Η Ευρώπη διανύει μια περίοδο έντονων μεταβολών καθώς οι μεταναστευτικές ροές, οι δημογραφικές ανακατατάξεις, η ενεργειακή ανασφάλεια και οι συνεχείς δοκιμασίες στους δημοκρατικούς θεσμούς θέτουν σε αμφιβολία την πολιτική συνοχή της Ενωσης. Την ίδια στιγμή, το αφήγημα του Ντόναλντ Τραμπ, με τον αντισυστημικό και συνάμα συγκρουσιακό του λόγο, έχει θέσει τα θεμέλια για μια νέα τάση που προωθεί την εθνική κυριαρχία.
Σε αυτό το ρευστό περιβάλλον, ο Ιλον Μασκ – ο οποίος στήριξε ανοιχτά και χρηματοδοτικά τον Τραμπ μέσω της πλατφόρμας X (πρώην Twitter) – επιδιώκει τώρα να μεταφέρει το ίδιο λαϊκιστικό κύμα στην Ευρώπη, οικοδομώντας μέσω της πλατφόρμας του ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο ακροδεξιών δυνάμεων κάτω από το σύνθημα MEGA (Make Europe Great Again).
Το «Make America Great Again» του Τραμπ επικεντρώθηκε στον περιορισμό της μετανάστευσης, στην προώθηση του οικονομικού προστατευτισμού και στην αμφισβήτηση των διεθνών θεσμών, προβάλλοντας παράλληλα την ανάγκη «επανόρθωσης» των παραδοσιακών αξιών και του «American way of life» (αμερικανικού τρόπου ζωής) που, σύμφωνα με τον Τραμπ, είχαν διαβρωθεί από την αριστερή προοδευτική ατζέντα. Αν και ο Μασκ δεν ακολουθεί πλήρως τον προστατευτισμό, μοιράζεται μαζί του την επιδίωξη της απορρύθμισης και προτιμά διμερείς διαπραγματεύσεις αντί για την πολυμερή ρύθμιση που επιβάλλει η ΕΕ. Η ιδέα του είναι πως μια Ευρώπη όπου κάθε κράτος λαμβάνει αυτόνομες αποφάσεις σε θέματα τεχνολογίας και αγοράς θα δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ταχεία ανάπτυξη των επιχειρήσεών του, από τις δορυφορικές υπηρεσίες μέχρι τα ηλεκτρικά οχήματα της Tesla.
Η εμπλοκή του Μασκ στις αμερικανικές εκλογές, μέσα από την επαναφορά αποκλεισμένων λογαριασμών ακροδεξιών παικτών και την επένδυση εκατομμυρίων δολαρίων, έδειξε πόσο δυνατή μπορεί να γίνει η συνεργασία μεταξύ ενός επιχειρηματία-μεγαλοεπενδυτή και ενός λαϊκιστή ηγέτη. Τώρα, το ίδιο μοντέλο μεταφέρεται στην Ευρώπη. Στην Ουγγαρία, ο Βίκτορ Ορμπαν πρώτος υιοθέτησε το σύνθημα «Make Europe Great Again» επιδιώκοντας να ενισχύσει την εθνική κυριαρχία, ενώ στη Γερμανία η AfD, με διαρκώς αυξανόμενη δημοσκοπική απήχηση, δείχνει σαφή υποστήριξη στις ιδέες της απορρύθμισης που ευνοούν τις επενδύσεις της Tesla. Στην Ιταλία, η κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι διερευνά πιθανές συμφωνίες με τη Starlink, εγείροντας ερωτήματα για τη συμβατότητα με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς προστασίας δεδομένων.
Παράλληλα, σε χώρες όπως η Πολωνία, η Ελλάδα, η Σλοβακία και η Ρουμανία, οι ακροδεξιές δυνάμεις εκμεταλλεύονται το αφήγημα της «εθνικής ανασύνταξης» ενάντια στον γραφειοκρατικό μηχανισμό των Βρυξελλών, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο ο Μασκ έχει εμπλακεί σε δημόσια αντιπαράθεση με τον πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ, χρησιμοποιώντας τις ψηφιακές πλατφόρμες για να διαμορφώσει τον δημόσιο διάλογο με τη διάδοση ξενοφοβικών και συνωμοσιολογικών αφηγημάτων.
Ο βασικός στόχος του κινήματος MEGA είναι να υπονομεύσει το ευρωπαϊκό status quo, προωθώντας μια λογική απορρύθμισης που οδηγεί σε ένα περιβάλλον όπου οι εθνικές κυβερνήσεις θα διαπραγματεύονται ανεξάρτητα με μεγάλες επιχειρηματικές δυνάμεις, μειώνοντας έτσι την αποτελεσματικότητα των ενωσιακών θεσμών. Η ψηφιακή επανάσταση, σε συνδυασμό με την αύξηση της ακροδεξιάς επιρροής, δίνει τη δυνατότητα σε ένα τέτοιο μοντέλο να αναδιαμορφώσει δραστικά την πολιτική και κοινωνική αρχιτεκτονική της Ευρώπης. Σε μια εποχή όπου οι κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις γίνονται όλο και πιο έντονες, το εγχείρημα του Μασκ δεν αποτελεί απλώς μια επικοινωνιακή κίνηση, αλλά μια ολοκληρωμένη στρατηγική που εάν βρει εύφορο έδαφος, μπορεί να καθορίσει το μέλλον της ηπείρου. Οι δημοκρατικοί θεσμοί της Ευρώπης καλούνται να συγκρατήσουν αυτή την τάση προκειμένου να διατηρήσουν την ενότητα και τη σταθερότητά τους εν μέσω ενός ασταθούς πολιτικού, γεωπολιτικού και οικονομικού περιβάλλοντος.
Η κυρία Βέρα Τίκα είναι επιστημονική συνεργάτρια του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και εμπειρογνώμονας ακροδεξιάς ριζοσπαστικοποίησης.
