«Είναι γνωστό ότι η ηλεκτροδυναμική του Maxwell – όπως συνήθως κατανοείται στον παρόντα χρόνο –, όταν εφαρμόζεται σε κινούμενα σώματα, οδηγεί σε ασυμμετρίες που δεν φαίνεται να είναι εγγενείς στα φαινόμενα».

Ετσι άρχιζε το άρθρο «Σχετικά με την ηλεκτροδυναμική κινούμενων σωμάτων» που δημοσίευσε (τον Ιούνιο του 1905 σε γερμανικό επιστημονικό περιοδικό) ο Αλμπερτ Αϊνστάιν και το οποίο ήταν το πρώτο μιας σειράς άρθρων για την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας.

Αν και η παραπάνω αρχική πρόταση στο θεμελιώδες άρθρο της κβαντικής φυσικής είναι γνωστή σε όλους όσοι ασχολούνται με το αντικείμενο, η διαχρονική γοητεία που ασκεί ο μεγάλος φυσικός στο ευρύ κοινό είναι τέτοια ώστε συχνά γίνεται επίκληση σε αποφθέγματά του.

Αυτό από μόνο του δεν είναι περίεργο: από τον Αριστοτέλη ως τον Νεύτωνα και από τον Δαρβίνο μέχρι τον Τσόρτσιλ, τα αποφθέγματα διασήμων του παρελθόντος αναφέρονται ακόμη πολύ συχνά. Σύμφωνα όμως με τον ιστότοπο Wikiquote, κανένας επιστήμονας, πολιτικός, καλλιτέχνης δεν ξεπερνά σε αριθμό τα του Αϊνστάιν. Το ερώτημα βεβαίως είναι ποια από τα αποφθέγματα που του αποδίδονται ανήκουν όντως στον μεγάλο φυσικό αλλά και πόσο ακριβή είναι αυτά.

Κάποια από τα αποφθέγματα του Αϊνστάιν έχουν φθάσει σε εμάς από «δεύτερο χέρι» (ή καλύτερα από δεύτερο στόμα)! Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ρήση: «Το δυσκολότερο πράγμα στον κόσμο να κατανοηθεί είναι ο φόρος εισοδήματος», η οποία μας μεταφέρθηκε από τον λογιστή του.

Κάποια άλλα είναι τόσο μη αναμενόμενα που αμέσως μας βάζουν σε υποψίες για απάτη, όπως, παραδείγματος χάριν, ο (μη) εκπεφρασμένος θαυμασμός του για την αστρολογία!

Οσο για την περιβόητη φράση «Ο Θεός δεν παίζει ζάρια», αυτή δεν είναι ακριβώς τα λόγια του. Η φράση προέρχεται από μια επιστολή που γράφτηκε στα γερμανικά τον Δεκέμβριο του 1926 προς τον φίλο του, θεωρητικό φυσικό Μαξ Μπορν και φαίνεται ότι η μετάφραση στην αγγλική έπαιξε τον ρόλο της.

Στην επιστολή σημειώνεται: Η κβαντική μηχανική… προσφέρει πολλά, αλλά δεν μας φέρνει πιο κοντά στο μυστικό του Παλαιού. Σε κάθε περίπτωση, είμαι πεπεισμένος ότι δεν παίζει ζάρια». Ο Αϊνστάιν δεν χρησιμοποιεί τη λέξη «Θεός» (Gott), αλλά «ο Παλαιός» (Der Alte) η οποία, σύμφωνα με μελετητές του έργου του, «προσωποποιεί τη φύση».

Αν ανήκετε στους ανθρώπους που γητεύονται από την προσωπικότητα του Αϊνστάιν, μπορείτε να ανατρέξετε στο (ανοιχτό στο κοινό) αρχείο του (The collected papers of Albert Einstein), το οποίο ψηφιοποιείται από το Πανεπιστήμιο Πρίνστον.

Εκεί, ανάμεσα στις επαγγελματικές επιστολές του υπάρχουν και εκείνες που αντάλλαξε με φίλους και οικείους του και οι οποίες επιτρέπουν να ανακαλύψει κανείς τον άνθρωπο Aϊνστάιν. Που μοιάζει όσο αξιαγάπητος δείχνει σε εκείνες τις γνωστές σε όλους φωτογραφίες με τα ανάκατα μαλλιά και τα λαμπερά μάτια.