Σε τι χρησιμεύουν πολιτικά οι διανοούμενοι;

Πριν από κάποιον καιρό κυκλοφόρησε και στη χώρα μας το πολιτικό δοκίμιο του αμερικανού καθηγητή Μαρκ Λίλα με τον τίτλο Κάποτε Φιλελεύθερος και Πάλι Φιλελεύθερος (εκδόσεις Επίκεντρο, μετάφραση Ελένη Κοτσυφού). Το κείμενο αυτό σχολιάστηκε κυρίως για την κριτική που ασκεί στη λεγόμενη πολιτική των ταυτοτήτων και για το πώς ελέγχει την επίδραση που έχει αυτή η πολιτική στην Αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ. Πολύ λιγότερο απασχόλησε το σχόλιό μας η άλλη κεντρική ιδέα στο επιχείρημα του Λίλα: η άποψη πως η πολιτική – και η συναφής με αυτή διανοητική δραστηριότητα – πρέπει να απαντά κυρίως στο ερώτημα πώς κατακτάμε την εξουσία και πώς νικάμε τον εκάστοτε αντίπαλο. Σύμφωνα με έναν άλλον στοχαστή, μάλλον πιο ριζοσπάστη από τον Λίλα, μα επίσης ρεαλιστή στη συλλογιστική του, τον Ρέιμοντ Γκόις, το κεντρικό ζητούμενο της πολιτικής θεωρίας δεν είναι η ιδέα της δικαιοσύνης αλλά η εξουσία και η νομή της.

Εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς πως η πιο πάνω οπτική είναι ο «τάφος» μιας ορισμένης αντίληψης για τους διανοουμένους και τη σχέση τους με την πρακτική πολιτική. Στη χώρα μας, για παράδειγμα, έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί τα πράγματα κατά την ύστερη μνημονιακή περίοδο, πολλοί επιλέγουν να δανειστούν το παραπάνω σχήμα. Λένε, ή μάλλον αφήνουν να εννοηθεί, πως η όποια χρησιμότητα και αξία των διανοουμένων αποδεικνύεται με την ενσωμάτωσή τους σε ένα από τα δύο κυρίαρχα πολιτικά υποκείμενα της συγκυρίας. Οι διανοούμενοι καλούνται να υπάρξουν είτε ως προοδευτικοί/αριστεροί γύρω από τον μετεξελισσόμενο ΣΥΡΙΖΑ, είτε ως μεταρρυθμιστές ή εκσυγχρονιστές εντός της καινούργιας πλειοψηφίας του Κυριάκου Μητσοτάκη. Αν λοιπόν ισχύει η υπόθεση ότι η ουσία της πολιτικής είναι κατά βάση ο ανταγωνισμός των κομμάτων για την εξουσία ή, πιο πεζά, η μάχη για την κατάκτηση της κυβερνητικής πλειοψηφίας, τότε, υποθέτει κανείς, πως κάθε διανοούμενος ο οποίος δεν στοιχίζεται στην υπάρχουσα κομματική διάταξη βρίσκεται εκτός τόπου και χρόνου. Με μια έννοια, ανήκει στη «διανόηση», έννοια που στο τρέχον λεξιλόγιο αντιμετωπίζεται με πρόδηλη καχυποψία. Με άλλα λόγια, δεν έχει ιδέα από πραγματική πολιτική. Ακόμα και αν σε αυτή τη «διανόηση» πιστώνονται ενδιαφέρουσες σκέψεις, πρόκειται, λένε, για σκέψεις πολυτελείας εφόσον δεν σταθμεύουν, με καθαρό τρόπο, στα ερείσματα της υπαρκτής πολιτικής διαμάχης.