Μας τρομάζει ο υπερτουρισμός, αλλά ας αρχίσουμε λέγοντας πως είμαστε όλοι μέρος του προβλήματος: οι πρωταγωνιστές. Οχι μόνο επειδή ξεχυθήκαμε από παλιά, και τώρα ακόμα περισσότερο, από το άστυ στα νησιά, στα αξιοθέατα, στις θάλασσες και σε άλλους παραδεισένιους προορισμούς, χτίζοντας ασταμάτητα και καταστρέφοντας φυσικά και ανθρωπογενή τοπία. Αλλά και επειδή ταξιδεύουμε περιχαρείς σε προορισμούς με ακόμα υψηλότερο υπερτουρισμό από τον δικό μας, στη Ρώμη, στο Παρίσι, στη Βαρκελώνη, στη Βενετία, στην Πράγα και αλλού. Εκεί έχουν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα και οφέλη από εμάς. Τα αντιμετωπίζουν;
Εχουν σχεδιάσει από πριν την εκρηκτική ανάπτυξη του τουρισμού τους και όλα πάνε ρολόι; Οχι βέβαια. Τα μέτρα λαμβάνονται παντού εκ των υστέρων και δεν είναι ποτέ αρκετά. Στη Βενετία, για παράδειγμα, προχώρησαν σε σκληρές απαγορευτικές αποφάσεις όταν έφτασε το απροχώρητο, αλλά δεν αρκεί ούτε αυτό.
Υποδομές χρειάζονται βέβαια, αλλά με μέτρο, γιατί έχουν και αυτές επιπτώσεις. Εκείνο που κυρίως χρειάζεται, όμως, είναι ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης, ελέγχου και προστασίας. Γιατί θέλουμε τον τουρισμό (των άλλων και τον δικό μας) αλλά πρέπει να επιβάλουμε ουσιαστικούς κανόνες και κυρίως την αυστηρή εφαρμογή τους. Και πάνω από όλα θέλουμε την προστασία του ελκυστικού περιβάλλοντος των προορισμών για να συνεχίσουμε να το απολαμβάνουμε και να πηγαίνουμε σε αυτό.
Με άλλα λόγια, επιβάλλεται η οριστική ανακοπή κάθε ανοικοδόμησης εκτός προστατευόμενων ή όχι οικισμών και ο δραστικός περιορισμός των μη-αναγκαίων υποδομών μεγάλης κλίμακας – ναι στο πόσιμο νερό και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά όχι στα βαριά λιμάνια για τα μεγάλα πλοία και στις πληθωρικές μαρίνες. Και, κυρίως, εξασφάλιση του άμεσα εφικτού και αποτελεσματικού για την καθημερινή ευημερία και εξυπηρέτηση του τουρισμού (και ημών των γηγενών ταυτόχρονα).
Το πιο απλό παράδειγμα είναι το μετρό, που είναι εχθρικό στους πολλούς τουρίστες του αεροδρομίου των Αθηνών. Τα δρομολόγια αραιώνουν διαρκώς και περιορίζονται νωρίς το βράδυ όσο αυξάνεται ο αριθμός των τουριστών – και το λέω από προσωπική εμπειρία.
Μοιάζει με σκληρή εκδίκηση ενάντια σε όσους έκαναν το λάθος να ταξιδέψουν ή να έρθουν στη χώρα μας για τουρισμό. Για να το αλλάξουμε αυτό, δεν χρειάζονται υποδομές. Μόνο λειτουργικός σχεδιασμός με κοινή λογική για την αποτελεσματική και άνετη εξυπηρέτηση της διαρκώς αυξανόμενης κίνησης. Και όμως αυτό ακριβώς λείπει από την πολιτική διαχείριση των υπαρκτών υποδομών και από τους περισσότερους officers που εντέλλονται να αποφασίζουν για τη λειτουργική απόδοσή τους.
Δεν είναι ζήτημα υλικών αλλά νοητικών υποδομών. Μόνο αυτές μπορούν να επιφέρουν την ανάπτυξη χωρίς ανάλωση, την απόλαυση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος χωρίς τη λαίμαργη καταβρόχθισή του. Αλλιώς, το τέλος του τουρισμού και του υπερτουρισμού θα είναι κοντά και τα πληθωρικά κτίσματα και οι υποδομές των μεγάλων τουριστικών προορισμών θα γίνουν τα αδιάφορα ερείπια των μελλοντικών αρχαιολογικών ερευνών.
Ο κύριος Παναγιώτης Τουρνικιώτης είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
