Τι ακριβώς είναι ο αγώνας που τροφοδότησε, όπως δήλωσε η Κάμαλα Χάρις, την καμπάνια της και κάλεσε τους ψηφοφόρους της να τον διατηρήσουν ζωντανό σε όλη τη δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ; Ενα ρεύμα ορθολογισμού σε υποχώρηση μετά το τσουνάμι Τραμπ, το οποίο ελπίζει στην άμπωτη της δημοκρατίας, η οποία πλέον δεν μοιάζει νομοτελειακή ή ίσως μια οχύρωση απέναντι σε αυτό που δεν κατανοούν και τους έπιασε στον ύπνο;

Στην πολιτική ο ορθολογισμός εμφανίζεται συχνά ανίσχυρος απέναντι στον ανορθολογισμό. Η κοινωνική επιστήμη, επίσης. «Πάνε στράφι τέσσερις δεκαετίες ακαδημαϊκής έρευνας για την Ακροδεξιά, που με μεγάλη αυτοπεποίθηση είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα ακροδεξιά κόμματα, τα οποία διακηρύσσουν ανοιχτά την ιδεολογία τους, δεν μπορούν να κερδίσουν εκλογές» έγραψε ο Κας Μούντε αναλύοντας το φαινόμενο Τραμπ. Ενός πολιτικού ο οποίος έκανε την πιο αυταρχική και ρατσιστική καμπάνια που έχουμε δει ποτέ, σάρωσε τα πάντα στην Αμερική και έγινε κυρίαρχος χωρίς ισχυρά αντίβαρα εξουσίας.

Το πιο σοκαριστικό είναι ότι η Αμερική που ξέραμε ως φάρο της δυτικής δημοκρατίας (με όσα στίγματα και αν πρόσθεσε η ίδια στην εικόνα της), με ένα περίπλοκο εκλογικό σύστημα που φτιάχτηκε για να αποκλείσει  την τυραννία, γονάτισε μπροστά στον «κλόουν», στον καταδικασμένο για επαίσχυντες πράξεις, τον ρατσιστή και τον μισογύνη. Τον ψήφισαν και οι μειονότητες και οι γυναίκες.

Γιατί δεν έπεισαν οι Δημοκρατικοί; Πού έγινε το λάθος; Οι νεκρολογίες επικεντρώνονται κυρίως στον υψηλό πληθωρισμό, στην απέχθεια για τις ελίτ, στην ασφάλεια των συνόρων και στο έγκλημα. Οσο ο Τραμπ ξεστόμιζε κάθε είδους τερατολογίες, η καμπάνια του εργαζόταν μεθοδικά, με πιο κλασικές μεθόδους αξιοποιώντας πολύ τα social media του Ιλον Μασκ, και όπως φάνηκε από το αποτέλεσμα επέβαλε την επιχειρηματολογία της. Και πάλι όμως παραμένει το ερώτημα: Είναι δυνατόν η κυρίαρχη αξία για την ψήφο ενός πολίτη να είναι το σουπερμάρκετ;

Φυσικά, όχι. Η πλειονότητα των ψηφοφόρων που επέλεξαν Τραμπ κινήθηκε από δυσαρέσκεια και οργή, όπως έδειξαν τα στοιχεία του exit poll. Δυσαρέσκεια και οργή για το επίπεδο ζωής τους, για τις ελίτ, για τους θεσμούς, για τη δημοκρατία. Η Χάρις ταυτίστηκε με τις ελίτ, μέλη της παρέλασαν από τις προεκλογικές της ομιλίες. Ο Τραμπ είχε σύμμαχο τον πρώην πυγμάχο Χαλκ Χόγκαν που έσκιζε τις φανέλες του, όπως θα άξιζε να κάνει κάποιος με το σύστημα κατά τους εκστασιασμένους οπαδούς του. Πρωτόγονες εικόνες, αλλά η οργή δεν εκφράζεται με χάρη.

Διάφορες μελέτες κατατάσσουν στις λεγεώνες των οργισμένων και μέλη της μεσαίας τάξης, που ζορίζονται να τα βγάλουν πέρα και αναπολούν την περασμένη τους ευμάρεια. Αυτοί δεν εκφράζουν ανοιχτά την οργή τους, όπως κάνουν όσοι βρίσκονται στο περιθώριο, αλλά βουβά στις κάλπες και είναι πιο φανατισμένοι κατά του συστήματος από τους πραγματικά φτωχούς. Διαβρώνουν περισσότερο τη δημοκρατία γιατί η οργή τους δεν περιέχει μόνο απόρριψη, ενσωματώνει και φθόνο για όσους ζουν καλύτερα, ξοδεύουν περισσότερα, έχουν απαλλαγεί από το άγχος της βιωτής. Οι διάφορες κρίσεις έχουν αυξήσει τους δυσαρεστημένους και έχουν πολώσει τους οργισμένους και στην Ευρώπη. Θα αντέξει το παλαιό πολιτικό σύστημα την πίεση και η δημοκρατία την ξεθεμελίωσή της, όταν οι παραδοσιακοί σύμμαχοι έχουν μετατραπεί στους νέους εχθρούς;