Σπήλαιο Blombo (34° 24′ 51» Νότιο πλάτος, 21° 13′ 19» Ανατολικό μήκος). Τοποθεσία: 300 χιλιόμετρα ανατολικά του Κέιπ Τάουν. Χώρα: Νότια Αφρική. Ηπειρος: Αφρική. Δηλαδή στον τόπο καταγωγής όλων μας.
Σε αυτό το σπήλαιο γίνονται ανασκαφές από το 1991 και τα ευρήματα εκεί φαίνεται να είναι ανεξάντλητα. Μια μικρή πέτρα, από το 2011 ξεχασμένη και σκονισμένη στα συρτάρια του Πανεπιστημίου στο Γιοχάνεσμπουργκ, πέφτει στα χέρια ενός ερευνητή που δεν τη θεώρησε κάτι ασήμαντο. Το αντίθετο μάλιστα. Γιατί του κίνησαν την προσοχή οι κόκκινες μισοσβησμένες γραμμές στη μία πλευρά της. Εξι σχεδόν παράλληλες και τρεις άλλες, ελαφρά καμπύλες, σε πλάγια κατεύθυνση ως προς τις πρώτες.
Η πέτρα, με όλες τις τιμές πλέον, «μεταναστεύει» από την Αφρική στην Ευρώπη. Βρέθηκε στο Μπορντό της Γαλλίας, εξετάστηκε με τα καλύτερα μέσα, όπως λέιζερ, απλό αλλά και ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, έγιναν προσομοιώσεις και η βαφή δοκιμάστηκε, με πειραματικά πινέλα εντελώς αρχέγονου τύπου, σε παρόμοιας σύστασης πετρώδες υλικό, για να βρεθεί το πώς δημιουργήθηκαν οι γραμμές αυτές.
Στις 12 Σεπτεμβρίου δημοσιεύονται τα αποτελέσματα όλης αυτής της μελέτης στο «Nature», δηλαδή σε ένα από τα δυσκολότερα ως προς το να δεχθεί μια εργασία επιστημονικά περιοδικά. Οι ερευνητές-συγγραφείς ισχυρίζονται ότι αυτές οι γραμμές μπορεί να είναι μέρος ενός σχεδίου φιλοτεχνημένου επάνω σε πέτρα, η οποία μάλιστα πρώτα λειάνθηκε και από όπου αποσπάστηκε αυτό το θραύσμα.
Είναι ηλικίας 73.000 ετών και στο σπήλαιο αυτό βρέθηκαν μόνο κόκαλα, δόντια, εργαλεία και άλλα αντικείμενα που ανήκουν σε Homo sapiens και όχι σε άλλους κοντινούς μας αλλά λιγότερο εξελιγμένους ανθρωπίδες συγγενείς. Αρα οι γραμμές μπορεί να ανήκουν στο παλαιότερο ιχνογράφημα (που δεν έχει βρεθεί) φτιαγμένο από έναν Homo sapiens και έχουμε μόλις ένα σπάραγμά του. Ο ισχυρισμός είναι τόσο βαρύγδουπος που αμέσως προκάλεσε και αντιδράσεις. Μήπως απλώς ήταν από τη χρωστική που έφτιαχναν και τότε, λιώνοντας ώχρα μαζί με φυτική γόμμα και λίπος; Μια διαδικασία με διάφορους σκοπούς ή μήπως ήταν μόνο ένας τρόπος αρίθμησης; Μήπως από ένα μόνο «χαρτονάκι» βιάστηκαν να βγάλουν συμπέρασμα για την εικόνα ενός ολόκληρου «χαρτονοψηφιδωτού»; Και ολόκληρο «Nature» να έπεσε τόσο έξω;
Από τις δοκιμές και προσομοιώσεις που έγιναν, το σίγουρο ήταν πως δεν χρησιμοποιήθηκε κάποιο είδος πινέλου, αλλά κάτι όπως οι σημερινές κερομπογιές, με αρκετά σκληρή μύτη, που άφησε ίχνη με αντοχή 73.000 χρόνων!
Είναι κάτι τόσο παλιό που βέβαια εξετάζεται εξαιρετικά προσεκτικά με τα μέσα του σήμερα για να δώσει μια άποψη του τότε. Και αυτό έχει πάρει από τους ερευνητές, όχι τυχαία αλλά επειδή ζούμε και στην εποχή των hashtags, τον ανούσιο κωδικό: #L13, που του εκμηδενίζει την όποια αίγλη. Αν και, από την άλλη, μπορεί να κερδίσει και την κατανόησή μας όποιος το σκέφθηκε. Αν είδε το φίδι, που κυνηγάει επίμονα την ουρά του, με το κεφάλι στο παρόν και την ουρά στο παρελθόν.
Τι είναι λοιπόν το τόσο ενδιαφέρον σε αυτή τη μικρή πέτρα; Ενα θραύσμα, με διαστάσεις μόλις 4 εκατοστά επί 1,3 εκατοστά; Να έχουν τόση σημασία αυτές οι εννέα κόκκινες γραμμές επάνω της; Και όμως έχουν. Γιατί υπάρχουν ερευνητές που ψάχνουν προσεκτικά το πότε άρχισε ό,τι, κάπως γενικόλογα, έχει την επιγραφή «μοντέρνα (ανθρώπινη)ζωή». Και στα συστατικά αυτής της εξελιγμένης παρουσίας του ανθρώπου πάνω στη Γη είναι και μια ικανότητα που ανέπτυξε πολύ. Να σκέπτεται για πέρα από το άμεσο παρόν. Να προγραμματίζει, να κάνει τέχνη και να επικοινωνεί με τους άλλους άνετα με τη βοήθεια συμβόλων. Και γίνονται αντικείμενο επίμονης αναζήτησης από μερίδα αρχαιολόγων ακριβώς τα όσο πιο παλιά αντικείμενα επισημαίνουν «(ανθρώπινη) συμπεριφορά καθοριζόμενη από σύμβολα». Γι’ αυτό και όσοι είναι γύρω από την έρευνα στο Blombo τουλάχιστον θα ήταν ευχαριστημένοι να αποδειχθεί πως αυτές οι γραμμές αν δεν ανήκουν σε ένα μεγαλύτερο ιχνογράφημα τουλάχιστον συμβολίζουν κάτι. Θα είναι το αρχαιότερο μέχρι σήμερα. Πρόγονος των emoji και του Twitter. Βέβαια η αναζήτηση για την απόλυτη χρονολογία της εμφάνισης του «συμβολιζόμενου ανθρώπου» φαίνεται αδύνατη. Διότι εικάζεται πως τα σύμβολα τα τοποθέτησαν οι άνθρωποι πρώτα στο ίδιο τους το σώμα, με την αφορμή ίσως θρησκευτικών τελετών. Αρα τα… γκολπόστ θα μετακινούνται συνεχώς προς τα πίσω, αφού σώματα δεν θα βρεθούν ποτέ, ενώ ο Homo sapiens υπολογίζεται ότι εμφανίστηκε πριν από 315.000 χρόνια.
