Η αστική εξάπλωση έχει εισφρήσει σταδιακά και συχνά ανεξέλεγκτα σε περιοχές με περιαστικά δάση, γνωστές πλέον ως WUI (Wildland Urban Interface). Δυστυχώς οι πυρκαγιές WUI είναι οι πιο δύσκολα ελεγχόμενες, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες.
H πυρκαγιά που ξεκίνησε από τον Βαρνάβα στις 11 Αυγούστου έκαψε περίπου 100.000 στρέμματα και έσβησε σε δύο ημέρες φτάνοντας κοντά στο Χαλάνδρι. Στις 21 Αυγούστου 2009, λίγο πριν από τις εθνικές εκλογές, μια πυρκαγιά ξεκίνησε από το Γραμματικό με παρόμοιες καιρικές συνθήκες, έκαψε περίπου 200.000 στρέμματα σε τέσσερις ημέρες και έφτασε μέχρι την Παλλήνη.
Είναι σκόπιμο να μελετήσουμε την πρόσφατη πυρκαγιά ώστε να καταλάβουμε πώς ξέφυγε και γιατί είχαμε ένα θύμα. Οι αρχικές ενδείξεις από δορυφορικές εικόνες και μοντέλα εξάπλωσης δείχνουν ότι με άλλη διαχείριση η πυρκαγιά μπορεί να είχε φτάσει στη θάλασσα. Αναρωτιέται κανείς τι θα είχε συμβεί αν δεν είχαν σχεδόν διπλασιαστεί τα ιπτάμενα μέσα φέτος. Είναι όμως αναμφίβολο ότι μαζί με τους πυροσβέστες, τους διασώστες και τους εθελοντές το 112 έσωσε πολλές ζωές.
Σύμφωνα με αρμοδίους, η πυρκαγιά εντοπίστηκε από drone μέσα σε περίπου πέντε λεπτά και η πρώτη ρίψη από ελικόπτερο έγινε σε λιγότερο από δέκα λεπτά. Το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος την εντόπισε δύο λεπτά μετά το drone. Αυτά είναι χρήσιμα στοιχεία για την περαιτέρω αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας. Φέτος, εφαρμόστηκε η επιθετική πρώτη προσβολή και μέχρι στιγμής έχει αποδώσει. Τώρα μάθαμε ότι το «παράθυρο» δέκα λεπτών πρέπει τουλάχιστον να μικρύνει, και είναι δύσκολο, αν δεν διπλασιαστούν πάλι τα εναέρια μέσα ή αν δεν εκσυγχρονιστούν άμεσα τα πυροσβεστικά μας οχήματα. Τέτοιες αναλύσεις πρέπει να γίνονται ύστερα από κάθε πυρκαγιά, ώστε να μαθαίνουμε και εμείς, και τα μοντέλα τεχνητής μάθησης που σύντομα θα υποστηρίζουν επιχειρησιακές αποφάσεις.
Αλλά ας δούμε μπροστά. Είναι βέβαιο ότι ευθύνες θα αποδοθούν και η προσοχή θα εστιαστεί στην επόμενη καταστροφή. Οι κλιματικές συνθήκες δεν θα βελτιωθούν τις προσεχείς δεκαετίες. Θα ξαναδούμε τέτοιες πυρκαγιές, και μπορεί και χειρότερες. Οι μικροδορυφόροι του ΕΛΚΕΔ θα βοηθήσουν στον εντοπισμό εστιών σε όλη την επικράτεια, από του χρόνου. Αλλα όσο και να αναβαθμίσουμε την Πολιτική Προστασία, με την αυξημένη επαναλειψημότητα ακραίων φαινομένων, μας χρειάζεται εθνικός διάλογος για την Ελλάδα που θέλουμε.
Μπορούμε να επενδύσουμε σε πυρόσβεση με σχεδόν χολιγουντιανά special effects, και συγχρόνως να μην έχουμε ρυθμιστικές ζώνες στα σύνορα με περιαστικά δάση και να επιβραβεύουμε την παράνομη δόμηση; Τι είδους ασφάλιση χρειάζεται ώστε να μπορούμε να αντεπεξέλθουμε σε πολλαπλές προκλήσεις; Μήπως πρέπει να εξετάσουμε το ενδεχόμενο ότι σπίθες από καλώδια υψηλής τάσης σε δυνατό αέρα προξενούν πυρκαγιές, όπως έχει διαπιστωθεί στην Καλιφόρνια και τη Χαβάη; Πώς πρέπει να αλλάξει ο οικοδομικός κανονισμός ώστε οι κατασκευές να είναι πιο ανθεκτικές; Τα συστήματα πυρόσβεσης που προβλέπονται για βιομηχανικές εγκαταστάσεις ενεργοποιούνται όπως είχαν σχεδιαστεί; Μήπως χρειάζεται συνεργασία της δημόσιας διοίκησης με τη βιομηχανία δασικών προϊόντων για βέλτιστες πολιτικές χρήσης γης και πρόληψης; Είναι οι ευθύνες των δήμων, της περιφέρειας και του κράτους για τη διαχείριση κρίσεων προκαθορισμένες με στρατιωτική ακρίβεια;
Ο κλιματικός Aρμαγεδδώνας δεν είναι μονόδρομος, μπορούμε να τον αποφύγουμε. Για περισσότερα για τις προτάσεις μου για WUI διαβάστε το πρόσφατο επιστημονικό μου άρθρο με τoν Γιώργο Καραγιάννη στα Χρονικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), με τίτλο «Wildfire risk management in the era of climate change».
Ο κύριος Κώστας Συνολάκης είναι ακαδημαϊκός και καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας.
