Τη δυνατότητα μιας «παρένθετης κυοφόρου» ο νόμος την αναγνωρίζει ρητά, ήδη από το 2002 (ν.3089), σε μία γυναίκα (μόνη της ή με τον ή τη σύζυγό της), «εφόσον αποδεικνύεται ότι αυτή είναι ιατρικώς αδύνατο να κυοφορήσει…» (ά.1458 Αστικού Κώδικα), βάσει απόφασης δικαστηρίου. Κάποιοι άνδρες έχουν αιτηθεί για αντίστοιχη άδεια, επικαλούμενοι – και αυτοί – προβλήματα υγείας (π.χ., έλλειψη σπέρματος), η οποία δεν επιτρέπει την αναπαραγωγή με φυσικό τρόπο.
Διερωτώμενα αν εν προκειμένω πρόκειται για ακούσιο νομοθετικό κενό που θα έπρεπε τα ίδια να συμπληρώσουν, τα περισσότερα δικαστήρια απάντησαν αρνητικά. Τώρα έρχεται το υπουργείο Δικαιοσύνης και, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, προσθέτει τη διάταξη: «Δεν συνιστά ιατρική αδυναμία κυοφορίας κατά την έννοια του παρόντος η αδυναμία κυοφορίας λόγω φύλου». Μας λέει δηλαδή το ήδη γνωστό και ισχύον. Οτι αν είσαι άνδρας, δεν μπορείς να πάρεις άδεια.
Ο υπουργός διατείνεται ότι αυτή η αχρείαστη επανάληψη αποσκοπεί στο να σταματήσουν τα δικαστήρια να δίνουν άδειες σε άνδρες. Πόσες τέτοιες άδειες έχουν δοθεί στα 23 χρόνια; Μόνον τρεις! Και από αυτές μόνον σε μία περίπτωση γεννήθηκαν τέκνα, το μακρινό 2009! Οι άλλες πρωτόδικες κατέπεσαν στο Εφετείο. Και πάντως, όλες αυτές οι αποφάσεις εκδόθηκαν πριν την ψήφιση του νόμου για τον γάμο ομοφύλων, και δεν έχουν καμία σχέση με αυτόν, που δεν άλλαξε τίποτε στα ισχύοντα για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή (ΙΥΑ).
Μπορεί, όμως, αυτή η νέα, περιττή, ρύθμιση να αποτρέψει έστω και την ελάχιστη πιθανότητα να έχουμε άλλη μια άδεια για παρένθετη σε άνδρα; Οχι! Διότι το δικαστήριο μπορεί να κάνει έλεγχο αντισυνταγματικότητας του νόμου, δηλαδή να πει ότι η ίδια η ρητή βούληση του νομοθέτη να αποκλείσει έναν άνδρα – λόγω φύλου – από ένα δικαίωμα που μια γυναίκα έχει, συνιστά άμεση διάκριση λόγω φύλου (ανεξαρτήτως των ερωτικών προτιμήσεων του αιτούντος, που εν προκειμένω δεν παίζει κανέναν ρόλο – μάλιστα, τα δίδυμα που γεννήθηκαν με την άδεια σε άνδρα έχουν στο μεταξύ υιοθετηθεί από τη σύζυγο του πατέρα τους). Και άρα, το δικαστήριο μπορεί – όσο και πριν – να κηρύξει τον αποκλεισμό των ανδρών ως αντισυνταγματικό, όπως προτείνεται εδώ και χρόνια από μεγάλο μέρος της θεωρίας.
Η δεύτερη διάταξη που προσθέτει το νομοσχέδιο διασπά τον γενικό δικονομικό κανόνα, σύμφωνα με τον οποίο δικαστική απόφαση εκούσιας δικαιοδοσίας (εκεί δηλαδή που δεν υπάρχει αντίδικος, όπως στην άδεια για παρένθετη) είναι άμεσα εκτελεστή από την έκδοσή της.
Η νέα διάταξη αποσκοπεί στο να δώσει τον χρόνο στην εισαγγελέα να κάνει έφεση και η υπόθεση να αχθεί ενώπιον του Εφετείου, όπου υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να καταπέσει τυχόν θετική πρωτόδικη. Ο κανόνας αυτός, όμως, θα ισχύει και για τα ετερόφυλα ζευγάρια και άρα θα δυσχεραίνει μια ήδη επίπονη και εξαιρετικά ευαίσθητη χρονικά διαδικασία για όλες τις εμπλεκόμενες.
Και όλο αυτό, για να αποτραπεί τι; Μην τυχόν και ένας άνδρας γίνει πατέρας! Πόσο μεγάλο κακό είναι αυτό άραγε στα μάτια του υπουργού; Ενας πατέρας που θα ασχολείται με τα παιδιά του, αντί να έχει μια γυναίκα για αυτή τη δουλειά! Πόσος σεξισμός και πόσος μισογυνισμός, που γίνεται μίσος και για τον άνδρα που θέλει να μεγαλώσει το παιδί του…
Αν 23 χρόνια μετά τη ρητή νομιμοποίηση της παρένθετης κυοφορίας, και αφού επιτράπηκε το 2014 οι εμπλεκόμενες να είναι και κάτοικοι εξωτερικού, με χιλιάδες ετερόφυλα ζευγάρια να έρχονται στη χώρα μας για λήψη υπηρεσιών ΙΥΑ, πιστεύουμε ότι το πρόβλημα είναι μερικές δεκάδες άνδρες που επιθυμούν την πατρότητα, τότε δύο τινά: ή είμαστε υποκριτές ή απλώς ρίχνουμε στην πυρά τους «διαφορετικούς», για να καλύψουμε τα χειρότερα που κάνουμε και νομοθετούμε, ως κοινωνία και ως κυβέρνηση…
Η κυρία Λίνα Παπαδοπούλου είναι καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ.
