Φέτος, η WISTA Inter-national εορτάζει 50 χρόνια λειτουργίας και συχνά αναλογίζομαι τις αλλαγές που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος στη συμμετοχή των γυναικών στον εργασιακό χώρο της ναυτιλίας και πώς οι ίδιοι όροι που χρησιμοποιούσαν οι ιδρύτριές της έχουν επαναπροσδιοριστεί στις μέρες μας.
Η αρχική αποστολή της WISTA με παρουσία σε ένα κράτος μόνον, το Ηνωμένο Βασίλειο, ήταν η ενδυνάμωση των γυναικών σε ένα εργασιακό περιβάλλον που ήταν δομημένο από άνδρες για άνδρες και όραμά της η αναγνώριση της προστιθέμενης αξίας που θα μπορούσε να επιφέρει η συμμετοχή των γυναικών.
Η σημερινή αποστολή της WISTA, με παρουσία σε 59 κράτη ανά τον κόσμο, είναι ποικιλομορφία, ισότητα και συμπερίληψη όχι μόνον στον χώρο της ναυτιλίας αλλά σε όλα τα εργασιακά περιβάλλοντα και όραμά της ένας κόσμος στον οποίο η διαφορετικότητα, και όχι μόνον στο φύλο, δεν θα αποτελεί κριτήριο επιλογής ή τροχοπέδη, αλλά έναυσμα για αυξημένη παραγωγικότητα, καλύτερα αποτελέσματα και ουσιωδώς χρηστή διακυβέρνηση.
Αυτή η εξελικτική πορεία όμως, μεταξύ του 1974 και του 2024, δεν ήταν εύκολη, συχνά η μία φάση από την επόμενη φαινόταν να διαρκεί δεκαετίες – τα στερεότυπα των κοινωνιών, τα πατριαρχικά πρότυπα διακυβέρνησης, η γυάλινη οροφή της ανέλιξης και των αμοιβών, η δυσπιστία της εμφάνισης γυναικών σε θέσεις ευθύνης, η καλυμμένη απομάκρυνση των γυναικών από τα κέντρα λήψης αποφάσεων ήταν μερικά από τα εμπόδια που έπρεπε να ξεπεραστούν.
Από την άλλη, και οι γυναίκες καθαυτές είχαν μερίδιο ευθύνης χωρίς να γίνεται αντιληπτό, καθώς, παρότι στην αρχή διεκδικούσαν με δυναμισμό μια θέση στη ναυτιλία, συχνά στην πορεία «αποδεχόταν» ως προφάσεις επιβράδυνσης αυτής της δυναμικής την οικογένεια, τη μητρότητα, την επιβεβλημένη ενοχικότητα λόγω απουσίας από το σπίτι και το κοινωνικό περιβάλλον όπου όφειλαν να έχουν τους ίδιους ρόλους, παρότι εργαζόμενες και με αυξημένες υποχρεώσεις.
Επίσης, αυτή η αξιοσημείωτη εξελικτική πορεία δεν ισχύει ακόμη για τη θαλάσσια υπηρεσία. Οι γυναίκες που υπηρετούν σε πλοία αποτελούν μόνον το 2% του δυναμικού, παρότι σημειώνεται πρόοδος στην προσέλκυση των γυναικών στη θαλάσσια υπηρεσία, στη σταδιακή αλλαγή νοοτροπίας των ανδρών συναδέλφων και στα τμήματα επιλογής ανθρώπινου δυναμικού. Ομως, για να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο αυτό το ποσοστό απαιτείται αλλαγή σε κανονισμούς και διασφάλιση ασφαλών συνθηκών εργασίας για τις γυναίκες.
Βεβαίως και στους άλλους κλάδους, η πορεία της εργαζόμενης γυναίκας είχε παρόμοιο ιστορικό, αλλά στη ναυτιλία οι δυσκολίες ήταν μεγαλύτερες γιατί δεν ήταν μεταξύ των κλάδων όπου η γυναίκα εμφανίστηκε νωρίς ως εργαζόμενη κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως στην εκπαίδευση, στη βιομηχανία, στην αγροτική παραγωγή κ.α.
Είναι αξιοσημείωτη επίσης η ταχύτητα αλλαγής μετά το 2022 και μετά την επιβράδυνση που αρχικώς σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η οποία εργασιακά έπληξε περισσότερο τις γυναίκες σε όλους τους κλάδους. Συγχρόνως, όμως, η πανδημία έφερε έντονα στο προσκήνιο την αναγκαιότητα για την οικοδόμηση ενός πιο ανθεκτικού ανθρώπινου δυναμικού και για τούτο απαιτούνται όλοι οι πόροι ανεξαρτήτως φύλου.
Επίσης, ενισχυτικοί παράγοντες προς αυτή τη σταδιακή αλλά επιταχυνόμενη αλλαγή νοοτροπίας είναι η αυξημένη σημασία του ESG, με την ποικιλομορφία, την ισότητα και τη συμπερίληψη να αποτελούν σημαντικό κριτήριο καλής εφαρμογής των αρχών του από τις εταιρείες, ακόμη και να αποτελεί κριτήριο χρηματοδότησης από τα πιστωτικά ιδρύματα.
