1. Πέρασαν κιόλας πενήντα χρόνια από την 24η Ιουλίου 1974, όταν παραμερίστηκε η στρατιωτική δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 και άρχισε η διαδικασία επαναφοράς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η δικτατορία δεν έπεσε, ούτε ανατράπηκε από αντιστασιακό κίνημα και λαϊκή εξέγερση. Παραμερίστηκε μετά το χουντικό πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και τον διαμελισμό της.
Η ορκωμοσία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ως δοτού πρωθυπουργού, στον αρχιεπίσκοπο της χούντας Σεραφείμ, μπροστά στον χουντικό στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη, που παρίστανε τον «Πρόεδρο Δημοκρατίας», είναι δραματική αποτύπωση της επικίνδυνης και περίεργης συνθήκης, της ενδεχομενικότητας κι απροσδιοριστίας των εξελίξεων. Που, όμως, βρήκαν και πήραν τον δρόμο τους, διαμορφώνοντας τη διαρκέστερη και σταθερότερη κοινοβουλευτική δημοκρατία από τη συγκρότηση της Ελλάδας σε ελεύθερο κράτος. Διακόσια χρόνια από την Επανάσταση του 1821, εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ογδόντα χρόνια μετά την απελευθέρωση από τη ναζιστική – φασιστική κατοχή, εβδομήντα τέσσερα χρόνια από τον τραγικό Εμφύλιο, πενήντα χρόνια από την κατοχή της Κύπρου και τη δημοκρατική Μεταπολίτευση.
Ιστορικά γεγονότα καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση της συλλογικής μας ταυτότητας και της θέσης μας στον σύγχρονο κόσμο. Οταν τα ιστορικά γεγονότα μεταλλάσσονται σε επετειακές εκδηλώσεις, πάντοτε κρίνεται εάν έχουν εσωτερικευθεί ως ζώσα μνήμη και συλλογική συνείδηση, εάν έχουν διαμορφώσει δημιουργική δημόσια ιστορία, ώστε η ιστορική αυτογνωσία κι αυτοεκτίμηση να συμβάλουν στην κοινωνική συνοχή και στη δημοκρατική ανανέωση. Είναι το κρίσιμο ερώτημα που καλούμαστε να απαντήσουμε στα πενήντα χρόνια Μεταπολίτευσης, εάν θέλουμε να μη «θεατρίζουμε και δασκαλίζουμε» την Ιστορία.
2. Το κατά συνθήκη ψεύδος ότι η επταετής δικτατορία ήταν «στιγμιαίο έγκλημα» διαδέχθηκε η κατά συνθήκη δημαγωγία ότι η Μεταπολίτευση του 1974 διαρκεί και διαιωνίζεται μέχρι σήμερα από πολλούς και διαφόρους που επικοινωνιακά παριστάνουν τον θεματοφύλακά της. Η Μεταπολίτευση, ως κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό ιστορικό μέγεθος, είναι κάτι ευρύτερο και σπουδαιότερο από την παραταξιακή και κομματική ιστορία, από τους αρχηγισμούς και τις δημαγωγίες των κομματικών ηγεμονισμών, τις σεναριογραφίες των αφηγήσεων και τις σκηνοθεσίες εκλογικής προβολής, που αλλοιώνουν το ιστορικό πεδίο με φερτά υλικά.
Η βιωματική σχέση με την «ιστορία εν τω γίγνεσθαι» δύσκολα γίνεται καταναλώσιμος επετειακός λόγος. Βεβαίως, στη Μεταπολίτευση δεν υιοθετήθηκε το φρόνημα και το νόημα αντίστασης και ριζοσπαστικής παρέμβασης για τον προοδευτικό εκσυγχρονισμό, ούτε η κουλτούρα των συναινέσεων και συνεργασιών για εθνικές στρατηγικές. Επικράτησε η νοοτροπία και πρακτική των κομματικών πελατειακών σχέσεων, της παραταξιοποίησης των πάντων, του εναλλασσόμενου πλειοψηφικού μονοκομματικού πρωθυπουργοκεντρικού κυβερνητισμού. Λειτούργησε η λογική των ισχυρών αυτοδύναμων κυβερνήσεων «για να λύνονται τα προβλήματα με πολιτική σταθερότητα».
Εγιναν, βέβαια, πολλά και σημαντικά. Αλλαξε το πολίτευμα και με την προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία κατακτήθηκε το συνταγματικό κεκτημένο, ενισχύθηκε το κοινωνικό κράτος, σταθεροποιήθηκε ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της πολιτικής και κρατικής μας οντότητας. Και εδώ είναι το άλλο βασανιστικό ερώτημα. Γιατί αυτή η σταθερή δημοκρατία των πενήντα χρόνων, στη διάρκεια της οποίας κυβέρνησαν όλες οι δυνάμεις, Δεξιάς, Κέντρου, Αριστεράς, οδηγήθηκε στη χρεοκοπία και στην επιτήρηση, στη διαρκή διαπλοκή και διαφθορά, στην καθιέρωση παραπολιτικών και παραθεσμικών μηχανισμών παραεξουσίας, στην άνοδο της ασημαντότητας και στην εξάπλωση της ανομίας και του αμοραλισμού, στη νοοτροπία εκμετάλλευσης του δημοσίου πλούτου και της αδιαφορίας των πολλών που νομιμοποιεί τα πάντα. Οταν, μάλιστα, όλοι έχουν πράξει όλα καλώς, κανείς δεν λογοδοτεί για τίποτε και για όλα φταίνε οι «χειρότεροι άλλοι».
3. Για την Ελλάδα, στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, ο μεταπολιτευτικός ισολογισμός είναι ελλειμματικός, με ιστορικές καθυστερήσεις, συλλογικές αδυναμίες, απώλειες και θεσμικές στρεβλώσεις. Η Μεταπολίτευση του 1974 έχει τελειώσει προ πολλού, με πολλούς τρόπους. Οι επιβιώσεις της συνιστούν πολιτικό αναχρονισμό.
Βρισκόμαστε σε άλλη ιστορική περίοδο για την ανθρωπότητα, την Ευρώπη, την Ελλάδα, τη Δημοκρατία. Το ζητούμενο είναι η Μεταπολίτευση του 21ου αιώνα, της Μεταπολίτευσης του 1974. Για μια σύγχρονη προοδευτική Ελλάδα, δημοκρατίας, ανθρωπισμού, δικαιοσύνης, ειρήνης. Που στα κρίσιμα ζητήματα κράτους δικαίου, κοινωνικού κράτους, προστασίας δικαιωμάτων και δημοσίων αγαθών δεν θα καταγράφει ελλείμματα και ούτε στην κοινωνία θα επικρατεί ανασφάλεια και απαισιοδοξία, απογοήτευση, δυσπιστία και παραίτηση.
Ο κύριος Νίκος Α. Κωνσταντόπουλος είναι πρώην πρόεδρος του Συνασπισμού.
