«Κοινωνικές κατακτήσεις που θεωρούνταν αυτονόητα κεκτημένα αποτελούν ξανά απ’ την αρχή επίδικα για μια κοινωνία που τείνει να φοβάται και να ιδιωτεύει ολοένα περισσότερο»
Ρωτήθηκε ο Θαλής ο Μιλήσιος τι είναι το πιο ισχυρό πράγμα στον κόσμο. Και απάντησε: ἰσχυρότατον ἀνάγκη. κρατεῖ γὰρ πάντων. Η ανάγκη κινεί τον φυσικό και ανθρώπινο κόσμο και υπερνικά τα πάντα. Πολλοί λοιπόν σήμερα ρωτούν «ποιος ο ρόλος της Αριστεράς;». Και δεν βρίσκω πιο προφανή απάντηση απ’ την ανάγκη.
Ανάγκη όμως ως προς τι;
Για ακόμη μία φορά στη πολύβουη ροή της ιστορίας, η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με αδιέξοδα και προβλήματα που σε μεγάλο βαθμό γεννά κατά κύριο λόγο η ίδια η φύση του ανθρώπου. Ο πόλεμος ποτέ δεν έπαυσε, αλλά και ποτέ δεν ήταν τόσο αυτοκαταστροφικός, σταθερά τροφοδοτούμενος απ’ την ανθρώπινη νόηση και τεχνολογία.
Η υγεία παραμένει επισφαλής, είτε λόγω φυσικών πανδημικών εξάρσεων είτε εξαιτίας δικών μας ανθρώπινων επιλογών και για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας λόγω φτώχειας ή απάνθρωπων συνθηκών εργασίας. Οι κοινωνικές ανισότητες εξακολουθούν να διαιρούν την ανθρωπότητα και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια συνεχίζει να υπονομεύεται. Μαζί, η κλιματική κρίση και η καταστροφή του περιβάλλοντος ανοίγουν ακόμη και συζητήσεις επιστημονικής φαντασίας για την ανάγκη μετεγκατάστασης της ανθρωπότητας σε άλλο πλανήτη.
Στην Ευρώπη, η άνοδος της Ακροδεξιάς μετατοπίζει τη διαιρετική τομή περίπου στη μέση, όπου προοδευτικές και συντηρητικές δυνάμεις συγκρούονται σφοδρά για κοινωνικές κατακτήσεις που φάνταζαν αυτονόητα κεκτημένα πριν λίγα χρόνια. Σήμερα όμως οι κατακτήσεις αυτές αποτελούν ξανά απ’ την αρχή επίδικα για μια κοινωνία που τείνει να φοβάται ολοένα περισσότερο. Περιβάλλον, κλιματική κρίση, ανθρώπινα δικαιώματα, κοινωνικές ανισότητες, Προσφυγικό διχάζουν αλλά και ενώνουν.
Πρόσφατο παράδειγμα: Προ ολίγων εβδομάδων αριστεροί, σοσιαλοδημοκρατες, πράσινοι και φιλελεύθεροι υπερψήφισαν τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την υποχρεωτική αποκατάσταση του κατεστραμμένου φυσικού περιβάλλοντος στα Κράτη Μέλη, τον οποίον καταψήφισε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα παρέα με την Ακροδεξιά. Αν «πρόοδο» συνιστά η δράση για την προστασία του περιβάλλοντος με το βλέμμα στις επόμενες γενιές και «συντήρηση» αποτελεί η εμμονή σε πρακτικές εφήμερης ευημερίας για λίγους, τότε ξεκάθαρα η σύγκρουση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν μεταξύ προοδευτικών και συντηρητικών δυνάμεων. Αντίστοιχες διαιρέσεις αλλά και συγκλίσεις κυοφορούνται στην Ευρώπη για το Μεταναστευτικό, τα εργασιακά, το κράτος δικαίου και το κράτος πρόνοιας.
Μήτρα των προοδευτικών αυτών δυνάμεων παραμένει η Αριστερά συνεχίζοντας να τροφοδοτεί την ουσία του πράγματος: την ανάγκη υπέρβασης του εγώ για το εμείς. Την ανάγκη για τη συλλογική αντιμετώπιση των ανθρώπινων αδιεξόδων που συνεχώς γεννά ο αλαζονικός καταναλωτισμός μας και η εμμονή στην ατομική και εν τέλει αυτοκαταστροφική ευημερία. Την υπέρβαση αυτή ως ιστορική ανάγκη, την αντιλαμβάνομαι ως εφάμιλλη ενός λαϊκού ξεσηκωμού ή μιας εθνοαπελευθερωτικής επανάστασης, και όχι ως τη ρομαντική έμπνευση των αλτρουιστών Φιλελλήνων του 19ου αιώνα.
Αυτή η Αριστερά που γεννά μπορεί και να συγκλίνει, να συναινέσει και να ενώσει. Προϋπόθεση ότι συνεχίζει να γεννά.
Ο κ. Νικόλας Φαραντούρης είναι καθηγητής του Ευρωπαϊκού Δικαίου & Δικαίου Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, κάτοχος της Ευρωπαϊκής Εδρας Jean Monnet, μέλος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
