Κάποιες φορές αισθάνεσαι πως το μοναδικό που μας κρατάει ως κοινωνία σε μία – αδύναμη έστω – συνοχή είναι η συνήθεια. Σαν ζευγάρι που βαριέται να χωρίσει ή δεν του το επιτρέπουν τα οικονομικά του. Ποια είναι τα στοιχεία που δημιουργούν την κεντρομόλο δύναμη στους λαούς;
Ο κοινός τόπος και η κοινή γλώσσα είναι τα πλέον προφανή, οι αυταπόδεικτοι αρμοί μας. Η Ιστορία, τα έθιμα, η θρησκεία έπονται, με την έννοια πως πρέπει να τεθούν πρώτα υπό συζήτηση για να έχουμε την ευκαιρία να τσακωθούμε, δεν είναι σαν τον κοινό τόπο που τον κατοικούμε από κοινού είκοσι τέσσερις ώρες την ημέρα.
Από την άλλη, οι κοινές μας πολιτιστικές καταβολές έχουν ραγίσει και εδώ και αρκετά χρόνια δεν αποτελούν σημείο αναφοράς πια. Σπουδαίοι συνθέτες, συγγραφείς, ποιητές, φιλόσοφοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες και ακόμη πιο σπουδαία έργα είναι εντελώς άγνωστα ακόμη και ως ονόματα σε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των Ελλήνων.
Δεν χρειάζεται κάποια έρευνα για να το καταλάβεις αυτό. Ενας πολύ μεγάλος πληθυσμός έχει κόψει παρτίδες με τέτοια και έχουν φροντίσει να ξεκόψουν και τα παιδιά τους. Πέντε βιβλία, δέκα τραγούδια αλλά και καμιά εικοσαριά σελίδες αρχαίας και νεότερης ιστορίας ήταν κοινό κτήμα κάποτε. Τώρα, ούτε αυτά.
Ως κοινά που αντέχουν είναι τα τυχαία, αυτή η φλούδα γης και αυτή η γλώσσα που δεν μπορούμε φυσικά να αμφισβητήσουμε και από κει και πέρα μάλλον τίποτα. Τόσο βαθιά ρήγματα, τόσο αδιάβροχοι διαχωρισμοί, δεν νομίζω να υπήρξαν ποτέ στην ιστορία μας. Βέβαια, ακόμα και η γλώσσα δεν είναι πια και τόσο κοινός τόπος. Ψάχνω τη λέξη για να αποτυπώσω όσα ειπώθηκαν στη Βουλή, στη συζήτηση για την πρόταση μομφής έπειτα από τα μεγαλειώδη συλλαλητήρια για τα Τέμπη, και δεν τη βρίσκω.
Αυτοί θα μας καταδικάσουν και σε αγλωσσία. Γιατί η γλώσσα θα μας εκδικηθεί κάποτε με τον απαξιωτικό και ενίοτε πρόστυχο τρόπο που τη χρησιμοποιούμε. Δεν θα μας χαρίζεται και δεν θα μας συγχωρεί εσαεί. Δεν μιλάμε την ίδια γλώσσα πια. Είναι διαφορετικές οι αντιστοιχίες λέξης και νοήματος, λέξης και αισθήματος. Αρα, το μόνο που μας μένει είναι το κοινό σπίτι, ο τόπος ανάμεσα στα σύνορά μας. Ξέρουμε όλοι τι συμβαίνει αργά ή γρήγορα στα σπίτια που το μόνο που ενώνει τους ενοίκους είναι η στέγη. Στο τέλος θα μας μείνουν οι δηλώσεις των γειτόνων στα κανάλια πως δεν είχαμε δώσει ποτέ δικαιώματα και φαινόμασταν ήσυχοι άνθρωποι…
Στο ευρύτερο σπίτι μας, στην Ευρώπη, η συζήτηση είναι μόνο για το πώς θα εξοπλιστούμε καλύτερα. Εχουν τρελαθεί και είναι αποφασισμένοι να μας πάρουν μαζί τους. Τον ακούω τον αντίλογο των ρεαλιστών. «Και τι θέλεις δηλαδή να κάνουμε όταν απειλούμαστε από φίλους και εχθρούς, από Τραμπ, Πούτιν και λοιπούς ανισόρροπους; Να ανοίξουμε κουβέντα για φιλοσοφία και τέχνη;». Μπα, δεν το ελπίζω πια αυτό, ο αξιακός κατήφορος δεν είναι θέμα. Αλλά στους φίλους μου ακριβώς αυτό τους λέω.
