Είναι σχεδόν κοινός τόπος ότι η δημοκρατία μας, που τόσο τη θέλουμε και την προτιμάμε έναντι των αυταρχικών καθεστώτων, εμφανίζει προβλήματα και δυσλειτουργίες. Μόλις λίγους μήνες πριν, σε σχετική έρευνα της Merton Analysis, δύο στους τρεις (66%) δήλωναν ότι ζούμε σε «μια δημοκρατία με προβλήματα» και μόλις το 16% ότι ζούμε σε μια «πλήρη δημοκρατία».
Την εντύπωση αυτή επιβεβαιώνει με διαφορετικό τρόπο και η «χαμηλή πτήση» που σημειώνουμε διαχρονικά στην πολιτική εμπιστοσύνη, στο πόσο δηλαδή εμπιστεύονται οι πολίτες το πολιτικό σύστημα. Οι τιμές που σημειώνει ο σχετικός δείκτης μάς φέρνουν στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Και ενώ αυτή είναι η κατάσταση, οι αρρυθμίες, οι δυσλειτουργίες αλλά και οι κρίσεις αποδίδονται στους «μεγάλους ασθενείς», οι οποίοι επιλέγονται κατά περίπτωση και αρκετές φορές σε μια προσπάθεια αποφυγής ευθυνών ή για τον προσπορισμό «γρήγορου πολιτικού κέρδους».
Ανάλογα και με τη συγκυρία, «ο μεγάλος ασθενής» πότε είναι η Δημόσια Διοίκηση, πότε η κυβέρνηση, πότε οι προηγούμενες κυβερνήσεις, πότε τα «συμφέροντα» και πάει λέγοντας.
Γνώμη μας είναι, για να προσθέσουμε και εμείς το κατιτίς μας, πως τα αίτια πρέπει να αναζητηθούν στην ταχύτητα με την οποία μεταβάλλονται οι κοινωνικές σχέσεις και δικτυώσεις στη σύγχρονη, ψηφιακή εποχή.
Τα σημερινά κοινωνικά δίκτυα πόρρω απέχουν από αυτά που εγκαθιδρύθηκαν στη βιομηχανική κυρίως εποχή. Ολο και περισσότερο οι παλιές ιεραρχικές δομές, τις οποίες επέβαλλαν οι φυσικές και κοινωνικές συνθήκες (όπως ο τόπος, η θέση στην απασχόληση, η θέση και το κύρος στη δημόσια σφαίρα), αντικαθίστανται από τις οριζόντιες διασυνδέσεις που επιβάλλει η ψηφιακή δικτύωση. Και η πρώτη μεγάλη επίπτωση που έχει αυτή η αλλαγή είναι η απίσχναση των κομμάτων, τα οποία αναζητούν αγωνιωδώς νέους τρόπους μαζικοποίησης και παραγωγής πολιτικής.
Να λοιπόν ένας ακόμα «μεγάλος ασθενής»: το κομματικό σύστημα, το οποίο σταδιακά μετατρέπεται σε κέλυφος χωρίς περιεχόμενο, ενώ η κανονική του θέση μέσα σε μια δημοκρατία είναι «πυρηνική».
Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι δυο μέλη του ίδιου κόμματος κατοικούν σε δύο όμορους δήμους ή και γειτονιές, που όμως με βάση το κομματικό οργανόγραμμα μετέχουν σε διαφορετικές οργανώσεις του κόμματος. Αν ο ένας έχει για ένα συγκεκριμένο θέμα την άποψη Α και ο άλλος την άποψη Β, παλιότερα θα ήταν σχεδόν αδύνατο να διαπιστώσουν τη διαφωνία τους. Τώρα όμως μπορούν κάλλιστα να το κάνουν αν είναι συνδεδεμένοι σε μια κοινωνική πλατφόρμα. Η ψηφιακή εποχή επιτρέπει την οριζόντια επικοινωνία, σπάζοντας έτσι τα ιεραρχικά στεγανά πάνω στα οποία στηρίχθηκαν οι παλιές συλλογικότητες.
Και είναι ακριβώς αυτή η διαπίστωση που κινητοποιεί σήμερα τον πολιτικό κόσμο και το κομματικό σύστημα να αλλάξει – ανεξάρτητα αν κάποιοι προτιμούν μια ελαφρά «ψηφιακή παρουσία» και κάποιοι άλλοι μια πλήρη μεταλλαγή που στηρίζεται εν πολλοίς και στην προσέγγιση νέων «δεξαμενών ψήφου» μέσω του lifestyle.
Με αυτή την έννοια, οι επερχόμενες εκλογές παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον όχι μόνο γιατί οι πολίτες θα έχουν την ευκαιρία να εκφράσουν τη βούλησή τους, αλλά και γιατί πίσω από γραμμές θα μπορούμε να ανιχνεύσουμε πώς ανασυγκροτείται το εκλογικό σώμα και ποιες θα είναι οι διαιρετικές τομές του μέλλοντος.
Ο κ. Στράτος Φαναράς είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Metron Analysis SA.
