Από το 2022, περισσότερα από 468 εκατομμύρια παιδιά ζουν σε γεωγραφικές ζώνες ενεργών συγκρούσεων. Κι αυτός είναι διπλάσιος από τον αριθμό των παιδιών που επλήγησαν από τον πόλεμο στα μέσα της δεκαετίας του 1990.
Πριν από ένα χρόνο η Unicef προειδοποίησε πως ο πόλεμος στην Ουκρανία έχε ωθήσει μια γενιά στο χείλος του γκρεμού. Αυτή η τοποθέτηση πυροδότησε μια σειρά συζητήσεων και δημοσιευμάτων περί χαμένων γενιών.
Στη Λωρίδα της Γάζας, που έχει χαρακτηριστεί από τον εκπρόσωπο της Unicef, James Elder ως «το πιο επικίνδυνο μέρος στον κόσμο για να είσαι παιδί», σχεδόν ένα εκατομμύριο παιδιά έχουν ξεριζωθεί και έχουν χάσει τα σπίτια τους.
Καθημερινά συνδιαλεγόμαστε με παιδιά που έχουν απωλέσει τον οικείο χώρο του και που έχουν χάσει τους γονείς εν μέσω του ταξιδιού, με παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση, παραμέληση ή εκμετάλλευση. Καθημερινά αλληλοεπιδρούμε με παιδιά του πολέμου και προσπαθούμε να τα βοηθήσουμε να βρουν νέες καταγωγικές ρίζες, να αισθανθούν ασφαλή, να εστιάσουμε στις ανάγκες τους, να ελαχιστοποιήσουμε τις συνέπειες του πολέμου πάνω τους, να τα μυήσουμε στον κόσμο μας, να τα μάθουμε τη γλώσσα μας.
Είναι αποδεδειγμένο –μέσα από επιστημονικές έρευνες– πως οι κοινωνικοί παράγοντες επιδρούν πάνω στην ψυχική υγεία Όλοι οι πρόσφυγές από όπου και αν προέρχονται, έχουν διακινδυνεύσει τη ζωή τους, έχουν δει την καθημερινότητα και τον κοινωνικό τους ιστό να καταστρέφεται. Κι έπειτα είτε έχουν αναγκαστεί να κρυφτούν σε καταφύγια για να αποφύγουν τους βομβαρδισμούς, είτε έχουν περπατήσει για ώρες κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες, έχουν στοιβαχτεί σε υπερπλήρη λεωφορεία και βάρκες ,είτε έχουν χωριστεί από τις οικογένειές τους βίαια στα σύνορα.
Κι έχουμε δει- μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια- μικρούς κα μεγάλους που βρίσκονται σε μια μακροχρόνια αβεβαιότητα, να αισθάνονται απουσία προοπτικής και σταδιακά να μη βρίσκουν πια λόγο για να ζουν. Τα παιδιά του πολέμου μας δείχνουν καθημερινά στην πράξη πως είναι απολύτως αναμενόμενο σε μη φυσιολογικές καταστάσεις να κάνει κάποιος ακόμα και μη φυσιολογικά πράγματα διότι διαβιεί σε κατάσταση μεθοριακότητας ενώ ταυτόχρονα καλείται να επανεφεύρει τον εαυτό του, γιατί αισθάνεται πως δεν ανήκει ούτε στη μια πατρίδα ούτε στην άλλη αλλά να πρέπει την ίδια στιγμή να επανανοηματοδοτήσει τον κόσμο του.
Τα παιδιά του πολέμου, που βρίσκονται πια ανάμεσα μας ως νέοι ενήλικες μας έχουν ανοίξει νέους δρόμους διαχείρισης του τραύματος, μας έχουμε καταστήσει ικανούς να μη τα θυματοποιούμε και να μην τα αντιμετωπίζουμε ως κάτι ενιαίο, να μην επιτρέπουμε πια στις επιμέρους ταυτότητες του ξεριζωμένου να υπερκαλυφθούν από την προσφυγιά.
