Ενα από τα πολλά καλά της Μεταπολίτευσης είναι ότι την τελειώνεις όποτε θέλεις. Για εμένα, ας πούμε, το τέλος της Μεταπολίτευσης ήρθε τον Σεπτέμβριο του 1997 με το γκολ του Ζήση Βρύζα στο Χάιμπουρι και την πρόκριση του ΠΑΟΚ επί της Αρσεναλ. Δεν υπάρχει καμία συνάφεια στα γεγονότα, αλλά κάνω χρήση του δημοκρατικού μου δικαιώματος να βάλω τέλος στη Μεταπολίτευση.
Aν θέλετε τώρα κάτι πιο πρόσφατο, θα επέλεγα τη στιγμή που ο Πρωθυπουργός ερωτά τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης για τον επικείμενο γάμο με τον σύντροφό του. Αυθεντική Μεταπολίτευση ήταν όταν ο πρωθυπουργός είχε ερωμένη και αυτό σκανδάλιζε την κοινωνία. Τώρα είναι κάτι άλλο. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τέλος της Μεταπολίτευσης. Υπάρχει μόνο αρχή. Είναι κάτι σαν το Big Bang, αν και στη δική μας περίπτωση γνωρίζεις τι προϋπήρχε. Η Μεταπολίτευση απελευθέρωσε δυνάμεις και ύλη που δημιούργησαν ένα νέο, διαρκώς εξελισσόμενο και μεταβαλλόμενο σύμπαν.
Παρακολούθησα το, εξαιρετικό, πρώτο επεισόδιο της σειράς που έκαναν για την ΕΡΤ ο Στάθης Καλύβας και ο Παναγής Παναγιωτόπουλος. Πέρα από την απολαυστική συζήτηση που κάνουν μεταξύ τους, η εκπομπή περιέχει χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από το αρχείο της ΕΡΤ. Βλέποντας, λοιπόν, τις αντιδράσεις και ακούγοντας τους ανθρώπους, αντιλαμβάνεσαι ότι δεν έχουμε καμία σχέση μαζί τους, είμαστε δύο εντελώς διαφορετικά είδη. Σε εκείνους τους ανθρώπους βλέπεις κάτι που σήμερα θα το χαρακτήριζες αφέλεια, αλλά τότε ήταν ελπίδα.
Είχαν μια αγνότητα που αργότερα επικαλύφθηκε από κυνισμό. Και έβαλα τον εαυτό μου στη θέση ενός συνομηλίκου μου το 1974, ενός ανθρώπου πριν από τα 60. Ενας εξηντάρης το ’74 είχε ζήσει Μικρασιατική Καταστροφή, Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Εμφύλιο και ένα κράτος ακραίας καταστολής υπό μόνιμο καθεστώς πολιτικής ανωμαλίας. Στην αυγή της Μεταπολίτευσης είχε μέσα του πολλαπλά τραύματα. Η δική μου γενιά, που μεγάλωσε στη Μεταπολίτευση, δεν κουβαλάει τίποτα από αυτά. Και από την άλλη, ήταν οι νέοι με τα μακριά μαλλιά, τα τζιν και τα στρατιωτικά τζάκετ. Τόσο αγνή γενιά που αισθάνεσαι ότι, αν τη μετέφερες στον κόσμο μας, δεν θα επιβίωνε. Με συλλογικά όνειρα και ελπίδες για έναν καλύτερο κόσμο, πρόθυμη να σπάσει τα δεσμά της πολιτικής και σεξουαλικής καταπίεσης. Στη Μεταπολίτευση τα τραύματα των παλιών συναντήθηκαν με τις ελπίδες των νέων και γέννησαν ένα καινούργιο είδος Ελληνα που θέλησε να ζήσει καλύτερα και κατάλαβε ότι, σε κάποιες περιπτώσεις, είναι καλύτερο να ξεχνάς παρά να θυμάσαι.
Η αποτίμηση της περιόδου είναι πολύ πιο εύκολη δουλειά από όσο φαίνεται. Πάρτε έναν τυχαίο Ελληνα, έναν ενήλικο του 1974. Και τοποθετήστε τον δίπλα σε έναν σύγχρονο συμπατριώτη μας. Εξετάστε τους φυσιογνωμικά και αισθητικά. Και συζητήστε μαζί τους. Ποιος σας αρέσει περισσότερο; Αν σας αρέσει ο σημερινός Ελληνας, τότε η Μεταπολίτευση δεν έφτιαξε μόνο ένα καλύτερο κράτος. Δημιούργησε και καλύτερους ανθρώπους, αυτό δηλαδή που έχει σημασία. Αν όμως προτιμάτε τον Ελληνα του 1974, τότε υπάρχει πρόβλημα. Εκείνος δεν μπορεί να έρθει εδώ, στις μέρες μας. Εσείς, όμως, έχετε τη δυνατότητα να συμπεριφερθείτε αναλόγως. Να επιστρέψετε, με τον τρόπο σας, στο 1974. Μη σας τρομάζει η ιδέα, την εφαρμόζουν με επιτυχία πάρα πολλοί συμπατριώτες μας, ανάμεσά τους και πολιτικοί.
Αναρωτιέμαι αν η επέτειος θα έχει την ίδια βαρύτητα στο μέλλον. Θα υπάρξει, άραγε, δεξίωση για τα εκατό χρόνια από την αποκατάσταση του πολιτεύματος; Ενα παιδί που γεννιέται σήμερα, στην εκατονταετηρίδα της Μεταπολίτευσης θα έχει πατήσει τα πενήντα. Πώς θα φαίνεται από εκεί το 1974; Νομίζω ακριβώς όπως βλέπουμε εμείς το 1924. Χωρίς φόρτιση καθώς δεν υπάρχει πλέον ζώσα μνήμη. Το αστείο είναι ότι αν μετρήσουμε τις μέρες που μας χωρίζουν από την εκατοστή επέτειο, είναι πλέον λιγότερες από την απόσταση που έχει το 1974. Είμαστε πιο κοντά σε ένα μέλλον που δείχνει μακρινό, παρά σε ένα παρελθόν που, αν και πιο οικείο, συχνά αισθάνεσαι ότι μας στοιχειώνει.
Ξεκίνησαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Και αν επιστρέψει ο καύσωνας, θα είναι οι πρώτοι Αγώνες στην Ιστορία που δεν θα τους παρακολουθήσουμε από το μπαλκόνι, παρέα με καρπούζι και μπίρα. Θα τους δούμε μέσα, με το κλιματιστικό. Αλλά τουλάχιστον θα πούμε ότι το ζήσαμε και αυτό. Είδαμε ολυμπιονίκη στο Breakdance.
