Αποπροσανατολισμός, παραπληροφόρηση, σύγχυση, είναι μερικές μόνο από τις δυσμενείς επιπτώσεις που προκαλούν κακόβουλοι ή αστόχαστα παρορμητικοί χρήστες του Διαδικτύου. Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) προσφέρουν «φόρα ελευθερίας έκφρασης» από τα οποία αντλούν ιλιγγιώδη υπερκέρδη. Μιλάμε πλέον και εκπέμπουμε άπαντες. Προάγουμε πράγματι κριτικό λόγο και διάλογο, τις κορυφαίες αξίες της δημοκρατίας, την εποχή της άκρας εμπορευματοποίησής τους; Ή απλώς καταλήγουμε χρήσιμα κύμβαλα αλαλάζοντα; Γιατί να μην απολαμβάνουμε την απόλυτη «Ελευθερία της Εκφρασης». Καμία «κοινωνία» δεν λειτουργεί άνευ όρων και ορίων. Οι κοινωνίες συνέχονται από κανόνες. Τα ανθρώπινα δικαιώματα συμψηφίζονται και εναρμονίζονται μεταξύ τους, είναι περατά. Οι εύλογοι περιορισμοί διασφαλίζουν τη μη προσβολή των άλλων. Στην πραγματική ζωή αυτοελεγχόμαστε περισσότερο σεβόμενοι τα δικαιώματα των συνανθρώπων και τους νόμους. Γιατί, τότε, τείνουμε να δρούμε ανεξέλεγκτα στα ΜΚΔ; Οποτε προκαλούμε σύγχυση σε συμπολίτες, παραβιάζουμε έννομα δικαιώματά τους, υποσκάπτοντας μακροπρόθεσμα και την κοινωνική εμπιστοσύνη.
Μα, μπορεί να γεννηθεί κοινωνία στην αποτοπικοποιημένη ψηφιακή συνύπαρξη; Στο virtual πλαίσιο η «κοινωνία» μοιάζει όντως αδιανόητη. Κι όμως, οφείλουμε να την επινοήσουμε. Είναι ανυπέρθετη ανάγκη να συγκροτήσουμε εύτακτη ψηφιακή επικράτεια, εγκαθιδρύοντας κοινούς κανόνες, καταπολεμώντας την «ψηφιακή ανομία» και την ασυδοσία που κυριαρχούν ήδη. Στο Διαδίκτυο συγκατοικούμε πλέον με τα δύο τρίτα των κατοίκων του πλανήτη. Στα δημοφιλέστερα ΜΚΔ αλληλεπιδρούν μαζικά επίσης δυσθεώρητοι πληθυσμοί. Δραστηριοποιούνται επιχειρήσεις, οργανισμοί, επαγγελματικοί φορείς και βέβαια ποικίλοι «προπαγανδιστικοί στρατοί» που προωθούν την agenda τους, οικονομικού ή πολιτικού περιεχομένου. Στο «ψηφιακό σύμπαν» είναι κρισιμότατη εξάλλου η διάκριση των χρηστών με γνώμονα τα παράνομα κίνητρα. Πολλοί προνομιακοί πρωταγωνιστές εφορμούν εναντίον των εκατομμυρίων ανυποψίαστων, καλοπροαίρετων ή αφελών χρηστών. Δρουν επιθετικά, κυριαρχώντας στο σχεσιακό τρίπτυχο: «Θύτες-Βλάβες-Θύματα». Σερφάροντας, εκτός προεπιλεγμένης πλατφόρμας, βρίθουν μπροστά μας, «ως ειδήσεις», εντυπωσιοθηρικοί τίτλοι τύπου: «Βόμβα», «Σοκ και δέος», «Σκάνδαλο», καθώς διαγκωνίζονται για την απόσπαση προσοχής. Πόσες «βόμβες» αντέχουν όμως οι ανθρώπινοι οργανισμοί;
Τέτοια διακυβεύματα θέτουν επιτακτικά προτάγματα πολιτικών ρυθμίσεων και πρωτοβουλιών για απτές λύσεις. Ωστόσο, εκτός σπανίων εξαιρέσεων, οι κυβερνήσεις ορρωδούν. Φοβούνται να θίξουν τα πανίσχυρα μονοπώλια του Διαδικτύου. Κοντολογίς, διστάζουν να λάβουν μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης των ψηφιακών κρίσεων. Συχνά δε αντιδρούν με παρωχημένα αντανακλαστικά. Στην Ελλάδα αναθεωρήθηκε το άρθρο του Ποινικού Κώδικα για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων. Πόσο εφαρμόσιμος είναι όμως ο αυστηροποιημένος Π.Κ. σε περιβάλλοντα όπου όλες και όλοι είμαστε δυνάμει αναμεταδότες ψευδών ειδήσεων, αφού παραπλανηθήκαμε μόλις οι ίδιοι πανεύκολα; Οι προκλήσεις αφορούν πολίτες, κοινωνίες, κράτη, την «Παγκόσμια Κοινότητα», πολυεπίπεδα. Με δεδομένα τα παραπάνω, το στοίχημα έγκειται στο πώς θα αποτρέψουμε την κυριαρχία του χάους. Το ζητούμενο είναι να κατορθώσουμε την κοινωνικά ευεργετική χρυσή τομή στην ψηφιακή μας επικράτεια.
Η κυρία Σοφία Καϊτατζή-Γουίτλοκ είναι καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Πολιτικής Επικοινωνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
