Πριν από είκοσι χρόνια, μια ομάδα επιστημόνων από το Ηνωμένο Βασίλειο έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για ένα πρόβλημα που εκείνο τον καιρό δεν έλαβε μεγάλη διάσταση: τη διάσπαση των πλαστικών απορριμμάτων σε μικρά θραύσματα, τα οποία ονόμασαν «μικροπλαστικά».
Λόγω της ταχείας αύξησης της παραγωγής και χρήσης του πλαστικού, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπήρχε μεγάλη πιθανότητα η ρύπανση από μικροπλαστικά να γίνει μείζον πρόβλημα για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, κάτι που δυστυχώς αποδείχθηκε αληθινό (και προφητικό).
Από εκείνη τη δημοσίευση το 2004 μέχρι και σήμερα, τα μικροπλαστικά έχουν βρεθεί παντού: από ιζήματα στα βάθη των ωκεανών μέχρι την κορυφή του Εβερεστ, σε πτηνά και θηλαστικά, στο βρόχινο νερό και τον αέρα, καθώς επίσης και στο ανθρώπινο αίμα, μητρικό γάλα, πλακούντα, νεφρά, συκώτι και πνεύμονες.
Στην Ελλάδα έχουν ανιχνευθεί σε θάλασσες, ποτάμια, υγρά απόβλητα, ιζήματα, υδρόβιους οργανισμούς (ψάρια, καβούρια, αχινούς, θαλάσσιες χελώνες, μύδια) και θηλαστικά (φώκιες, δελφίνια).
Την τελευταία δεκαετία η έρευνα για τα μικροπλαστικά έχει απογειωθεί, η τεχνολογία έχει εξελιχθεί, και οι μέθοδοι ανάλυσης έχουν γίνει πιο ευαίσθητες και άρα ικανές να μετρούν μικρότερες συγκεντρώσεις στο περιβάλλον. Αν και οι μελέτες για την παρουσία τους στον ανθρώπινο οργανισμό αυξάνονται, δεν έχουμε ακόμη πλήρη εικόνα για το πώς ακριβώς επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία.
Ορισμένες πρώτες ενδείξεις από εργαστηριακές μελέτες σε πειραματόζωα και ανθρώπινα κύτταρα έχουν συνδέσει τα μικροπλαστικά με τη φλεγμονή των κυττάρων και την εξάπλωση του καρκίνου, αλλά ακόμα είμαστε σε πολύ πρώιμο στάδιο για να εξάγουμε σαφή συμπεράσματα.
Οπως είναι λογικό, όλα τα παραπάνω έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα ανησυχίας τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στον γενικό πληθυσμό. Η νομοθεσία ακολουθεί, αργά αλλά σταθερά, με την ΕΕ να καταργεί σταδιακά το γκλίτερ και άλλα μικροπλαστικά από προϊόντα όπως σαμπουάν και λοσιόν, και τη Γαλλία να απαιτεί από τα νέα πλυντήρια ρούχων να διαθέτουν φίλτρα μικροϊνών, για την αποφυγή της απόρριψης μικροπλαστικών στο υδάτινο περιβάλλον.
Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι σημαντικές, όμως χρειάζονται ακόμα περισσότερα μέτρα που να στοχεύουν στην αλλαγή των συνηθειών του κόσμου, όπως π.χ. στη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης. Οφείλουμε ως κοινωνία να λάβουμε γενναίες αποφάσεις τόσο για εμάς όσο και για τις επόμενες γενιές, ώστε να μην περάσουμε από την εποχή του Ανθρωπόκαινου στην εποχή του «Πλαστικόκαινου»…
Η κυρία Ολγα-Ιωάννα Καλαντζή είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Περιβαλλοντικής Χημείας και Τοξικολογίας στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
