Ενας πολιτικός και προσωπικός κύκλος που άνοιξε το 2012 κλείνει αυτές τις μέρες. Κύκλος της αντίστασης στις πολιτικές που οδήγησαν στη χρεοκοπία, την ηθική και ανθρωπιστική κρίση, κύκλος της αριστερής κυβέρνησης που ξανάδωσε αξιοπρέπεια στη χώρα. Πενήντα χρόνια στο Λονδίνο, θυμάμαι την οργή που μας κυρίευε όταν οι Ελληνες ήταν συχνά στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων ως τεμπέληδες, άχρηστοι, καλοπερασάκηδες με ξένα χρήματα.
Και θυμάμαι πως μετά την αλλαγή του 2015 η Ελλάδα έγινε ξαφνικά η χώρα που έσωζε το όνομα της Ευρώπης και τις αξίες του Διαφωτισμού φιλοξενώντας τους κατατρεγμένους της γης και διαχειριζόμενη τα ερείπια που κληρονόμησε. Ακόμη και οι άσπονδοι εχθροί δεν θα διαφωνούσαν ότι η χώρα που παρέδωσε ο Τσίπρας το 2019 ήταν ασύγκριτα καλύτερη από αυτή που πήρε από τον Σαμαρά το 2015, χωρίς μάλιστα την τυπική διαδικασία παράδοσης που απαιτεί ο πολιτικός πολιτισμός.
Αυτός ο κύκλος με τα καλά και τα κακά του, τις αναβάσεις και τις πτώσεις, τις υποσχέσεις και τις ματαιώσεις έφτασε στο τέλος. Θλίψη, αγανάκτηση και αμηχανία κυριαρχούν σε όσους συμμετείχαν στο πρωτοφανές πείραμα. Τα θραύσματα της διάσπασης που ακολούθησε την ήττα συνεχίζουν τις αντιθέσεις και ομαδοποιήσεις του ενιαίου του ΣΥΡΙΖΑ.
Αλλά η Αριστερά έμαθε από πολιτικές ήττες, θεωρητικές αποτυχίες και διασπάσεις σε πολύ πιο χαλεπούς καιρούς. Πάντα σηκώνεται και δίνει ξανά ελπίδα. Γιατί σε έναν κόσμο κάθετα διαιρεμένο σε έχοντες και αυτούς που δεν βγάζουν τον μήνα, η ελπίδα της δικαιοσύνης και το όραμα της ισότητας δεν χάνεται. Η ιδεολογία και η κανονιστική της αρχή βγαίνουν από την αγριότητα της πραγματικότητας.
Κλείνει επίσης ένας δεύτερος κύκλος που φώλιαζε στον πρώτο και άνοιξε πέρυσι με την εκλογή Κασσελάκη, για άλλους το 2019. Το καλοκαίρι ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν μόνιμο θέμα συζήτησης σε ταβέρνες και παραλίες. Γνωστοί και άγνωστοι, πολιτικοποιημένοι και απολίτικοι, σχολίαζαν τη συριζαϊκή σαπουνόπερα.
Η πολιτική έχει στοιχεία θεάτρου, οι μεγάλοι πολιτικοί είναι πετυχημένοι ηθοποιοί. Αλλά στον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ η πολιτική έγινε καλοκαιρινή επιθεώρηση με στοιχεία φάρσας: τα πλούτη του αρχηγού, οι οβιδιακές μεταμορφώσεις ιδεών, οι σαιξπηρικές παρεξηγήσεις προσώπων, οι μικρο-ίντριγκες για θέση στη μαρκίζα. Εχει σηκωθεί ένας κουρνιαχτός που αντί για αξίες ή ιδεολογία αντιδικεί για τη φθίνουσα κομματική εξουσία. Και όσο μικρότερη η εξουσία, τόσο μεγαλύτερη η συναισθηματική φόρτιση και οι επιθέσεις.
Ζούμε ταυτόχρονα τους δύο κύκλους που επικαλύπτονταν αρχικά και αργότερα αποξενώθηκαν. Ο πολιτικός και προσωπικός χρόνος δεν είναι ενιαίος και ομοιόμορφος. Η ιστορία χαρακτηρίζεται από χρονικές κυκλικότητες, κάτι σαν τις εποχές του χρόνου ή τα κύματα. Μια ενιαία λογική ή μια καθοριστική αντίθεση εξελίσσεται σε κάθε κύκλο που τελειώνει όταν η αρχή της κίνησης εξαντληθεί.
Ο ορίζοντας της δημοκρατίας και της ισότητας ήταν το όραμα του πρώτου. Στηριζόταν σε αξιακή θεμελίωση, επιστημονική τεκμηρίωση, εντιμότητα διαχείρισης. Οι αποτυχίες, οι επιθέσεις και οι ματαιώσεις επικάλυψαν τις πολλές επιτυχίες και εξάντλησαν τη δυναμική του. Για τον δεύτερο, διάσπαση και διάλυση, εικονική δημοκρατία και μεταπολιτική προσωπολατρία. Τα μέλη, πολλά από τα οποία συντηρούν τις ελπίδες του 2015, δεν έχουν την παραμικρή εξουσία αλλά παρουσιάζονται, σε μια διαστροφή της διαλεκτικής, να έχουν όλες τις εξουσίες. Η εξουσία τού ενός βαφτίζεται στη δεξαμενή του Σιλωάμ των κατά φαντασία πολλών.
Τελειώνουν και οι δύο κύκλοι. Ο πρώτος πρέπει να οδηγήσει σε καταλλαγή μεταξύ των θραυσμάτων, αυτοκριτική, επιστροφή στη θεωρία και την ανάλυση των νέων κοινωνικών και πολιτικών δεδομένων. Ο εργασιακός μεταφορντισμός του 21ου αιώνα δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με τις θεωρίες του 20ού. Ετσι μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ κόσμου και πολιτικής και ορθώνεται ο κίνδυνος του φασισμού. Ο δεύτερος, με τη διαγραφή της ιστορίας, την οίηση των social media απαράλλακτη με αυτή της Δεξιάς, τη ρητορική υπερβολή της μεταπολιτικής.
Ο ΣΥΡΙΖΑ αφήνει ως παρακαταθήκη κάτι ανήκουστο και αποκρουστικό για τους αντιπάλους: η Αριστερά μπορεί να (ξανα)πάρει την κυβέρνηση.
Ο κ. Κώστας Δουζίνας είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, πρώην πρόεδρος του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς.