Συγχρόνως όμως ποικιλομορφία, ισότητα και συμπερίληψη αποτελούν σημαντικό κριτήριο επιλογής μιας εταιρείας από τους εργαζομένους, όπως και κριτήριο προσέλκυσης και διακράτησης ταλαντούχου ανθρώπινου δυναμικού.
Ειδικότερα, θεωρώ ότι τα εργασιακά περιβάλλοντα χωρίς αποκλεισμούς και με ισότιμες ευκαιρίες αμοιβών και εξέλιξης είναι αυτά που θα προσελκύουν το νεότερο και καλύτερα εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό εφεξής.
Ειδικότερα για τη ναυτιλία, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι οι ισότιμες ευκαιρίες εξέλιξης δεν αφορούν μόνον τις διοικητικές θέσεις, αλλά και θέσεις που παραδοσιακά δεν προσέλκυαν γυναίκες, όπως οι τεχνικές υπηρεσίες, η πληροφορική και η τεχνολογία, τα πληρώματα και πλέον τα επαγγέλματα της γαλάζιας οικονομίας με οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τη θάλασσα και τις παράκτιες περιοχές.
Στις ισότιμες ευκαιρίες εξέλιξης συμπεριλαμβάνεται και η προσωπική επιλογή αντικειμένου απασχόλησης ή επανεκπαίδευσης από τον εργαζόμενο/την εργαζόμενη. Οι κλάδοι που θα θέσουν εαυτόν εκτός αυτής της κούρσας εξέλιξης μοντέλου διοίκησης και αναθεώρησης της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της βιώσιμης ανάπτυξης, της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Θα παραμείνουν ουραγοί των εξελίξεων και θα χάνουν σταδιακά το δικαίωμα λόγου στα διεθνή φόρα και τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Η ναυτιλία, έναντι των άλλων κλάδων, έχει ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σ’ αυτό το νέο πλαίσιο: είναι ο πρώτος, θα μπορούσα να πω, πραγματικά παγκοσμιοποιημένος κλάδος από δεκαετίες. Εξ ορισμού λειτουργεί σε όλο τον κόσμο, μπορεί να αντλήσει ανθρώπινο δυναμικό από όλες τις χώρες, όλους τους πολιτισμούς και με το καλύτερο εκπαιδευτικό υπόβαθρο και έχει τη δυνατότητα να επανεκπαιδεύσει πιο εύκολα το υφιστάμενο δυναμικό της.
Αλλαγές και εξελίξεις για τις οποίες οι άλλοι κλάδοι μπορούν να ενημερωθούν άμεσα αλλά διαδικτυακά, η ναυτιλία μπορεί να τις διαπιστώσει επί τόπου, ερχόμενη σε επαφή με τα κέντρα λήψης αποφάσεων και τους ανθρώπους που επιφέρουν τις αλλαγές. Η ναυτιλία μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα εργασιακού περιβάλλοντος με διαφορετικότητα, συμπερίληψη και ισότιμες ευκαιρίες, μπορεί να είναι ο πρωταγωνιστής στην υιοθέτηση ενός εξελιγμένου και πιο συμπεριληπτικού μοντέλου διοίκησης.
Και σ’ αυτό το νέο εργασιακό μοντέλο σε έναν κόσμο που απαιτεί αλλαγές και δέσμευση από τις εταιρείες για ανθεκτικότητα και βιώσιμη ανάπτυξη, η WISTA International μπορεί σαφώς να συμμετέχει εποικοδομητικά με τη φωνή, τη δυναμική και την εμπειρία των 5.100 περίπου μελών της και χιλιάδων υποστηρικτών σε 59 χώρες ανά τον κόσμο, με πρόσβαση σε εταιρείες, σε πλοία, σε ισχυρά λόμπι, σε κυβερνήσεις, σε οργανισμούς, με ενσυναίσθηση της σημαντικότητας του ρόλου της και της αποστολής της.
Ειδικότερα, για τη συνεργασία με τον ΙΜΟ, η WISTA International έχει consultative status από το 2019, έχει μνημόνια συνεργασίας σε εξέλιξη, ενώ, το 2021, οι δύο οργανισμοί διεξήγαγαν από κοινού έρευνα με θέμα «Women in Maritime» και στόχο την καταγραφή του ποσοστού και της κατανομής των γυναικών που εργάζονται στον ναυτιλιακό τομέα, από υποστηρικτικούς ρόλους έως και θέσεις ευθύνης.
Η ίδια έρευνα θα διεξαχθεί εκ νέου φέτος, το 2024, και θα δώσει επικαιροποιημένα στοιχεία για την παρούσα κατάσταση της διαφορετικότητας και της ισότητας των φύλων στη ναυτιλία.
Η κυρία Ελπη Πετράκη είναι πρόεδρος WISTA International, Β’ αντιπρόεδρος Ενωσης Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων, Chartering, Operations & Business Development Manager, ENEA Management.
