Στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν διεξάγεται από τη Δευτέρα η παγκόσμια διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα (COP). Από την αρχή οι οιωνοί δεν ήταν φωτεινοί. Η ανθρωπότητα γνωρίζει πια ότι αν θέλουμε να τιθασεύσουμε την κλιματική κρίση πρέπει να μειώσουμε το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα. Η βασική λύση είναι μία: η εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων. Η απόφαση λοιπόν να διεξαχθεί η κρίσιμη διάσκεψη στην απόλυτη «πετροχώρα» φάνταζε οξύμωρη. Στα σύννεφα ήλθε να προστεθεί ο τυφώνας της μονοκρατορίας του Τραμπ. Και ο οικοδεσπότης Αλίγεφ ενθαρρύνθηκε: Το πετρέλαιο και το αέριο είναι δώρα του Θεού, είπε. Ητανε στραβό το κλήμα, θα το φάει ο γάιδαρος λοιπόν;
Τα καλά νέα είναι ότι η ανθρωπότητα στο σύνολό της επενδύει πια στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ποσό διπλάσιο από ό,τι στα ορυκτά καύσιμα. Η τεχνολογική πρόοδος έδωσε στην καθαρή ενέργεια και οικονομική υπεροχή. Τα κακά νέα είναι ότι οι ρυθμοί παραγωγής δεν είναι ικανοί να σταματήσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη. Για να εφαρμόσουμε την ιστορική συμφωνία του Παρισιού, ώστε η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη να συγκρατηθεί στον 1,5 βαθμό, θα έπρεπε να μειώνουμε τις εκπομπές του CO2 περίπου 9% κάθε χρόνο. Δυστυχώς και πέρυσι είχαμε αύξηση 1,3%.
Η προεδρία του Αζερμπαϊτζάν, με σχετική αυτογνωσία, είχε περιορίσει την ατζέντα της διάσκεψης, υπερβαίνοντας τα αμφιλεγόμενα ζητήματα, όπως η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας ή οι γεωτρήσεις στα διεθνή ύδατα. Αναφέρεται σε μια Οικονομική Διάσκεψη και δύο στόχους:
ΠΡΩΤΑ ΤΑ ΛΕΦΤΑ: Χρειαζόμαστε αποφάσεις που θα βοηθήσουν τις φτωχότερες χώρες στη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια. Το 2009 οι ανεπτυγμένες χώρες είχαν δεσμευθεί να διαθέτουν ετησίως 100 δισ. δολάρια. Το ποσό καλύφθηκε μόνο το 2022, οι όροι και οι προϋποθέσεις είναι υπό διαπραγμάτευση. Επιπλέον αναζητούνται πόροι για τις υποδομές προσαρμογής, που θα θωρακίσουν τις χώρες από καταστροφές όπως αυτές στη Θεσσαλία ή στη Βαλένθια. Ηδη από την COP του 2021 οι κυβερνήσεις υποσχέθηκαν να διπλασιάσουν τα σχετικά ποσά. Αποφάσεις εκκρεμούν επίσης για συμμετοχή στη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα και των τραπεζών, με ενεργοποίηση των πιστώσεων άνθρακα (carbon credits) και χρηματοοικονομικών προϊόντων (green and blue bonds). Εδώ το Μπακού καταγράφει μια σχετική επιτυχία: ύστερα από ένα τέλμα πέντε χρόνων ανακοινώθηκε συμφωνία για την ανάπτυξη διεθνούς συστήματος πιστώσεων άνθρακα. Παρά την κριτική για ελλιπείς διαδικασίες ελέγχου της εφαρμογής του, θα απελευθερώσει πόρους για τις φτωχότερες χώρες.
ΜΕΤΑ ΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ: Χρειαζόμαστε επιτέλους σοβαρά εθνικά σχέδια αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης κατ’ εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού, με ορίζοντα το 2030 και το 2035, και μέτρα για τη διαφάνεια και λογοδοσία επί των υπεσχημένων από κυβερνήσεις και πολυεθνικές.
Ο απολογισμός θα γίνει την ερχόμενη εβδομάδα. Προς το παρόν οι εντυπώσεις κυριαρχούνται από τη μειωμένη και χαμηλού επιπέδου συμμετοχή: η μισή από την προηγούμενη COP, ελάχιστοι ηγέτες. Και πολλά σενάρια για το μέλλον μας.
Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός και καταναλωτής ορυκτών καυσίμων παγκοσμίως. Πιθανότατα ο Τραμπ θα επιβραδύνει τη δανειοδότηση στην παραγωγή καθαρής ενέργειας. Μπορεί όμως να ακυρώσει το υπάρχον πρόγραμμα, που κατά τα δύο τρίτα κατευθύνεται σε κόκκινες Πολιτείες; Επίσης θα δυσκολευθεί να εφαρμόσει το πρόγραμμά του για εντατικοποίηση των εξορύξεων ορυκτών καυσίμων (drill baby drill). Ηδη η εξόρυξη έχει κορυφωθεί, μεγάλη αύξηση στις τιμές δεν προβλέπεται και τα συμφέροντα των επενδυτών σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιδρούν. Ο Τραμπ είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσει εμπορική πολιτική προστατευτισμού που θα οδηγήσει στην άνοδο της τιμής των ηλεκτρικών οχημάτων κάθε είδους, αλλά η υπεροχή της ηλεκτροκίνησης δεν μπορεί πια να αμφισβητηθεί. Ο Ιλον Μασκ είδε τη μετοχή του να εκτινάσσεται κατά 15% και θα είναι εκεί…
Ο Τραμπ μπορεί όμως να αποσυρθεί από τη συμφωνία του Παρισιού (όπως το είχε ξανακάνει). Και το πολύ χειρότερο: να αποσυρθεί από τη σύμβαση του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή του 1992. Αυτό θα είχε καταστροφικές συνέπειες, γιατί οποιαδήποτε απόφαση για επανεισδοχή στη συμφωνία θα απαιτούσε τη συγκατάθεση των δύο τρίτων της Αμερικανικής Γερουσίας.
Στην περίπτωση αυτή, η ηγεσία στη μάχη για την κλιματική αλλαγή θα περνούσε στην Κίνα, που είναι ένας απρόβλεπτος παίκτης. Είναι πρωταθλητής και στις εκπομπές του CO2 (29% του πλανήτη), αλλά και στην πράσινη μετάβαση. (Προωθεί το 43% των πράσινων ενεργειακών επενδύσεων, παράγει το 80%-92% των στοιχείων ηλιακής ενέργειας και έχει μονοπώλιο σε κάποιες σπάνιες γαίες για πράσινες τεχνολογικές υποδομές.)
Και η Ευρωπαϊκή Ενωση; Ο παλιός πράσινος πρωταθλητής έχει μείνει πίσω και σε αυτό. Η Κομισιόν αποτυγχάνει στη φιλοδοξία να υποβάλει εγκαίρως και συλλογικά εθνικές δεσμεύσεις για το κλίμα. Και το χειρότερο: αντί να αναζητήσει εργαλεία κοινού δανεισμού, όπως εισηγήθηκε ο Ντράγκι, προσπαθεί να ικανοποιήσει τις μετά τον Τραμπ, νέες αμυντικές ανάγκες από τα κονδύλια του πράσινου ταμείου ανθεκτικότητας. Η σοβαρότερη υποστήριξη της εβδομάδας στο πράσινο κεφάλαιο ήλθε από τις τράπεζες και την Κριστίν Λαγκάρντ.
Τι κάνουμε τώρα λοιπόν σε αυτόν τον νέο γενναίο κόσμο;
Η περασμένη χρονιά ήταν η θερμότερη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το 2022 είχαμε 68.000 θανάτους από τον καύσωνα. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες κόστισαν σχεδόν μισό τρισεκατομμύριο δολάρια την τελευταία διετία. Η κλιματική κρίση θα είναι πιθανότατα ανεπίστρεπτη μετά το 2030, λένε οι επιστήμονες. Οπως θα έλεγε και κάποιος από τις ΗΠΑ, είναι περίπτωση σε σκοτώνω ή πεθαίνω (kill or die case).
Επιμένουμε λοιπόν. Με όση ψυχραιμία απέμεινε. Και χτίζουμε σε ό,τι θετικό έλθει από το Μπακού ή από αλλού. Αλλες επιλογές δεν υπάρχουν.
Η κυρία Μαρία Δαμανάκη είναι πρώην επίτροπος της ΕΕ.
