Η Ευρωπαϊκή Ενωση και τα κράτη-μέλη της γίνονται στόχος ξένων παρεμβάσεων και χειραγώγησης της πληροφορίας ήδη εδώ και αρκετό καιρό. Το έχουμε δει και στο παρελθόν, τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014. Και έκτοτε έχει μόνο ενταθεί. Και κάθε φορά που συμβαίνει κάτι σημαντικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο το οποίο τραβάει την προσοχή των πολιτικών κομμάτων στην Ευρώπη, αλλά και των ευρωπαίων ψηφοφόρων, οι παράγοντες της παραπληροφόρησης και οι ξένοι παρεμβατικοί παίκτες προσπαθούν να το καταχραστούν.
Συνεπώς, εν όψει των ευρωεκλογών προφανώς, έχουμε ήδη παρατηρήσει αύξηση της δραστηριότητας των παραγόντων της παραπληροφόρησης ή της ανάμειξης ξένων παικτών, ιδίως στη δημόσια σφαίρα την οποία προσπαθούν να πλημμυρίσουν με διάφορα αφηγήματα, θεωρίες συνωμοσίας ή αλληλοαντικρουόμενα αφηγήματα. Προσπαθούν, για παράδειγμα, να εκμεταλλευτούν τα ζητήματα που κυριαρχούν στη δημόσια συζήτηση σε μεμονωμένα κράτη-μέλη – όπως, ας πούμε, οι πρόσφατες διαμαρτυρίες των αγροτών αποτέλεσαν μια ακόμη περίπτωση παρέμβασης. Οι παίκτες της παραπληροφόρησης και της ξένης ανάμειξης, λοιπόν, σπεύδουν να εκμεταλλευτούν ό,τι συμβαίνει που αφορά σε κάποιον βαθμό την κοινή γνώμη στην ΕΕ και τα κράτη-μέλη. Προσπαθούν να το χρησιμοποιήσουν σαν άγκιστρο, σαν μια ευκαιρία για να πλημμυρίσουν τον κυβερνοχώρο με τα αφηγήματά τους προκειμένου να προκαλέσουν σύγχυση στον κόσμο ή να χειραγωγήσουν το μυαλό των ανθρώπων.
Ο κίνδυνος για τις ευρωεκλογές είναι υπαρκτός λόγω του γεγονότος ότι οι παίκτες αυτοί προσπαθούν να χειραγωγήσουν όχι μόνο το μυαλό και τις πεποιθήσεις των ανθρώπων αλλά και τις αποφάσεις τους. Γι’ αυτό τα κράτη-μέλη της ΕΕ αναγνωρίζουν ότι η χειραγώγηση της πληροφορίας αποτελεί μια από τις υβριδικές απειλές και γι’ αυτό λαμβάνουν μέτρα για να αυτοπροστατευθούν, να προστατεύσουν τις χώρες τους, τα πολιτικά τους συστήματα και τους πολίτες τους απέναντι στην απειλή αυτή. Ενας από τους τρόπους αντιμετώπισης είναι η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης, την οποία πρέπει να αναλάβουν οι εθνικές αρχές κάθε κράτους-μέλους. Οφείλουν να ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση, να προειδοποιήσουν τον κόσμο για το ότι κυκλοφορεί πολλή παραπληροφόρηση εκεί έξω, ότι υπάρχουν παίκτες που επιθυμούν να χειραγωγήσουν τα ανθρώπινα μυαλά. Και να προσπαθήσουν να εξηγήσουν στον κόσμο πώς να χειρίζεται την πληροφορία, πώς να ξεχωρίζει τις αξιόπιστες πληροφορίες έναντι των χειραγωγημένων πληροφοριών.
Αυτή, βεβαίως, είναι μια μακροχρόνια προσπάθεια. Δεν μπορεί να συμβεί μέσα σε μια ημέρα ή μια εβδομάδα. Γι’ αυτό εμείς στην ΕΕ συστήνουμε να υπάρξει μια μακροχρόνια προσπάθεια που θα ξεκινάει από τα σχολεία με μαθήματα εγγραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας. Προφανώς δεν θα λύσει το πρόβλημα για τις επικείμενες ευρωεκλογές, αλλά πρέπει να το συζητήσουμε. Αν μη τι άλλο, πρέπει να συζητήσουμε το πώς θα ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο ώστε να γνωρίζει ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος και ότι πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικός όχι μόνο όταν καταναλώνει πληροφορίες αλλά και όταν τις κοινοποιεί. Πάντα να ελέγχει την πηγή. Είναι αξιόπιστη η πηγή; Αυτή η πληροφορία που κοινοποιεί στους φίλους του έχει σαφή και αξιόπιστη πηγή; Ας τη διασταυρώσει και με άλλες πηγές, όπως κάνουν οι δημοσιογράφοι. Διπλή ή τριπλή διασταύρωση προκειμένου να δει αν μπορεί να εμπιστευτεί τη συγκεκριμένη πληροφορία.
Γνωρίζω ότι ο κόσμος δεν έχει χρόνο στην εποχή μας. Τα πάντα είναι θέμα στιγμής. Τα πάντα συμβαίνουν γρήγορα στο Instagram, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και ο κόσμος απλώς καταναλώνει, απορροφά και κοινοποιεί. Αλλά πρέπει να βεβαιωθούμε ότι ο κόσμος θα εντάξει ένα ακόμη στοιχείο ή ένα ακόμη στάδιο εκεί ανάμεσα: να κάτσει να σκεφτεί. Τι θέλει να μου πει αυτή η πληροφορία; Προσπαθεί κάποιος να με χειραγωγήσει; Και στη συνέχεια, να ελέγξει την πηγή, να ελέγξει αν η πληροφορία μπορεί να επιβεβαιωθεί ή όχι.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS) έχει μια ειδική ιστοσελίδα, euvsdisinfo.eu, στην οποία απομυθοποιούμε και αποκαλύπτουμε την παραπληροφόρηση και τους παίκτες της. Στην ιστοσελίδα αυτή υπάρχει μια πολύ χρήσιμη ενότητα η οποία παρέχει στους χρήστες γρήγορη εκπαίδευση για το πώς να διακρίνουν την παραπληροφόρηση. Συστήνω να της ρίξετε μια ματιά, να διαβάσετε βασικές συμβουλές για το πώς μπορείτε να προστατευτείτε από την παραπληροφόρηση.
Ο κύριος Πίτερ Στάνο είναι εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα εξωτερικών υποθέσεων και άμυνας, εξουσιοδοτημένος να μιλάει εκ μέρους της EEAS.
