Αν μετά από το συναρπαστικό ταξίδι μισού αιώνα αδιάλειπτης παρουσίας στο ΠαΣοΚ μού ζητάτε να σας πω τι είναι αυτό που περισσότερο νοσταλγώ, χωρίς κανέναν ενδοιασμό απαντώ ευθέως: Τα πρώτα εφτά χρόνια, τα χρόνια της αθωότητας, όταν αγωνιζόμασταν για τις ιδέες και όχι για τις καρέκλες μας. Σταχυολογώ μόνο κάποιες στιγμές που έζησα προσωπικά:
4 Σεπτεμβρίου ’74. Γίνομαι μέλος του ΠαΣοΚ στην ομάδα Πρωτοβουλίας της Κω και πρέπει εμείς να αποφασίσουμε τον υποψήφιο βουλευτή. Κανένας δεν θέλει, δεν διεκδικεί, δεν προτάσσει τον εαυτό του. Υποχρεώσαμε με το ζόρι και με τεχνάσματα τον Μάρκο Νικολή, έναν φαρμακοποιό, καλό δημοκράτη, να δεχτεί. Το ΠαΣοΚ παίρνει 22% στο νησί και ήρθε πρώτος σε σταυρούς στα Δωδεκάνησα.
Ανοιξη του ’75. Πρώτη φορά στο Καστρί σε συνάντηση με τον Ανδρέα μετά από ένα άρθρο μου στην «Εξόρμηση». Στο ΠαΣοΚ δεν εντάχθηκα ως «ανδρεϊκός», κάθε άλλο. Η μαγεία να σε κάνει αμέσως φίλο του, το σπινθηροβόλο βλέμμα του, η ακατανίκητη γοητεία του μέσα σε λίγα λεπτά με κυρίευσαν κυριολεκτικά.
Τέλη του ’76. Κρίση στο ΠαΣοΚ με επικείμενες διαγραφές, ολομέλεια σπουδάζουσας στο υπόγειο της Χαρ. Τρικούπη. Εκατοντάδες, πολεμικό κλίμα, ιδεολογικές αντιπαραθέσεις. Ο Ανδρέας συμμετέχει από τις 5 το απόγευμα μέχρι τις 6 το πρωί της άλλης μέρας και τα χαράματα αντιπαρατίθεται με τον σπουδαστή Κώστα Γάτσιο για το «κόμμα νέου τύπου».
Καλοκαίρι του ’78. Το ΠαΣοΚ καθ’ οδόν προς την εξουσία θέλει να ανοίξει τις κουρασμένες από τις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις οργανώσεις με τους «αμυνίτες», τους «τροτσκιστές», τους «λενινιστές» νεολαίους στη μαζική και ανοιχτή οργάνωση Στις αμμουδιές της Καρδάμενας, του χωριού μου, μαζί με τη Βάσω Παπανδρέου, τον Λαλιώτη, τη Μαρίνα, τον Καρά συζητούμε για την «ανοιχτή δημοκρατική δράση» στο πλαίσιο της εθνικής λαϊκής ενότητας. Με τις ώρες μάς παρακολουθούν απορημένοι οι Καρδαμιώτες στο καφενείο να κάνουμε πρακτική εξάσκηση των ιδεών μας.
Κάπου στα 1979. Το ΚΕΜΕΔΙΑ αποφασίζει να διαφωτίσει τα μέλη των ΤΟ και να καλλιεργήσει την αισθητική των γραφείων τους αποστέλλοντας κατάλογο από βιβλία και οδηγίες για τις αναρτήσεις στον τοίχο. Ξεσπά μια διαμάχη για τους μαρξιστές νεολαίους που δεν σέβονται την ιστορία των δημοκρατικών αγώνων του Κέντρου. Τη νύφη πλήρωσε ο Τζουμάκας ως γραμματέας αλλά και εγώ είχα βάλει το χεράκι μου, καθότι αναπληρωτής του.
Καλοκαίρι του ’80. Στο Καβούρι στην ΚΕ παρουσιάζει ο Λάζαρης το κυβερνητικό πρόγραμμα για το οποίο εγείρονται σοβαρές αμφισβητήσεις κυρίως από εμάς τους νεότερους. Κανείς δεν έβγαλε προς τα έξω τη διαφωνία του και ο Ανδρέας αποφάσισε μια ομάδα γνωστών στελεχών να εμφανίσει την ομόφωνη απόφασή μας. Σε δεκαπέντε μέρες παρουσιάσαμε το «Συμβόλαιο με τον Λαό» που έμελλε να γίνει το ευαγγέλιο των πρώτων κυβερνήσεων του ΠαΣοΚ.
Παραμονές του ’81. Εντάσσονται στο ΠαΣοΚ ο Γλέζος και ο Μαύρος με απόφαση του προέδρου. Κανείς μας δεν κοιμήθηκε εκείνο το βράδυ αναλογιζόμενοι ότι λίγο χρόνο πριν ο Μαύρος έλεγε «κάθε ψήφος στο ΠαΣοΚ είναι σφυρί στην καρδιά της δημοκρατίας». Ωστόσο εκεί ήταν το τελευταίο μάθημα που πήραμε για το πώς διαμορφώνονται τα πλειοψηφικά ρεύματα στις σύγχρονες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.
Α! Ξέχασα να σημειώσω κλείνοντας ότι στα επόμενα 25 χρόνια το ΠαΣοΚ κυβέρνησε 21. Εμειναν στον νου και την ψυχή μας τα πιο όμορφα χρόνια, αυτά της αθωότητας.
Ο κύριος Κώστας Σκανδαλίδης είναι πρώην υπουργός.
