1. Η εξέλιξη του αντιπροσωπευτικού συστήματος οδήγησε στον συγκερασμό του με τη δημοκρατική αρχή. Η καθιέρωση της καθολικής ψήφου μετέτρεψε τα φιλελεύθερα συστήματα σε φιλελεύθερα δημοκρατικά πολιτεύματα. Τοιουτοτρόπως, η Βουλή του 19ου αιώνα ως αντιπροσωπευτικό σώμα που νομοθετεί και ελέγχει την κυβέρνηση του βασιλιά αναπροσδιορίστηκε. Ειδικότερα, η Βουλή κατά το ανωτέρω χρονικό διάστημα αναδεικνυόταν μέσω της περιορισμένης – τιμηματικής ψήφου και λειτουργούσε ως ο τόπος συνάθροισης των αντιπροσώπων του έθνους, οι οποίοι διερμήνευαν το «εθνικό συμφέρον» υπό την επίδραση του «ορθού λόγου».
Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα στη Βουλή, που αναδεικνύεται πλέον με καθολική ψηφοφορία, κυριάρχησαν οι συμπαγείς κοινοβουλευτικές ομάδες με χαρακτηριστικό γνώρισμα την κομματική πειθαρχία. Οι εντός της Βουλής αντιπαραθέσεις διενεργούνταν μεταξύ της κοινοβουλευτικής κυβερνητικής πλειοψηφίας και της αντιπολιτευτικής μειοψηφίας.
2. Κατά το πρώτο τέταρτο του τρέχοντος 21ου αιώνα η Βουλή έχει απομακρυνθεί από τα στερεότυπα του αντιπροσωπευτικού συστήματος, σύμφωνα με τα οποία οι βουλευτές διδάσκουν την πολιτική κοινωνία με τη συμπεριφορά τους. Σήμερα πλέον η Βουλή λειτουργεί, ως επί το πλείστον, ως διεκπεραιωτής των θελήσεων της κυβέρνησης. Η αντικατάσταση της Βουλής των λαμπρών προσωπικοτήτων από τη Βουλή των λαμπερών προσώπων οδήγησε σε περαιτέρω αποκλίσεις, ώστε συζητείται εντόνως η κρίση του αντιπροσωπευτικού συστήματος, αν και συχνά χρησιμοποιείται ο σχετικά μη δόκιμος όρος «κρίση του κοινοβουλευτισμού».
3. Με την αναθεώρηση του 2001 καταβλήθηκε εκ μέρους της Ζ’ Αναθεωρητικής Βουλής σοβαρή προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα σχετικά ζητήματα μέσω του εξορθολογισμού τόσο της νομοθετικής διαδικασίας όσο και του κοινοβουλευτικού ελέγχου με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Ετσι οι όποιες σκέψεις για τη θεσμική ενίσχυση της Βουλής πρέπει να περιλαμβάνει σειρά μέτρων ώστε η πληροφόρηση των πολιτών να διασφαλίζεται μέσω της αναβαθμισμένης λειτουργίας της Βουλής. Ενδεικτικά να σημειωθεί η αναθεώρηση του θεσμού των εξεταστικών επιτροπών ώστε αυτές να συνιστώνται με πρόταση του ενός τρίτου του όλου αριθμού των βουλευτών χωρίς να απαιτείται σύμπραξη της πλειοψηφίας. Επίσης πρέπει να εξαλειφθεί ο ισχύων περιορισμός για σύσταση δύο μόνο επιτροπών από την αντιπολίτευση. Αναγκαία είναι επίσης η θεσμοθέτηση της δυνατότητας της μειοψηφίας εντός της επιτροπής να επιβάλει αριθμό μαρτύρων και άλλων αποδεικτικών μέσων. Στα υπ’ όψιν της επόμενης Αναθεωρητικής Βουλής σκόπιμο είναι να περιληφθεί και ο θεσμικός εκσυγχρονισμός της ποινικής ευθύνης των υπουργών ώστε αφενός μεν να συντμηθεί η υπερχειλής διάταξη του άρθρου 86 του Συντάγματος και αφετέρου να ανταποκρίνεται η ρύθμιση στις σημερινές απαιτήσεις.
4. Εν τω μεταξύ όμως η εκτελεστική λειτουργία σήμερα ασκείται εν πολλοίς όχι μόνο από την κυβέρνηση αλλά και από τα αντίστοιχα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Υπό το ανωτέρω πρίσμα απαιτείται η αναβάθμιση του ρόλου της ειδικής Διαρκούς Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, η οποία μεταξύ άλλων είναι αρμόδια για τα θεσμικά θέματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τις κανονιστικές πράξεις των οργάνων της. Θεσμικά πρότυπα μπορεί να αντληθούν από τις αντίστοιχες ρυθμίσεις άλλων δημοκρατικών πολιτειών που είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ο κ. Αλκης Ν. Δερβιτσιώτης είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
