Τον τελευταίο καιρό, όσοι παρακολουθούμε τα ερευνητικά τεκταινόμενα στη χώρα ζήσαμε μια διαμάχη μεταξύ κυβέρνησης και Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών με αφορμή την υπαγωγή του ερευνητικού αυτού ιδρύματος στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Ο νόμος ψηφίστηκε τελικά στις 8/12 παρά την καθολική αντίδραση των ελλήνων ερευνητών.
Η κυβέρνηση θέλει, λέει, να αξιοποιήσει περισσότερο τις δυνατότητες που παρέχει το Αστεροσκοπείο για την πρόβλεψη και διαχείριση φυσικών καταστροφών. Το Αστεροσκοπείο αντιτείνει ότι αυτό γίνεται ούτως ή άλλως τα τελευταία 180 χρόνια που υπάρχει, χωρίς να χρειάζεται να αποκοπεί από τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ), πράγμα που θα θέσει εν αμφιβόλω την ερευνητική ικανότητά του.
Η ιστορία διδάσκει ότι ο «εναγκαλισμός» της επιστήμης με την πολιτική αποβαίνει στις περισσότερες των περιπτώσεων ασφυκτικός για την επιστήμη: Ο Γαλιλαίος και η Ιερά Εξέταση, οι γενετιστές στη σταλινική Ρωσία, τα «επιστημονικά» παραληρήματα του Ντόναλντ Τραμπ στη διάρκεια της πανδημίας είναι μόνο μερικά παραδείγματα. Βεβαίως, τα παραπάνω παραδείγματα αφορούν εξουσίες οι οποίες ρέπουν προς τον απολυταρχισμό. Τι συμβαίνει όμως στις δημοκρατίες;
Φαίνεται ότι και εδώ οι σχέσεις είναι ακανθώδεις. Μοιραία ίσως: από τη μια οι επιστήμονες με την ειδημοσύνη τους και με τα μη διαπραγματεύσιμα δεδομένα τους. Από την άλλη οι πολιτικοί με την εξουσία τους (την οποία θέλουν να διατηρήσουν εμφανιζόμενοι ικανοί να διαχειριστούν τα κοινά και κυρίως να διαχειριστούν κρίσεις).
Μπορεί κανείς εύκολα να υποθέσει ότι καθόλου ευχαριστημένος δεν θα ήταν ο κ. Τσίπρας, ο οποίος το 2017 έλεγε ότι στη φωτιά του Κρυονερίου κάηκαν 17.000 στρέμματα, ενώ οι δορυφορικές λήψεις του Αστεροσκοπείου υπολόγιζαν τα καμένα στις 30.000 στρέμματα.
Ομοίως, μπορούμε να φανταστούμε τη δυσαρέσκεια του κ. Χαρδαλιά το 2021 στη φωτιά της Βαρυμπόμπης: εκείνος μιλούσε για ισχυρές ριπές αέρα, οι μετρήσεις του Αστεροσκοπείου έδιναν ανέμους 2 μόλις μποφόρ.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη μοιάζει τουλάχιστον αμφίθυμη σε ό,τι αφορά τους επιστήμονες: τους επικαλείται όταν τα ευρήματά τους συνάδουν με το αφήγημά της, προσπαθεί να τους φιμώσει, υποβαθμίσει, ακυρώσει στην αντίθετη περίπτωση. Αλήθεια, ζήτησε η κυβέρνηση τη γνώμη του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ) προτού αποσπάσει το Αστεροσκοπείο από τον φυσικό του χώρο, γεγονός πρωτόγνωρο διεθνώς;
Η κυβέρνηση δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα φιμώνοντας το Αστεροσκοπείο. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι τα δεδομένα των επιστημόνων. Το πρόβλημα είναι η κλιματική αλλαγή, τις συνέπειες της οποίας βιώνει και η δική μας χώρα και οι οποίες αναμένεται να ενταθούν στα επόμενα χρόνια. Το καλό της χώρας (και η κοινή λογική) υπαγορεύει ότι για να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε τα χειρότερα, η κυβέρνηση πρέπει να συνεργαστεί με τους επιστήμονες και όχι να τους καθυποτάξει.
