιώνεται από δεκάδες κλινικές μελέτες της επίδρασης των γλυκαντικών στο σωματικό βάρος, όπως δείχνουν συστηματικές ανασκοπήσεις της βιβλιογραφίας.
Ωστόσο, τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά δεν έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες, που σημαίνει ότι από μόνα τους δεν προκαλούν απώλεια βάρους ούτε εξασφαλίζουν μακροχρόνια αποτελέσματα χωρίς να εντάσσονται σε ένα συνολικά υγιεινό πρόγραμμα διατροφής. Η συνεισφορά τους εξαρτάται από το κατά πόσο θα συνεισφέρουν στη μείωση της ζάχαρης και είναι συμπληρωματικά μιας ισορροπημένης διατροφής. Πρακτικά, όσο μεγαλύτερη είναι η μείωση της ζάχαρης, τόσο μεγαλύτερο το όφελος από τη χρήση γλυκαντικών.
Ισχύει ότι τα γλυκαντικά μπορούν να καταναλώνονται με ασφάλεια από τα άτομα με διαβήτη;
Το πώς επιδρούν η ζάχαρη και τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά στη γλυκόζη (σάκχαρο) του αίματος έχει μελετηθεί για πάνω από πέντε δεκαετίες. Σε αντίθεση με τη ζάχαρη που ανεβάζει άμεσα τα επίπεδα σακχάρου, τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά δεν επηρεάζουν ούτε τη γλυκόζη στο αίμα ούτε την έκκριση ινσουλίνης. Αυτή η ιδιότητά τους είναι που τα καθιστά χρήσιμα στη διατροφή των ατόμων με διαβήτη που αναζητούν εναλλακτικές επιλογές για να διατηρήσουν τη γλυκιά γεύση στη ζωή τους μειώνοντας παράλληλα την κατανάλωση ζάχαρης. Τη χρήση ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών στη θέση της ζάχαρης συστήνουν και οι πρόσφατες Ευρωπαϊκές συστάσεις για τη διατροφική διαχείριση του διαβήτη.
Αν αισθάνεστε χαμένοι στην υπερπληροφόρηση (συχνά παραπληροφόρηση) του Διαδικτύου για τα πρόσθετα τροφίμων και τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά, μπορείτε να αναζητήσετε απαντήσεις στις παρακάτω ιστοσελίδες:
– Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων
– Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφοριών για τα Τρόφιμα
Η κυρία Βασιλική Πυρογιάννη, MSc, είναι διαιτολόγος – διατροφολόγος, επιστημονική διευθύντρια Διεθνούς Ενωσης Γλυκαντικών (International Sweeteners Association – ISA).
