Μια από τις «σημαίες» της ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη ήταν η λεγόμενη αριστεία. Οταν ακούσαμε τις πρώτες υποσχέσεις περί αριστείας, αρκετοί σκεφτήκαμε ότι αυτή δεν είναι μια ελιτίστικη αναφορά, αλλά η αναγνώριση ενός πραγματικού αιτήματος και της μεσαίας τάξης, αλλά και εκείνων που δεν ανήκουν στους άριστους, να ενισχύεται η διάθεση για πρόοδο. Στη συνέχεια βέβαια ξέσπασε για μια ακόμη φορά μια διαμάχη ανάμεσα στους φίλους της αριστείας και σε εκείνους που βαπτίστηκαν εχθροί της αριστείας. Μια διαμάχη ανάμεσα στη λεγόμενη «αριστερή» προσέγγιση της αριστείας και στη «φιλελεύθερη» αντίληψή της.
Η αριστεία πράγματι είναι μια έννοια αμφίσημη, μπορεί να πάρει ένα θετικό πρόσημο αλλά μπορεί και να λειτουργήσει διαιρετικά, υπέρ της διαιώνισης των ταξικών προνομίων. Το 2021, επί υπουργίας Κεραμέως, θεσπίστηκε από την κυβέρνηση της ΝΔ η ελάχιστη βάση εισαγωγής στα ΑΕΙ με το επιχείρημα ότι δεν μπορεί να μπαίνουν στα πανεπιστήμια «μαθητές του 5» καθώς αυτό θα υπονομεύσει το ακαδημαϊκό επίπεδο και τέλος πάντων δίνει και το λάθος μήνυμα στα παιδιά που πρέπει να μάθουν να προσπαθούν για τους στόχους τους.
Ας πούμε για την οικονομία της συζήτησης ότι αυτή η παρέμβαση ήταν συμβατή προς το δόγμα της αριστείας. Αδυνατώ όμως να καταλάβω γιατί τα παιδιά που θα μπουν στα δημόσια ΑΕΙ πρέπει να μάθουν να προσπαθούν, ενώ άλλα παιδιά θα μπορούν να εισάγονται στα τμήματα Ιατρικής των μη κρατικών πανεπιστημίων ακόμη και με 8, όταν οι συνομήλικοί τους θα χρειάζονται έναν μέσο όρο βαθμολογίας πάνω από 19 προκειμένου να μπουν στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας. Πώς αυτό το καθεστώς εισαγωγής προωθεί την αριστεία; Πώς προωθεί την αριστεία η πρόβλεψη ότι τα διδακτορικά δεν θα είναι υποχρεωτικά για το σύνολο των διδασκόντων στα μη κρατικά πανεπιστήμια όταν είναι εκ των ων ουκ άνευ για τους διδάσκοντες στα δημόσια πανεπιστήμια; Πώς η λειτουργία με το πλαίσιο του franchise θα διασφαλίσει τον απαιτούμενο έλεγχο για να διασφαλιστεί το επίπεδο της αριστείας;
Ενας συνομιλητής μου προ ημερών, σε μια συζήτηση για τα μη κρατικά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια μου είπε μάλλον κυνικά «εγώ είχα την ευκαιρία να φοιτήσω σε κάποια από τα καλύτερα πανεπιστήμια της Ευρώπης, οι φίλοι μου δεν είχαν την ίδια δυνατότητα. Τι να κάνουμε, η ζωή είναι γεμάτη ανισότητες. Δυστυχώς και η παιδεία παράγει ανισότητες». Για το εκπαιδευτικό σύστημα μιας δίκαιης και δημοκρατικής χώρας ο πήχης πρέπει να μπαίνει στη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου συνολικά μιας γενιάς. Ο πήχης πρέπει να ανεβαίνει για όλους ώστε όλοι να προσπαθούν να φτάνουν πιο ψηλά. Η αριστεία θα μπορούσε πράγματι να είναι σημείο συνάντησης πολλών πολιτών, προερχόμενων δε από διαφορετικές αφετηρίες. Αρκεί να συμφωνήσουμε τι είναι τελικά αριστεία και τι δεν είναι.
