«Εδώ και έναν χρόνο συζητάμε μια πρόταση και όπως είπαμε, όταν είχαμε δημοσιοποιήσει την πρόταση, θα συζητήσουμε αυτή την πρόταση, θα δούμε πού θα καταλήξουμε και θα καταθέσουμε μια νέα πρόταση με βάση και τις συζητήσεις που έχουν γίνει στο μεταξύ. Η πρόταση που σας καταθέτουμε τώρα διαμορφώθηκε με βάση τη φιλοσοφία της πρότασης του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής».
Ιδού με ποιον τρόπο ο αξιότιμος υπουργός της καθ’ ημάς Παιδείας άρχισε τη συνέντευξη Τύπου πριν από λίγες ημέρες για να ανακοινώσει τα σχέδιά του (οράματα θα τα έλεγα) για τη νέα Γ’ Λυκείου και το νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ. Ανάμεσα, λοιπόν, σε αυτά τα πολλά σχέδια και οράματα ανήγγειλε και κάποιες διορθωτικές αλλαγές στο Λύκειο, την εξής μία: την «αντικατάσταση», όπως είπε σεμνά, των Λατινικών από την Κοινωνιολογία. Γιατί; Διότι «Το μάθημα της Κοινωνιολογίας σού δίνει πάρα πολλές δυνατότητες να δεις και τι άλλο μπορείς να κάνεις. Το μάθημα των Λατινικών δεν σου δίνει αυτή τη δυνατότητα, είναι κάπως μονοσήμαντο». Σε παρατήρηση δημοσιογράφου για ποιον λόγο η Κοινωνιολογία είναι απαραίτητο μάθημα για να εισαχθεί κάποιος στις Φιλοσοφικές σχολές ώστε να πρέπει να διδάσκεται έξι (6) ώρες εβδομαδιαίως, ο κύριος υπουργός απαρίθμησε τρεις λόγους. Οι δύο, ολωσδιόλου άσχετοι, δεν αφορούσαν το ερώτημα. Ο τρίτος είναι ο εξής: «όπως ξέρετε τα Λατινικά [είναι] πολύ στενά (sic), [στεγνά;] η μόνη χρησιμότητα είναι για τα Τμήματα Φιλολογίας». Τέλος, προκειμένου να δώσει και τον απαραίτητο δραματικό τόνο για την κατάσταση στην Παιδεία, είπε: «Καταλήγουμε λοιπόν στην πολύ θλιβερή διαπίστωση ότι έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, το σχολείο, και κυρίως η Γ’ Λυκείου, φαίνεται να είναι ένα πάρεργο (sic) των φροντιστηρίων, των ιδιαίτερων κ.λπ.».
Η απαξίωση της κλασικής Παιδείας
Υποθέτω πως ο υπουργός της ελληνικής Παιδείας, έτος 2018, έχει επίγνωση και τι ακριβώς λέει και (οπωσδήποτε) με ποιον τρόπο λέει αυτό που λέει μπροστά σε δημοσιογράφους, σε κάμερες και σε μικρόφωνα. Μπροστά σε μαθητές και μαθήτριες. Μπροστά σε δασκάλους και καθηγητές. Μπροστά στους έλληνες γονείς που ενδιαφέρονται για την προκοπή των παιδιών τους. Και είμαι βέβαιος ότι είναι βέβαιος ότι όλα όσα είπε στη συνέντευξή του τα εννοούσε. Και αντιλαμβανόταν ο ίδιος τι έλεγε και ενταυτώ είχε την απαίτηση όλοι εμείς να καταλαβαίνουμε ότι όσα έλεγε τα εννοούσε. Ο άνθρωπος μιλούσε σοβαρά. Διαφορετικά, τι, στο καλό, υπουργός Παιδείας θα ήταν;
Αν, αγαπητοί αναγνώστες, αρκούσε η πλάκα και η καζούρα προκειμένου να επιλυθούν τα όσα προβλήματά μας, οικονομικά, εκπαιδευτικά, κοινωνικά, όλα θα είχαν διορθωθεί από καιρό. Φευ! Δεν είναι αυτή η λύση. Αν τα Αρχαία και τα Λατινικά φταίνε για τον συνεχιζόμενο χρόνια τώρα κατήφορο της Παιδείας, να καταργηθώσι. Να καώσι. Αντίθετα, αν η Κοινωνιολογία μάς «δίνει πολλές δυνατότητες», όπως έδωσε στον υπουργό της Παιδείας μας, όχι έξι, δεκαέξι ώρες τη βδομάδα να διδάσκεται. Ακόμη και στα νηπιαγωγεία. Τι να τους κάνεις τους ποιητές και τους πεζογράφους; Αρχαίους και νέους; Ελληνες και Λατίνους; Βρίσκεις δουλειά διαβάζοντας «Ρίτσο και αρχαία τραγωδία»; Πονηρέ πολιτικάντη μου;
Και όμως! Αν οι υπουργοί της ελληνικής Παιδείας από τη Μεταπολίτευση ως και σήμερα (εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις) διέθεταν απλό, κοινό νου, δεν θα οδηγούσαν με τις αστοχίες τους σε πλήρη παρακμή την Παιδεία και μαζί τα κλασικά γράμματα, Αρχαία και Λατινικά. Αντιθέτως, θα είχαν βοηθήσει να βρεθούν τρόποι ώστε τα κλασικά γράμματα και η κλασική λογοτεχνία όχι μόνο να διδάσκονται ορθολογικά και δημιουργικά, αλλά να συστήνουν και ένα άλλο, επιπλέον κίνητρο, για τους χιλιάδες τουρίστες που μας επισκέπτονται κάθε χρόνο.
Πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις μας υπάρχουν σχολεία-κέντρα στα οποία αμερικανοί φοιτητές έρχονται να διδαχθούν εδώ από έλληνες δασκάλους αρχαία και λατινικά; Προκειμένου να συμπληρώσουν τις κλασικές σπουδές τους; Ο ίδιος, θυμάμαι, στα πρώτα, ένδοξα και ελπιδοφόρα χρόνια της Μεταπολίτευσης, συνόδευα ομάδες τουριστών για να διαβάσουμε μαζί στις αίθουσες των ξενοδοχείων ή στη διάρκεια θαλασσινών ταξιδιών Ομηρο, Ευριπίδη, Πλάτωνα. Ποιο τουριστικό πακέτο είναι πιο ενδιαφέρον, εκείνο που προβλέπει μια απλή επίσκεψη στην Ακρόπολη ή την Πνύκα ή εκείνο στο οποίο έλληνες φιλόλογοι θα διάβαζαν στους ξένους μας από μετάφραση, αλλά και από το ίδιο το πρωτότυπο, αποσπάσματα από αρχαίους έλληνες ή λατίνους συγγραφείς; Και μάλιστα εκεί μέσα στα πάμπολλα, τα ιερά αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά μνημεία της χώρας;
Εάν ο υπουργόςγνώριζε Λατινικά…
Δεν γνωρίζω τι όντως οφείλει η ελληνική πολιτεία και παιδεία στους κοινωνιολόγους, από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους ως και σήμερα. Ερωτώ σοβαρά, χωρίς ειρωνεία. Γνωρίζω όμως ότι μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής σκέψης του Μαρξ έπαιξε η αρχαία φιλοσοφία. Ο ενδιαφερόμενος ας ανατρέξει στη διατριβή του Διαφορά της δημοκρίτειας και επικούρειας φυσικής φιλοσοφίας (εκδ. Γνώση, 1983, μτφρ. Π. Κονδύλης). Γνωρίζω επίσης ότι ο Γιάνης (sic) Κορδάτος ανέλαβε το 1939 διευθυντής στη γνωστή σειρά «Βιβλιοθήκη Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων και Ποιητών» στις εκδόσεις Ζαχαρόπουλου. Γνωρίζω και συχνά συμβουλεύομαι τις πολλές μεταφράσεις αρχαίων συγγραφέων από τον Ηλία Ηλιού και τον Κώστα Βάρναλη. Και οι δύο είναι πολιτικά γνωστοί! Συνηθέστερα πάντως προστρέχω στα πενήντα τόσα αρχαιόθεμα ποιήματα των Επαναλήψεων του Γιάννη Ρίτσου. Καθώς όλα είναι συνταγμένα εν υπερορία, ταιριάζουν στην εποχή μας.
Δεν γνωρίζω τι όντως οφείλει η ελληνική πολιτεία και παιδεία στους κοινωνιολόγους, από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους ως και σήμερα. Ερωτώ σοβαρά, χωρίς ειρωνεία. Γνωρίζω όμως ότι μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής σκέψης του Μαρξ έπαιξε η αρχαία φιλοσοφία. Ο ενδιαφερόμενος ας ανατρέξει στη διατριβή του Διαφορά της δημοκρίτειας και επικούρειας φυσικής φιλοσοφίας (εκδ. Γνώση, 1983, μτφρ. Π. Κονδύλης). Γνωρίζω επίσης ότι ο Γιάνης (sic) Κορδάτος ανέλαβε το 1939 διευθυντής στη γνωστή σειρά «Βιβλιοθήκη Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων και Ποιητών» στις εκδόσεις Ζαχαρόπουλου. Γνωρίζω και συχνά συμβουλεύομαι τις πολλές μεταφράσεις αρχαίων συγγραφέων από τον Ηλία Ηλιού και τον Κώστα Βάρναλη. Και οι δύο είναι πολιτικά γνωστοί! Συνηθέστερα πάντως προστρέχω στα πενήντα τόσα αρχαιόθεμα ποιήματα των Επαναλήψεων του Γιάννη Ρίτσου. Καθώς όλα είναι συνταγμένα εν υπερορία, ταιριάζουν στην εποχή μας.
Ενδεχομένως ο αξιότιμος υπουργός της Παιδείας μας όλα αυτά τα αγνοεί. Δεν πειράζει. Τον προτρέπω πάντως, και όποιον άλλον κυβερνητικό πιστεύει ότι είναι «αριστερός», να ανοίγει πού και πού ένα οποιοδήποτε αρχαιοελληνικό ή λατινικό κείμενο και να περιτρέχει μια-δυο παραγράφους. Φυσικά, με τη μετάφραση απέναντι. Από τα λατινικά θα του πρότεινα να επισκέπτεται συχνότερα δύο πασίγνωστα μεταφρασμένα κείμενα. Τον Λουκρήτιο του Κ. Θεοτόκη και την πρόσφατη Αινειάδα του Θ. Παπαγγελή. Και οι δύο λατίνοι συγγραφείς θα τον βοηθήσουν πολλαπλώς. Και θα τον προφυλάσσουν από ανεπίτρεπτες αστοχίες.
Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
