Αστραψαν και βρόντηξαν οι Κασσάνδρες μετά την ιερόσυλη ενέργεια του κ. Ερντογάν να μετατρέψει την εκκλησία της Παναγίας της Χώρας σε τζαμί. Πολλοί έψεξαν την κυβέρνηση ότι δεν απάντησε σθεναρά στην απρεπή ενέργεια του τούρκου προέδρου κι άλλοι διερωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί το ταξίδι του κ. Μητσοτάκη στην Τουρκία εν μέσω της θύελλας που δημιούργησε αυτή η κυβερνητική ενέργεια. Κανείς, πάντως, δεν φρόντισε να μας απαντήσει ποιο θα ήταν το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων, στην περίπτωση που ματαίωνε ο Ελληνας πρωθυπουργός τη μετάβασή του εκεί.
Πράγματι μια εξέλιξη μάλλον δυσμενής για τα ελληνικά συμφέροντα θα ήταν η ματαίωση του ταξιδιού. Θα έδινε την ευκαιρία στους Τούρκους, απελευθερωμένους από τις δεσμεύσεις των πρόσφατων συναντήσεων, να επαναρχίσουν τη συνήθη πρακτική των υπερπτήσεων και των οχλήσεων πάνω από το εθνικό ελληνικό έδαφος, με τους κινδύνους ρήξης που συνεπάγεται μια τέτοια καθημερινή ρουτίνα. Εκτός από το γεγονός ότι η Διακήρυξη των Αθηνών θα ήταν πλέον σε πλήρη αχρησία, αφού ένα θεμελιώδες βήμα στα ελληνοτουρκικά θα είχε ανατραπεί από ελληνική συμπεριφορά. Ασχέτως από το γεγονός ότι μια κίνηση ματαίωσης θα οφειλόταν στην ανάρμοστη τουρκική συμπεριφορά.
Το καθεστώς της «Γαλάζιας Πατρίδας» είναι τελείως ασύμβατο και καταχρηστικό σε σχέση με τη Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία προσδιόρισε ρητά τα γεωγραφικά όρια των δύο κρατών
Νομίζω ότι το ταξίδι πρέπει να πραγματοποιηθεί, γιατί η απόδοσή του υπερβαίνει κατά πολύ όποιες δυσλειτουργίες παρουσιάζονται από την άθλια συμπεριφορά της Τουρκίας. Και ο κ. Μητσοτάκης θα έχει την ευκαιρία να παρουσιάσει στον κ. Ερντογάν τη δυσαρέσκεια της Αθήνας για αυτήν. Αλλά, συγχρόνως, θα έχει την ευκαιρία να συζητήσει και να προωθήσει και τις άλλες προτεραιότητες του ελληνοτουρκικού διαλόγου, έστω και σε θέματα χαμηλής πολιτικής, που μας απασχολούν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στους 11 περίπου μήνες που διέρρευσαν από τη Διακήρυξη των Αθηνών, έχουν ομαλοποιηθεί οι συνθήκες στο Αιγαίο, χωρίς τις επιβαρυντικές συνθήκες για τα εθνικά μας συμφέροντα και ότι από μεταναστευτικής πλευράς έχει μειωθεί σημαντικά η ροή νέων προσώπων από την Τουρκία στην Ελλάδα. Πράγμα που, ιδιαίτερα για το πρώτο θέμα, έχει να συμβεί από το 1974, που άρχισαν οι τουρκικές οχλήσεις, δηλαδή ακριβώς πενήντα χρόνια αμφισβητήσεων και έμπρακτης, εμπράγματης κατάδειξης των τουρκικών βλέψεων στο Αιγαίο.
