Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να μάθεις. Ο εμπειρικός, τα διαβάσματα, ο συνδυαστικός, η παρατήρηση αιτίας και αποτελέσματος, οι σπόντες και οι καραμπόλες που από αλλού αρχίζουν και αλλού καταλήγουν, πάντως θα μάθεις. Το τι θα κάνεις μετά είναι που μας διαφοροποιεί. Δεν προσφέρονται όλες οι εμπειρίες για διδάγματα, κάποιες παραμένουν απλώς πληροφορίες, δεν επηρεάζουν τη ζωή μας, τις προσπερνάμε σαν ταινία που είδαμε και την ξεχάσαμε αμέσως.
Ο αμερικανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Αμπρόουζ Μπιρς έγραψε κάποτε πως ο πόλεμος είναι ο τρόπος που διάλεξε ο Θεός για να μάθει στους Αμερικανούς Γεωγραφία. Ακριβώς όπως εμείς τα αγοράκια μάθαμε Γεωγραφία μέσα από το ποδόσφαιρο. Τόσες ώρες στο σχολείο δεν ήταν ικανές να μας διδάξουν όσα μας έμαθαν κάτι απίθανες ομάδες με τις οποίες κληρωνόμασταν στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις και έπρεπε και μάθουμε πόλεις που πρώτη φορά ακούγαμε. Από τη χωρητικότητα των γηπέδων τους υπολογίζαμε πάνω-κάτω και τον πληθυσμό τους. Οπως μάθαμε τον πληθυσμό της Ουκρανίας αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου.
Κάποιες φορές ο θάνατος ενός ανθρώπου είναι εκείνος που απελευθερώνει έναν ποταμό πληροφοριών για τη ζωή του στο Διαδίκτυο. Με απίστευτη βιασύνη όμως. Κάποτε πρέπει να μάθουμε κάτι που έχει να κάνει με τον πολιτισμό και τον σεβασμό. Οταν πεθαίνει ένας άνθρωπος – και μάλιστα καλλιτέχνης που δεν έχει πάρει και σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή μας – οι μόνοι που έχουν δικαίωμα να μιλήσουν για εκείνον τις πρώτες μέρες είναι όσοι τον αγάπησαν. Οι υπόλοιποι μπορούμε να περιμένουμε και λίγο πριν καταθέσουμε τη δική μας «δίκαιη» αποτίμησή του, δεν χάθηκε κι ο κόσμος.
Από τις πυρκαγιές μάθαμε πράγματα για οικοσυστήματα, για ισορροπίες στη φύση, για τις συνέπειες σε εκθετική μορφή που θα έχει έστω και ένας βαθμός αύξησης της θερμοκρασίας της Γης. Μόνο για τους υπεύθυνους των κεντρικών πολιτικών αποφάσεών μας δεν μάθαμε τίποτα καινούργιο. Χαμογελαστοί όπως πάντα, δεν ξέρω πού σπούδασαν οι επικοινωνιολόγοι τους.
Ενας χωρισμός, από ερωτικό σύντροφο ή από φίλο, δεν σε μαθαίνει πράγματα για τις σχέσεις, ούτε για τον άλλον, μόνο για εσένα. Είναι τρία σε ένα, ταχύρρυθμη ψυχανάλυση, αυτογνωσία, αποδοχή. Αν δεν κάνεις το λάθος να πιστέψεις πως μπορείς πια να αλλάξεις πράγματα στον εαυτό σου όλα θα πάνε καλά, αλλιώς θα τρως τοίχο συνέχεια.
Η πιο ακριβή γνώση είναι όταν ανακαλύπτεις πώς σε βλέπουν οι άλλοι. Οχι τόσο για τη γνώμη τους – δεν έχει συνήθως ιδιαίτερη σημασία – αλλά για εσένα. Ο ήρωας του Λουίτζι Πιραντέλο στο βιβλίο του «Ενας, κανένας και εκατό χιλιάδες» ξυπνάει ένα πρωί και παρατηρεί για πρώτη φορά στη ζωή του πως η μύτη του γέρνει λίγο δεξιά.
Οταν το κουβεντιάζει με τους φίλους του ανακαλύπτει πως όλοι το είχαν προσέξει αλλά δεν το ανέφεραν ποτέ γιατί θεώρησαν πως το γνώριζε. Παίρνει ανάποδα τη ζωή του και συναντιέται με όλες τις παλιές του σχέσεις. Ολες το είχαν προσέξει. Δεν άλλαξε κάτι. Είμαι αυτός που είμαι και η μύτη μου γέρνει λίγο δεξιά.
