Oλοι ξέρουμε τον καφέ της παρηγοριάς. Τον περιμένουμε, συνήθως μετά την τελετουργία του οριστικού αποχωρισμού, με τη συνοδεία κονιάκ. Οι Γάλλοι έχουν μάλιστα την έκφραση «consoler son café» (παρηγορώ τον καφέ μου, κατά λέξη) που σημαίνει ρίχνω αλκοόλ στον καφέ (που δεν είναι απαραίτητα ο τούρκικος). Η παρηγοριά μπορεί να είναι λοιπόν μια χειρονομία, αλλά μπορεί να είναι και ένα ολόκληρο τελετουργικό: μια κηδεία, ένα μνημόσυνο, ένας λόγος, μια δέηση, ακόμη κι ένα ρέκβιεμ. Αναζητούμε την παρηγοριά για να απαλύνουμε την απώλεια. Αυτή η απώλεια δεν είναι απαραίτητα ο χαμός ενός αγαπημένου προσώπου. Μπορεί να είναι η απώλεια ενός έρωτα, ενός ιδανικού, μιας κοινωνικής θέσης, μπορεί να είναι μια μεγάλη διάψευση ή μια συγκλονιστική ανατροπή ζωής.
Σήμερα οι θεσμικοί παρηγορητές είναι η εκκλησία/θρησκεία και η ψυχολογία/ψυχανάλυση. Καταφεύγουμε για να παρηγορηθούμε στις τελετουργίες της εκκλησίας, στον χώρο του ναού μπροστά στο μανουάλι ή στον εικόνα του αγαπημένου μας αγίου, καταφεύγουμε στον εξομολόγο ή καταφεύγουμε στον ψυχαναλυτή. Και στις δύο περιπτώσεις ο παρηγορητής προσφέρει ανταλλάγματα γι’ αυτό που χάθηκε, αλλά ποτέ αυτό το ίδιο που χάθηκε.
Κι εδώ έρχεται η φιλοσοφία και το βιβλίο του νέου γάλλου φιλοσόφου Μικαέλ Φεσέλ (που θα επισκεφθεί την Αθήνα στις 6 Νοεμβρίου) «Ο καιρός της παρηγοριάς» (μετάφραση Μαριάννα Μαντά, εκδ. Πόλις). Για καιρό η φιλοσοφία είχε εγκαταλείψει το θέμα της παρηγοριάς. Δεν συνέβαινε πάντα. Ο Πλάτωνας είχε ασχοληθεί μαζί της και οι στωικοί την είχαν αναγάγει σε ανεξάρτητο φιλοσοφικό είδος. Αλλωστε από εκεί μας έρχεται η λέξη «παραμυθία», που τόσο πολύ κακοποιήθηκε στη μνημονιακή Ελλάδα. Ο Φεσέλ μας λέει ότι είναι πλέον απαραίτητη μια φιλοσοφία της παρηγοριάς. Οχι μονο για να αντιμετωπίζουμε τις απώλειες των αγαπημένων προσώπων μας. Αλλά για να συμφιλιωθούμε με τις γενικότερες απώλειες και στερήσεις που βιώνουμε. Ετσι η παρηγοριά της φιλοσοφίας είναι διαφορετική από την παρηγοριά της θρησκείας ή της ψυχολογίας. Μας λέει να ψάξουμε τι πραγματικά έχουμε χάσει. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό σε μια εποχή που χάνονται ανεπιστρεπτί τα παλιά πρότυπα των σχέσεων, του έρωτα, κ.λπ.
Ο Φεσέλ μας δίνει λοιπόν μια γραμματική της παρηγοριάς, που διαβάζεται και κλίνεται σε όλες τις πτώσεις σαν μυθιστόρημα. Απολαυστικό.
