Θα περίμενε κανείς το αφήγημα για τη δημόσια υγεία να έχει αλλάξει στον δημόσιο λόγο μετά την τραυματική εμπειρία της πανδημίας COVID-19. Και θα περίμενε κανείς σημαντική σύγκλιση πολιτικών απόψεων και θέσεων τουλάχιστον στις βασικές αξίες και αρχές στις οποίες πρέπει να στηρίζεται ένα σύστημα Υγείας πολιτισμένης και δημοκρατικής χώρας στον 21ο αιώνα.
Δεν υπάρχει στρατηγική του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) που να μην προβάλλει ως κεντρικούς στόχους τα ανθρώπινα δικαιώματα, την καθολική πρόσβαση σε υπηρεσίες πρόληψης, περίθαλψης και φροντίδας και την ανάγκη μείωσης των ανισοτήτων στην υγεία. Το πανανθρώπινο δικαίωμα στην υγεία δεν έχει ούτε όρους ούτε προϋποθέσεις, είναι κοινωνικό αγαθό.
Το «Υγεία για Ολους» του ΠΟΥ δεν έχει αστερίσκο. Η υγεία είναι πολιτική επιλογή. Γιατί; Για τρεις βασικούς λόγους:
1. Αποτελεί προϋπόθεση, δείκτη και αποτέλεσμα μιας βιώσιμης κοινωνίας. Η υγεία και η ανάπτυξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένες.
2. Επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις πολιτικές άλλων τομέων.
3. Είναι άνισα κατανεμημένη στον πληθυσμό.
Για πολλούς στον δημόσιο διάλογο η υγεία είναι κόστος (μια μη ανταποδοτική δαπάνη) και όμως σήμερα θα έπρεπε να μιλάμε για επένδυση στην υγεία.
Η υγεία ως πολιτική επιλογή με όρους 21ου αιώνα αφορά τον Πρωθυπουργό και όλη την κυβέρνηση, καθώς και την τοπική αυτοδιοίκηση. Χρειαζόμαστε διατομεακές πολιτικές με εθνικούς στόχους για την υγεία, την ισότητα και τη βιωσιμότητα και χρειαζόμαστε ένα ανανεωμένο όραμα για ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό Εθνικό Σύστημα Υγείας.
Η πανδημία μάς αφύπνισε για το πόσο σημαντικό είναι να είμαστε πανέτοιμοι με ένα ισχυρό κρατικό σύστημα δημόσιας υγείας που θα εστιάζει στην πρόληψη, στην προστασία και στην προαγωγή της υγείας, την παρακολούθηση της υγείας του πληθυσμού, καθώς και στην ετοιμότητα για τη διαχείριση μελλοντικών κρίσεων. Η πανδημία μάς έδωσε να καταλάβουμε τι σημαίνει ευαλωτότητα – και ποιοι πληρώνουν το βαρύτερο τίμημα σε καταστάσεις κρίσεων.
Παράλληλα, η κλιματική κρίση αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για την υγεία και ευημερία των πληθυσμών. Οι δραματικές επιδράσεις της στην υγεία θα προέλθουν από την εμφάνιση αναδυόμενων μεταδοτικών νοσημάτων (με μεγάλες πιθανότητες νέων πανδημιών), από ακραία καιρικά φαινόμενα, από λοιμούς και από μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών (κλιματική μετανάστευση).
Ετοιμότητα σημαίνει προνοητικότητα. Οι επενδύσεις στην ετοιμότητα για τη διαχείριση κρίσεων είναι σαν τις επενδύσεις στην άμυνα της χώρας. Επιβάλλονται και ας είναι αχρείαστες.
Σήμερα έχουμε την ευκαιρία να αναβαθμίσουμε και να εμβαθύνουμε το επίπεδο του διαλόγου και να επιδιώξουμε συναινέσεις ανάμεσα στην επιστημονική και στην πολιτική κοινότητα, με την ενεργό συμμετοχή της Κοινωνίας των Πολιτών.
Το διακύβευμα είναι η διασφάλιση μιας υγιούς και βιώσιμης κοινωνίας, που δεν θα στρέψει το βλέμμα προς τα πίσω, σε κάποια χρόνια, μεμφόμενη την έλλειψη οράματος και υπευθυνότητας των πρωταγωνιστών του σήμερα.
Με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Μποδοσάκη εκπονήθηκε το 2022 «Σχέδιο για τη Δημόσια Υγεία στον 21ο αιώνα» με τη συμβολή μεγάλου αριθμού διεπιστημονικών ακαδημαϊκών και επαγγελματικών λειτουργών. Το Σχέδιο είναι βασισμένο στις πιο σύγχρονες έννοιες και προσεγγίσεις για τη δημόσια υγεία, παρουσιάστηκε στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής και προσφέρει εύκολα προσβάσιμο υλικό για πολιτικό και κοινωνικό διάλογο για την υγεία.
Ο κ. Αγης Δ. Τσουρός είναι πρώην διευθυντής πολιτικής και διακυβέρνησης για την υγεία και την ευεξία στον ΠΟΥ Ευρώπης, Adjunct Professor, Global Health University of Boston, πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής για την εκπόνηση του «Σχεδίου Δράσης για τη Δημόσια Υγεία στον 21ο αιώνα» του Ιδρύματος Μποδοσάκη.
