Παρακολουθώντας τη συζήτηση για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, εκείνο που μου κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι το πόσα παράδοξα της ελληνικής πραγματικότητας αναδεικνύονται.
Η απαγόρευση της λειτουργίας μη κρατικών ΑΕΙ, που αποτελεί πλέον παγκόσμια ιδιαιτερότητα, εξυπηρετούσε για χρόνια τη λογική της απόδοσης κρατικού κύρους πάνω τους με βάση παλιότερες κεντροευρωπαϊκές επιρροές σε αντίθεση με το πιο φιλελεύθερο αγγλοσαξονικό μοντέλο το οποίο αφήνει μεγαλύτερο ρόλο στον ανταγωνισμό και την αγορά. Η συζήτηση για το άρθρο 16 του Συντάγματος στην Ελλάδα νομίζω ότι έχει εξαντληθεί εδώ και χρόνια, το άρθρο αυτό έχει ξεπεραστεί ανεπίστρεπτα από την πραγματικότητα και οι συνεχείς αναφορές σε αυτό το μόνο που δείχνουν είναι το πόσο εμμονικά αρέσκεται η ελληνική κοινωνία στην αναμάσηση ζητημάτων που έχουν λυθεί οριστικά στον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο.
Δεδομένης της προηγούμενης έλλειψης συμφωνίας για την αναθεώρηση του άρθρου 16 αλλά και της διαφαινόμενης εκκολαπτόμενης μελλοντικής συναίνεσης, η κυβέρνηση κάνει πολύ καλά που φέρνει τώρα νομοθετική ρύθμιση μεταβατικού χαρακτήρα για το ζήτημα. Το πιο ισχυρό σημείο της κατά την άποψή μου είναι η έμφαση που δίνει το νομοσχέδιο στην ποιότητα των σπουδών που θα παρέχουν τα όποια ιδρύματα δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα. Τα κριτήρια που βάζει η κυβέρνηση για την ίδρυση παραρτημάτων ιδρυμάτων του εξωτερικού είναι ιδιαίτερα αυστηρά και ελπίδα μου είναι ότι τα κριτήρια αυτά θα γίνουν αφορμή για να γίνουν πιο ουσιαστικές και οι αξιολογήσεις των ελληνικών πανεπιστημίων.
Για να έχουν φυσικά νόημα οι αξιολογήσεις αυτές, πολλά θα πρέπει να αλλάξουν στον τρόπο λειτουργίας των πανεπιστημίων μας και τα όποια καλά ιδρύματα του εξωτερικού δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα να μπορέσουν να δώσουν παραδείγματα καλών πρακτικών, παραδείγματα τα οποία έχει άμεση και επιτακτική ανάγκη η ελληνική κοινωνία.
Κάποια στιγμή θα πρέπει να τελειώσουμε με το παράδοξο του ασφυκτικού και εντελώς αντιπαραγωγικού ελέγχου που ασκεί το κράτος στα ΑΕΙ αλλά και αυτού του σημερινού ρόλου των διαφόρων φοιτητικών παρατάξεων στις οποίες μια μερίδα της ελληνικής κοινωνίας έχει προσδώσει κυρίαρχο θεσμικό και εκπαιδευτικό ρόλο, ρόλο που έχει οδηγήσει στα σημερινά εκφυλιστικά φαινόμενα θεσμικής ανομίας.
Η συζήτηση για το νομοσχέδιο γίνεται αυτή τη στιγμή κυρίως με οικονομικούς όρους και περιστρέφεται γύρω από τις συναλλαγματικές ροές και τα επαγγελματικά δικαιώματα ή προνόμια των αποφοίτων. Η συζήτηση παραβλέπει εντελώς τις θετικές συνέπειες που έχουν για τους φοιτητές οι σπουδές στο εξωτερικό και δεν ακουμπάει καθόλου τις παράπλευρες κοινωνικές ωφέλειες για τις χώρες προέλευσης και υποδοχής. Πριν από λίγους μήνες είχα την τύχη να επισκεφτώ με τα παιδιά μου τη Φλωρεντία. Εκεί συναντήσαμε μια γειτόνισσά μας και παιδική τους φίλη που όντας φοιτήτρια στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης έκανε ένα εξάμηνο σπουδών ως επισκέπτρια φοιτήτρια στη Φλωρεντία. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το ότι στις βραδινές μας βόλτες στο κέντρο της πόλης άκουγα πολλά αμερικανικά αγγλικά. Ρώτησα έναν φίλο μου καθηγητή πανεπιστημίου εκεί και μου είπε ότι υπάρχουν πάνω από 20 παραρτήματα αμερικανικών πανεπιστημίων αυτή τη στιγμή στη Φλωρεντία.
Εχοντας υπηρετήσει στο διοικητικό συμβούλιο του College Year in Athens, ενός μη κερδοσκοπικού εκπαιδευτικού ιδρύματος που δραστηριοποιείται εδώ και 60 χρόνια στην Ελλάδα στον ίδιο χώρο (κάτι αντίστοιχο με το Erasmus της ΕΕ δηλαδή) και έχοντας δει το πόσα μακροχρόνια φιλελληνικά αισθήματα δημιουργεί στους αποφοίτους του, ευελπιστώ ότι το επερχόμενο νομοσχέδιο θα συνεισφέρει στη δημιουργία ήπιας διπλωματικής ισχύος για τη χώρα μας. Μία ακόμα πιθανή ωφέλεια. Ας το προσπαθήσουμε λοιπόν και ας μη μείνουμε προσηλωμένοι σε ξεπερασμένα δόγματα του παρελθόντος…
Ο κ. Μιχάλης Μπλέτσας είναι ερευνητής και διευθυντής Πληροφορικής του ΜΙΤ Media Lab.
