Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου 2022. Η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία. Νόμιζα ότι η γενιά μου δεν θα ζούσε ποτέ πόλεμο στην Ευρώπη.
Πριν από 56 χρόνια, το 1968, συνέβη ένα ιστορικό γεγονός στην ιστορία του κινηματογράφου. Μισό αιώνα και πριν, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ με το φιλμ «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» είχε τελειώσει μια και καλή με το θέμα της καταγωγής της βίας. Η πρώτη σκηνή του φιλμ είναι αξέχαστη. Δεν περιέχει ούτε έναν ανθρώπινο ήχο. Παρουσιάζει όμως την πρώτη πράξη «ένοπλης» βίας στην Ιστορία, η οποία συμβαίνει με τη βοήθεια της πρώιμης τεχνολογίας. Μια ομάδα πιθηκοειδών δέχεται επίθεση από μια αντίπαλη που τη διώχνει από έναν νερόλακκο.
Ενας από τους πιθήκους, που ονομαζόταν «Moon Watcher», αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα κόκαλο ως όπλο. Είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία που ο πρωτόγονος άνθρωπος αποκτά συνείδηση ότι κάτι γύρω του μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο επικράτησης. Επιτίθεται και σκοτώνει τον αρχηγό της αντίπαλης ομάδας, παίρνοντας πίσω τον νερόλακκο. Η αρχή του Πολέμου.
«Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς, και τους μεν θεούς έδειξε, τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους», λέει ο Ηράκλειτος.
Ο πόλεμος είναι τόσο αρχαίος όσο και η ανθρώπινη ιστορία. Είναι ένας οργανικός και αναπόφευκτος συνοδοιπόρος της ανθρώπινης πραγματικότητας. Η ζωή στον πλανήτη υπήρξε μια ατελείωτη σχοινοβασία ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη.
Το ένστικτο της βίας προηγείται της δόμησης της γλώσσας. Μπορούμε να φανταστούμε τους προγόνους μας να αλληλοσφάζονται βγάζοντας άναρθρες κραυγές οι οποίες στη «γλώσσα» τους κάτι θα σήμαιναν. Η ανθρώπινη φυλή, στα αρχέγονά της στάδια, εξέφραζε την οργή, την αντίδραση και την ανάγκη για προστασία.
Ποια ουσιώδη διαφορά μπορεί να έχει η περιγραφή μιας μάχης από τον Ομηρο στην Ιλιάδα με το ρεπορτάζ μιας πιθανής στρατιωτικής επιχείρησης των ΗΠΑ, εναντίον π.χ. της Συρίας; Η ουσία είναι η ίδια: Πόλεμος. Η τεχνολογία είναι που αλλάζει. Η πορεία από το κόκαλο ως το πυροβόλο όπλο και το drone έχει μια λογική, γραμμική σειρά.
Η ιστορία του ανθρώπου είναι συνδεδεμένη με τις συνέπειες του πολέμου και των συγκρούσεων, παράλληλα όμως αντανακλά την ανθρώπινη προσπάθεια να αντιμετωπίσει, να κατανοήσει και να υπερβεί τις προκλήσεις που η ίδια η βία έχει θέσει.
Οπως λέει ο ποιητής Ιλια Καμίνσκι, «Τι είναι ένα παιδί που γεννιέται, τι είναι ένας άντρας, τι είναι μια γυναίκα; Η σιωπή ανάμεσα σε δυο βομβαρδισμούς».