Αυτοί οι νέοι πια ενήλικες μέσα από τη δική τους εμπειρία και διαχείριση της προσφυγικής συνθήκης» μας διδάσκουν κάθε μέρα πολλά περισσότερα από όσα ενδεχομένως μπορούμε να τους διδάξουμε εμείς όπως το ότι όταν βοηθάς άλλους ανθρώπους έχοντας ο ίδιος μια προσφυγική εμπειρία, αυτό ενισχύει την ανθεκτικότητα τόσο εκείνων που λαμβάνουν όσο και εκείνων που δίνουν βοήθεια.
Το παράδειγμα των «ομότιμων βοηθών», δηλαδή των ατόμων που μοιράζονται εμπειρίες παρόμοιες με αυτές των ωφελούμενων τους, αποτελεί μία από τις βέλτιστες πρακτικές, καθώς λειτουργούν στο πλαίσιο ενός μοντέλου ολοκληρωμένης φροντίδας με επίκεντρο την κοινότητα. Κι εμείς στη Γενική Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας μαθαίνουμε καθημερινά από τους δικούς μας Μέντορες, τον Μοχάμεντ από την Παλαιστίνη, τον Χάντι και ο Τζαμί από το Αφγανιστάν, τη Νεγκίν από το Ιράν, τον Κειτά από την Ακτή Ελεφαντοστού, τον Αμαντού από τη Γουινέα να βλέπουμε τους ανθρώπους πέρα από το προσφυγικό τους στάτους, πέρα από το στίγμα του μετανάστη, να αντιμετωπίζουμε κάθε οικείο ή ξένο γύρω μου ως ένα ξεχωριστό άνθρωποι που έχει το δικό του αίτημα, τη δική του μοναδική ιστορία.
Αυτοί οι νέοι μας συνάδελφοι έχουν αποδείξει στην πράξη- μέσα από τη δική τους δράση- πως όταν δεν αφήνουμε τους ανθρώπους να γίνουν μόνο σφουγγάρια φόβων και θλίψεων αλλά σφουγγάρια νέων σημαινόντων , μπορούν να επανανοηματοδοτήσουν τον κόσμο τους και να κάνουν θαύματα. Και δεν είναι οι μόνοι. Ολοένα και περισσότερα ασυνόδευτα παιδιά που διαμένουν στις μακροχρόνιες δομές φιλοξενίας μας και φοιτούν στα διαπολιτισμικά σχολεία μας ξεχωρίζουν μέσα από τις επιδόσεις τους στα μαθήματα, στα αθλήματα και στις τέχνες .Και είναι πάντα τα παιδιά που σπάνε τα στερεότυπα και μας παρουσιάζουν νέες οδούς συνύπαρξης.
Στην Ιταλία, σε ένα μεσαιωνικό χωριό έξω από την Τοσκάνη, η σχολή Rondine – Cittadella della Pace» (Ακρόπολη της Ειρήνης) υποδέχεται κάθε χρόνο νέους φοιτητές,: που προέρχονται από ενεργές ή πρώην εμπόλεμες ζώνες του κόσμου και επιθυμούν να συμβιώσουν και να μοιραστούν την εμπειρία των συγκρούσεων. Στις ίδιες αίθουσες διδασκαλίας συνυπάρχουν μαθητές από την Παλαιστίνη και το Ισραήλ, από την Ουκρανία και τη Ρωσία ενώ συχνά στα δωμάτια της φοιτητικής εστίας ενθαρρύνεται η συγκατοίκηση συγκρουόμενων χώρες προέλευσης των παιδιών. Αυτά τα παιδιά που βρέθηκαν εκεί έδειξαν πως είναι σε θέση να δουν τον άνθρωπο πίσω από τον εχθρό, πίσω από τον ξένο, τον αλλόθρησκο, τον διαφορετικό, κάτι που συχνά δυσκολευόμαστε να κάνουμε εμείς οι μεγάλοι στα κέντρα εξουσίας. Αυτά τα παιδιά που έζησαν πολέμους, θα είναι οι αυριανοί πρέσβεις της ειρήνης. Κι αυτό είναι το δικό τους μάθημα που μπορούν να μας δώσουν, αρκεί να τους παραχωρήσουμε ένα ασφαλές και φιλόξενος έδαφος. Τότε είναι βέβαιο πως δεν θα καταλήξουν χαμένη γενιά αλλά θα γίνουν μέρος μιας γενιάς ειρήνης και συμπερίληψης.
Ο κύριος Ηρακλής Μοσκώφ είναι γενικός γραμματέας Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας.
