Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά έρχονται. Καιρός για απολογισμούς και σχεδιασμούς και στην εξωτερική πολιτική. Παρόλο που τα τελευταία 15 χρόνια έχουν συντελεστεί τεκτονικές αλλαγές στη Δύση, όπου θέλουμε να ανήκουμε, η Ελλάδα κοιτάζει τον ομφαλό της: την πρόσφατη οικονομική κρίση και ποιοι διαπραγματεύτηκαν καλύτερα την υπαγωγή μας στα μνημόνια. Σαφώς, η οικονομική κρίση φτωχοποίησε τους Ελληνες οικονομικά και ηθικά με μακροπρόθεσμες συνέπειες. Αλλά το ελληνικό πρόβλημα πρέπει να ενταχθεί στον κοινό παρονομαστή των μεγάλων διεθνών ζητημάτων για να κερδίσει τη θετική προσοχή των συμμάχων μας.
Για παράδειγμα, συνιστά τομή η επανάκαμψη του κρατικού προστατευτισμού στις ΗΠΑ και η συνθηκολόγηση της θεωρίας ότι ο καπιταλισμός συνταιριάζεται μόνον με τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Μια χαρά συνδυάζεται, π.χ., και με τον κινεζικό κομμουνισμό.
Ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη με την εντολή, μεταξύ άλλων, να εξοικονομήσει χρήματα για τους Αμερικανούς ώστε να αντιπαλέψει τον εξωτερικό ανταγωνισμό σε επίπεδο οικονομίας και ιδεολογίας (MAGA).
Η Ευρώπη εκούσα-άκουσα ακολουθεί. Ισως είναι ευκαιρία για την Ελλάδα. Δεν χρειάζεται περισσότερη κρατική προστασία σε υγεία, παιδεία, ασφάλεια, μισθούς, συντάξεις που είναι τα βασικά; Πάντως, δεν της φτάνει το μοντέλο της δήθεν αγοράς που καταλήγει σε οικονομική και κοινωνική πυραμίδα.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση, από την άλλη, ζει στον κόσμο της μοιράζοντας θέσεις και χρήματα που εξοικονομεί από την αμερικανική αμυντική προστασία. Ταυτόχρονα, φέρεται συντηρητικά κραδαίνοντας τον ακροδεξιό κίνδυνο, ο οποίος, παρά τους αντι-μεταναστευτικούς φραγμούς, ολοένα εξαπλώνεται.
Η ενοποίηση προχωρά τόσο αργά που μοιάζει σταματημένη (βλ. διεύρυνση). Επαπειλείται αλλαγή συνόρων με πολέμους που μαίνονται στις παρυφές της ΕΕ (Ουκρανία, Γάζα – Λίβανος, Συρία), αλλά ορισμένες χώρες-μέλη δυσκολεύονται να καταβάλουν 2% του ΑΕΠ στη νατοϊκή άμυνα, παρότι υπόσχονται αυτόνομη ευρωπαϊκή άμυνα.
Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να θέσει περισσότερες διεκδικήσεις η Ελλάδα που δαπανά για την άμυνα πάνω από 3,5% του ΑΕΠ;
Σχεδιάζει η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση την επόμενη δεκαετία έστω ή ακολουθεί τυφλά τον εκλογικό κύκλο αφήνοντας άλλους να σκεφθούν εμφορούμενη από ηττοπάθεια ότι δεν επηρεάζει τίποτε;
Αλλες ευρωπαϊκές χώρες σκέπτονται. Οχι οικονομίστικα, αλλά γεωοικονομικά και γεωπολιτικά. Δεν αρκεί πια να επαιρόμαστε πως είμαστε παλαιό μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.
Ανατολικοευρωπαϊκές χώρες αναλαμβάνουν σημαντικές θέσεις στη Δύση, κυρίως οι όμορες με τη Ρωσία, παίρνοντας την απαραίτητη αμυντική και οικονομική βοήθεια (π.χ., Πολωνία, Σουηδία, Φινλανδία). Οι Βαλτικές Χώρες κατέχουν καίρια χαρτοφυλάκια στην εξωτερική και αμυντική πολιτική της ΕΕ, μολονότι συνολικά είναι πληθυσμιακά μικρότερες από την Ελλάδα.
Αυτό σημαίνει ότι αναπτύσσεται η βορειοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ με κόστος για τη νοτιοανατολική, όπου βρίσκεται η Ελλάδα (και η Τουρκία). Παρά τις νέες αμερικανικές βάσεις (όπως στην Αλεξανδρούπολη), έχει μειωθεί η γεωπολιτική της θέση που αποτελούσε διαχρονικά διαβατήριο συμμετοχής στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Καμπή που δεν περνά απαρατήρητη από την Τουρκία, η οποία επιδιώκει να ηγεμονεύσει στο μεταίχμιο Ανατολής – Δύσης.
Στον οικονομικό τομέα, υπάρχει σχέδιο δράσης αν οι χειμαζόμενοι ευρωπαίοι εταίροι σπάσουν το μορατόριουμ για το διαρκώς διογκούμενο εξωτερικό μας χρέος νωρίτερα από το 2032; Πού θα βρει η τότε κυβέρνηση τους πόρους αν όχι στη βαρύτερη άμεση και έμμεση φορολόγηση; Δεν γεννά φορολογική αισιοδοξία ούτε η καλπάζουσα αντι-επενδυτική διαφθορά ούτε το μείζον δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ατελέσφορος διάλογος με την Τουρκία είναι μια στρουθοκαμηλική αναβολή της επίπονης θεσμικής αναδιάρθρωσης που χρειάζεται η χώρα για να μη θεωρείται δεδομένη.
Για να κινητοποιηθούμε έγκαιρα, ας συνειδητοποιήσουμε ότι «στραβά αρμενίζουμε».
Η κυρία Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου είναι καθηγήτρια Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.
