Της Ζουχάλ Μερτ Ουζουνέρ
Oι τούρκοι πολιτικοί ήθελαν πάντα να αντικαταστήσουν το σύνταγμα του 1982, με ένα πιο φιλελεύθερο σύνταγμα όσον αφορά τις ατομικές ελευθερίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Εξαιτίας πολλών σημαντικών εμποδίων στην κοινωνία και την πολιτική, αυτό δεν κατέστη δυνατόν. Ωστόσο, η σύνταξη νέου συντάγματος από μια Εθνοσυνέλευση η οποία θα εκφράζει τη βούληση του λαού, αποτέλεσε τη βάση για τους θεμιτούς προβληματισμούς περί το νέο σύνταγμα. Τα κύρια προβλήματα του ισχύοντος συντάγματος εντοπίζονται από την κυβέρνηση στα εξής: 1) ότι δεν είναι αρκετά φιλελεύθερο, 2) ότι είναι προϊόν μιας εποχής που η Τουρκία τελούσε υπό στρατιωτική κηδεμονία, 3) ότι δεν είναι σαφές ως προς τις θρησκευτικές ελευθερίες, όπως για παράδειγμα τη χρήση της μαντίλας, παρά τις υπάρχουσες αναφορές στις ατομικές ελευθερίες, 4) ότι απαιτείται αναθεώρηση άρθρων σύμφωνα με τη νέα εκτελεστική εξουσία στο προεδρικό σύστημα της Τουρκίας, 5) ότι υπάρχει ανάγκη περαιτέρω αναθεώρησης άρθρων σχετικά με την προστασία της οικογένειας και των παραδοσιακών αρχών της κοινωνίας.
Από την άλλη πλευρά, η αντιπολίτευση παρουσιάζει ένα αποσπασματικό πολιτικό σχέδιο για το σύνταγμα, με διαφορετικές ευαισθησίες. Κατ’ αρχάς, υπάρχει επίσημη αντίσταση από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), σχετικά με οποιαδήποτε αλλαγή στα τέσσερα πρώτα άρθρα του συντάγματος τα οποία αφορούν το ενιαίο κράτος, την αναγνώριση της Τουρκικής ως της μοναδικής γλώσσας του κράτους, τη σημαία και το όνομα το κράτους.
Το CHP έχει διαφορετικές ευαισθησίες και ως προς τα δικαιώματα των γυναικών. Τάσσεται υπέρ φιλελεύθερων αλλαγών στο σύνταγμα ως προς το δικαίωμα των γυναικών να φορούν ό,τι θέλουν, όμως παράλληλα ανησυχεί για τη διάβρωση του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους. To CHP προτιμά διατυπώσεις που παραπέμπουν στον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους, ενώ το κυβερνών ΑΚΡ προτιμά να αναφέρεται στην ελευθερία των γυναικών να φορούν ό,τι επιθυμούν, «με βάση τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις». Το CHP εκφράζει επίσης επιφυλάξεις για το προεδρικό σύστημα και για το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί – το CHP – για τη νομιμοποίηση του συστήματος αυτού, με τη συμμετοχή του στη διαδικασία σύνταξης του νέου συντάγματος. Το φιλοκουρδικά κόμματα HDP και Hüdapar έχουν άλλες προτεραιότητες, όπως οι αλλαγές στα τέσσερα πρώτα άρθρα του συντάγματος και τις απαιτήσεις τους για τη διευθέτηση του Κουρδικού. Το εν λόγω ζήτημα αφορά επίσης ιδιαιτέρως και το Καλό Κόμμα (Iyi) και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), δύο εθνικιστικά κόμματα. Διότι δεν είναι μόνον αυτά τα δύο, αλλά και άλλα κόμματα, τα οποία εισήλθαν στην Εθνοσυνέλευση στις εκλογές του 2023, ως αποτέλεσμα συνασπισμών στη βάση εθνικιστικών και θρησκευτικών απόψεων. Και πιθανότατα αυτά τα κόμματα δεν θα στηρίξουν καμία θέση ούτε του HDP ούτε του Hüdapar.
Είναι προφανές ότι υπάρχει πρόβλημα ως προς την εξεύρεση κοινού εδάφους αλλά αρκετή κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να αλλάξει το σύνταγμα. Επιπροσθέτως οι συζητήσεις περί το σύνταγμα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για χειραγώγηση των ψηφοφόρων πριν από τις τοπικές εκλογές.
Η κυρία Ζουχάλ Μερτ Ουζουνέρ είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά.
