Η κοινή γνώμη στον κόσμο είναι περιέργως διχασμένη σήμερα. Στις μεγάλες βιομηχανικές οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της κινεζικής, υπάρχει μια αίσθηση φόβου και αμφιβολίας, ενώ την ίδια ώρα οι αγορές καλπάζουν. Θα έλεγε κανείς ότι η πολιτική είναι βυθισμένη στην απογοήτευση, ενώ η οικονομία πετάει από ενέργεια. Αυτό συμβαίνει επειδή η πολιτική έχει πάψει εδώ και καιρό να δίνει απαντήσεις σε ό,τι συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο – και στην οικονομία.
Η μοίρα μοιάζει να οδηγεί τις ΗΠΑ στην επανάληψη της σύγκρουσης του 2020 μεταξύ δύο ηλικιωμένων ανθρώπων, του Τζο Μπάιντεν και του Ντόναλντ Τραμπ. Η Γαλλία ετοιμάζεται για μια ακόμα διεκδίκηση της προεδρίας από την ακροδεξιά λαϊκίστρια Μαρίν Λε Πεν. Στη Γερμανία οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια καθίζηση της στήριξης στον κυβερνητικό συνασπισμό και αναδεικνύουν τους ακροδεξιούς Εναλλακτικούς σε δεύτερη πολιτική δύναμη. Λαϊκιστικά κόμματα κέρδισαν πρόσφατα εκλογικές αναμετρήσεις στην Ολλανδία και τη Σλοβακία. Στη Βρετανία όλοι περιμένουν το Εργατικό Κόμμα να κερδίσει τις επόμενες εκλογές για να διαχειριστεί μια ευάλωτη οικονομία και έναν βαθύ διχασμό της κοινωνίας.
Σκεφτείτε τώρα την οικονομική μεγάλη εικόνα, που είναι εκ διαμέτρου αντίθετη. Οι τεχνολογικές καινοτομίες καλπάζουν και εκτινάσσουν τις τιμές των μετοχών στα χρηματιστήρια, αλλά δεν αποδίδουν στην παραγωγή αποτελέσματα ανάλογα σαν κι αυτά που είχε αποδώσει στο παρελθόν η ηλεκτρική ενέργεια, για παράδειγμα. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να λύσει βασικά προβλήματα που ταλανίζουν εδώ και τέσσερις δεκαετίες τη μεσαία τάξη. Είναι ακριβά τα σπίτια στις πόλεις; Με την τηλεργασία μπορείς να αποφεύγεις να μετακινείσαι ή να κατοικείς στα αστικά κέντρα.
Χάρη στην υψηλή τεχνολογία ανάλογες οικονομίες μπορεί να γίνουν στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας. Αλλά η τεχνολογική πρόοδος δεν βελτιώνει ουσιαστικά τη ζωή των ανθρώπων. Δημιουργεί «ηλίθιες θέσεις εργασίας», κατά τον ανθρωπολόγο Ντέιβιντ Γκρέμπερ. Την ίδια ώρα ο πληθωρισμός ροκανίζει τις αποταμιεύσεις, που υποχώρησαν κάτω από το επίπεδο της περασμένης δεκαετίας. Είναι προφανές ότι χρειαζόμαστε έναν νέο οδικό χάρτη που θα αναπροσανατολίσει τις προσωπικές προσδοκίες και τις συμπεριφορές των ανθρώπων.
Χρειαζόμαστε επιδραστικές προσωπικότητες, αλλά όχι σαν αυτή του Ντόναλντ Τραμπ και άλλων λαϊκιστών που εκμεταλλεύονται τον φόβο και την απελπισία του κόσμου. Ο Βούδας αμφισβήτησε και ανέτρεψε μια ισχυρή ιερατική ιεραρχία αλλάζοντας τη ζωή των ανθρώπων της εποχής του. Μορφές όπως ο Αγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, η Αικατερίνη της Σιένα και η Μπερναντέτ Σουμπιρού μαγνήτιζαν τους ανθρώπους με το παράδειγμά τους περισσότερο παρά με τα λόγια τους. Πρέπει να ανακαλύψουμε την ικανότητα να δούμε μακροπρόθεσμα για να βρούμε απαντήσεις για το σήμερα.
Ο κ. Χάρολντ Τζέιμς είναι καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Princeton University.