Φυσικά, η αναίρεση αυτού του φαινομένου δεν συνεπάγεται και άρση των αμφισβητήσεων και των αιτιάσεων εις βάρος της Ελλάδας. Η Τουρκία εξακολουθεί να εμμένει στα πάγια αιτήματά της με το ίδιο σθένος, όπως έπραττε και προηγουμένως, και διευρύνοντας ορισμένα εξ αυτών, λ.χ. ο σύνδεσμος της αποστρατιωτικοποίησης με την κυριαρχία των ακραίων ανατολικών νησιών μας, που είδε σχετικά πρόσφατα το φως στις τουρκικές αιτιάσεις. Μια θέση που αναμφίβολα είναι έωλη, κι αυτό για δυο λόγους: ότι η αποστρατιωτικοποίηση είναι από τη φύση της ένα προσωρινό καθεστώς, προς αποφυγήν ενόπλων συγκρούσεων μεταξύ δυο κρατών που μόλις έχουν σταματήσει μια ένοπλη σύρραξη, και δεύτερον, η σύνδεση της κυριαρχίας του εδάφους, ενός υπέρτατου δικαιώματος, με ένα συναλλακτικό καθεστώς (αντίστοιχο με ένα ενοχικό δικαίωμα στο ιδιωτικό δίκαιο), την αποστρατιωτικοποίηση, δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να υποστηριχθεί, καθώς μια τέτοια εξαίρεση και δέσμευση στην απολυτότητα της κυριαρχίας θα έπρεπε να διατυπώνεται ρητά στη σχετική διεθνή σύμβαση (ή τις συμβάσεις) που την καθιερώνουν.
Νομίζω ότι το ταξίδι πρέπει να πραγματοποιηθεί, γιατί η απόδοσή του υπερβαίνει κατά πολύ όποιες δυσλειτουργίες παρουσιάζονται από την άθλια συμπεριφορά της Τουρκίας
Αλλά και το καθεστώς της «Γαλάζιας Πατρίδας» είναι τελείως ασύμβατο και καταχρηστικό σε σχέση με τη Συνθήκη της Λωζάννης. Η οποία προσδιόρισε ρητά τα γεωγραφικά όρια των δυο κρατών, περιορίζοντας την Τουρκία στα 3 ν.μ., αναφορικά με την κυριαρχία των νησιών. Ετσι οτιδήποτε βρίσκεται πέραν των 3 ν.μ. από τις ακτές της Τουρκίας είναι, κατά τεκμήριο αμάχητο, ελληνικό, είτε πρόκειται για βραχονησίδα, είτε πρόκειται για κατοικημένο νησί.
Το ίδιο ισχύει και για τις θαλάσσιες ζώνες των νησιών αυτών. Βέβαια στην περίπτωση βραχονησίδων αυτές δεν μπορούν να διεκδικήσουν τίποτα περισσότερο από αιγιαλίτιδα ζώνη, καθώς τόσο η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα όσο και η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη αποδίδεται μόνο σε κατοικημένα νησιά που έχουν οικονομική ζωή. Αλλά συζητήσεις με τέτοιο περιεχόμενο δεν πρόκειται να συμβούν σε αυτό το στάδιο, καθώς το βλέμμα των δυο ηγετών είναι στραμμένο στα πιο κοινότοπα και ανώδυνα, σχετικά, προβλήματα της χαμηλής πολιτικής. Αφήνοντας τα πιο σοβαρά για το απώτερο μέλλον κι αφού ο ορίζοντας έχει καθαρίσει από τις πολλαπλές διεκδικήσεις της Τουρκίας.
Πάντως καιροί ου μενετοί. Και με την Τουρκία να προσπαθεί να ορθοποδήσει ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή και μη γνωρίζοντας ποια θα είναι μελλοντικά η στάση των συμμάχων στους τουρκικούς πειραματισμούς η Ελλάδα θα πρέπει να ρίξει το βάρος της στην επίλυση των καίριων αιτημάτων για τις θαλάσσιες ζώνες. Και να πάρει την απόφαση, δεδομένων των συνθηκών, ότι διμερώς είναι αδύνατον να παρθούν δεσμευτικές αποφάσεις και ότι το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης είναι το μόνο όργανο που μπορεί επιτυχώς να αναζητήσει λύσεις στα χρόνια προβλήματά μας.
Ο κύριος Χρήστος Ροζάκης είναι ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην υφυπουργός.
