Μία φράση που χρησιμοποιείται αρκετά συχνά τα τελευταία χρόνια για να αιτιολογήσει πολιτικές επιλογές μας είναι «θέλω να είμαι με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας».
Εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας ή εναντιωνόμαστε σε ιδεολογίες και πρακτικές πιστεύοντας πως αυτό θα δικαιωθεί ιστορικά ή ότι αυτό είναι το διαχρονικά ηθικό και δίκαιο. Ομως δεν υπάρχει οριστικό δίκιο ούτε τελεσίδικα ηθικό. Η δουλειά μας δεν είναι ούτε να προβλέπουμε ούτε να κάνουμε τη δουλειά άλλων. Οι προηγούμενοι με τους προηγούμενους και οι επόμενοι με τους επόμενους και με την εποχή τους.
Ως υπόθεση εργασίας θέτω το εξής. Υπερασπιζόμαστε σήμερα μία ομάδα ή ακόμη και έναν ολόκληρο λαό που βρίσκεται στη γωνία, βάλλεται, αδικείται, εξοντώνεται. Κάποιος βάζει μπροστά μας μια οθόνη δείχνοντάς μας ποια θα είναι η κατάσταση σε πενήντα χρόνια και μας αποδεικνύει πως αυτή η ίδια ομάδα, όταν αποκτήσει την κατάλληλη δύναμη, θα κάνει ακριβώς τα ίδια στους αδύνατους και στις μειονότητες. Κατ’ αρχάς, σιγά την αποκάλυψη! Αυτή είναι η ιστορία του ανθρώπου, καμία έκπληξη.
Προσωπικά δεν δίνω ούτε μία πιθανότητα να μη συμβεί αυτό. Είτε πρόκειται για μια μειονότητα που χλευάζεται και αγνοούνται κατάφωρα τα δικαιώματά της λόγω «παρέκκλισης» από τη γενική «κανονικότητα» είτε πρόκειται για έναν λαό που ψάχνει πατρίδα. Η δύναμη είναι πάντα δύναμη και πάντα ασκείται. Το θεατρικό αξίωμα του Τσέχοφ πως ποτέ δεν παρουσιάζεις στη σκηνή ένα όπλο αν δεν σκοπεύεις κάποια στιγμή αυτό να εκπυρσοκροτήσει, ισχύει και με τη δύναμη, δεν γίνεται να μην ασκηθεί κατά των αδυνάτων.
Εως εδώ καλά, ελπίζω. Ο δικός μας ο ρόλος στην εποχή μας ποιος είναι; Να υπερασπιζόμαστε τους μελλοντικούς αδύνατους και να αφήσουμε τα πράγματα ως έχουν από τον φόβο μήπως υπερασπιζόμαστε μελλοντικούς καταπιεστές; Δεν δουλεύει έτσι η Ιστορία, και ευτυχώς. Το δίκιο και το σωστό αλλάζουν, δεν είναι φυσικοί νόμοι. Δεν γίνεται να θέλουμε να κατοχυρώσουμε ή να δημιουργήσουμε τετελεσμένα σε τέτοιες έννοιες που να δεσμεύουν τους επόμενους.
Το να είσαι «με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας» δεν δηλώνει τόπο, προορισμό, δηλώνει διαδικασία, δρόμο. Δεν αναφέρεται στο μέλλον αλλά μόνο στο παρόν. Που είναι και το μοναδικό που έχουμε. Δεν γίνεται να σταματήσεις να ερωτεύεσαι επειδή γνωρίζεις εμπειρικά πως αυτά δεν κρατάνε πολύ και πως είναι πολύ πιθανό το σημερινό πρόσωπο του πόθου σου να γίνει ο αυριανός δυνάστης σου. Τι σόι ζωή θα ήταν αυτή;
Οι ανθρώπινες «ποιότητες» δεν τζογάρουν, δεν στηρίζονται σε κυνικές τοποθετήσεις, δεν προβλέπουν τα μελλούμενα για να πράξουν αναλόγως και ιδιοτελώς. Είναι αυτόνομες αξίες που βρίσκονται υπό διαρκή μάχη με ένα περιβάλλον που τις αμφισβητεί.
Υποχρέωσή μας είναι να υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματα και το δίκιο των αποκλεισμένων της δικής μας εποχής. Τα μελλοντικά θέματα ας αφήσουμε να τα λύσουν οι επόμενοι και να ντιλάρουν όπως κρίνουν με τη δική τους εποχή.
